Achtergrond

Ilco van der Linde: ‘Het belangrijkste is: gewoon doen’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Het Mandelahuisje, huis voor verzoening en verbinding, is het nieuwste initiatief van Ilco van der Linde. En hij schreef Be a Nelson, over het ontstaan van Bevrijdingspop, dance4life en MasterPeace. Het boek is vooral een oproep om je ideaal te verwezenlijken – net als Mandela deed. 

Be a Nelson Ilco van der Linde

 

Boekomslag: Andrew Meakovsky

Energiek komt Ilco van der Linde aangelopen. Rijzig, het halflange blonde haar licht grijzend, T-shirt met opdruk herberg het Mandelahuisje. Aanleiding voor het gesprek: Be a Nelson, het boek waarin Van der Linde vertelt hoe hij Bevrijdingspop, dance4life en MasterPeace van de grond tilde. Maar eerst gaat het over het Mandelahuisje, gelegen aan het IJ in Amsterdam-Noord. Daar woont Van der Linde tegenwoordig met zijn gezin. Enthousiast vertelt hij over deze nieuwste loot aan zijn projectenstam. “Dit is een eilandje in het hart van de stad waar het draait om het herstellen en vieren van verbinding. Juist mensen die met het verbeteren van de wereld bezig zijn kunnen hier terecht.”

Mandela was ook maar een gewone jongen die met niks is begonnen

Het terras aan het water is goed bezet op deze kraakheldere nazomerdag. Het voormalige brugwachtershuisje fungeert sinds de opening op 18 juli (de geboortedag van Nelson Mandela) als de 46ste ‘afdeling’ van MasterPeace. Dat vredesproject zette Van der Linde op na een wereldreis met zijn gezin door 51 landen en diverse oorlogsgebieden. MasterPeace heeft zich inmiddels verspreid over 45 landen, waar tienduizenden mensen – ‘Nelsons’ noemt Van der Linde hen – via kunst, muziek en onderhandelingen conflicten oplossen en vrede brengen. Dat gebeurt ook in het Mandelahuisje. “We willen mensen die in conflict met elkaar zijn weer tot elkaar brengen en in ieder geval een hoop chagrijn de wereld uit kicken!” 

Tussen de cappuccino’s door
Elke dag is hier weer anders, vertelt Van der Linde. “Daarnet kwamen vier zwarte activistes langs. Zij willen bijdragen aan de discussie over Zwarte Piet. ‘Ons zien ze als heksen die iets van kinderen af willen pikken’,zeiden ze. ‘We weten dat jij deze traditie ook wilt bijstellen en jij kan waarschijnlijk wel de juiste woorden kiezen’ Na een tijdje praten hadden we samen een pitch van dertig seconden bedacht. Ze zweefden weg. Zulke dingen gebeuren hier tussen het serveren van de cappuccino's door.’

Later in het gesprek, dat plaatsvindt in de glazen serre achter het Mandelahuisje, wijst Van der Linde op de grote ronde vergadertafel. ‘Je kunt hem helemaal openklappen, dan komt er een heerlijk rond bed tevoorschijn. Dan heb je opeens een romantische suite.’ Vrolijk: ‘Dan gaat het ook weer over verbinden."

‘Geen belerend boek’
Over naar het boek Be a Nelson. Het idee ervoor kwam van uitgeverij Lemniscaat. Of hij niet eens zijn levensverhaal wilde vertellen en beschrijven hoe Bevrijdingspop, dance4life en MasterPeace zijn ontstaan. Het moest vooral geen belerend boek worden, vertelt hij. “Dus niet dat mensen op het eind denken: tsjonge, wat een goeie gast en wat doet-ie veel, zeg! Ook had ik als voorwaarde dat in het boek minstens zoveel ruimte zou zijn voor de mensen in andere landen die zich hebben aangesloten bij dance4life of bij MasterPeace en die daar de projecten dragen, vaak onder zeer moeilijke omstandigheden en in conflictsituaties. Het boek biedt naast mijn verhaal 23 portretten van ‘Nelsons’.”

“Zij hebben allemaal met elkaar gemeen dat ze ooit maar ergens begonnen zijn. Ze hadden geen plan, applaus of geld, maar het was onmogelijk voor ze om niét in actie te komen. De titel verwijst daar deels naar; Mandela was ook maar een gewone jongen die met niks is begonnen. En verder hoop ik dat als je dit boek hebt gelezen, je dan eerst een diepe zucht slaakt en beseft: wat een positiviteit en wat zijn er veel mooie mensen. En dat je vervolgens denkt: ik ga mijn eigen ideaal maar eens najagen.”

Mandelahuisje

Herberg het Mandelahuisje
“We gaan in het Mandelahuisje alles doen wat het gedachtegoed van Nelson Mandela ondersteunt”, zegt Ilco van der Linde. “We werken vanuit de Afrikaanse ubuntugedachte. Ubuntu betekent zoveel als: Je bestaat vanwege de ander.”

Aan de grote ronde vergadertafel in de glazen serre kunnen buren, familieleden, bazen hulp krijgen bij het stoppen of bijleggen van conflicten. Een team van veertien mediators, ieder met een eigen specialisme, helpt bij het tot elkaar brengen van de strijdende partijen. Ook kan de serre dienst doen als ‘Droomfabriek’, ‘het eerste niet-commerciele coachingcentrum voor weldoeners, sociale ondernemers en kwakkelende ngo’s’. 

Honderdje van papa
Zo ging Van der Linde destijds ook zelf aan de slag. Met het honderdje, toen nog in guldens, dat hij van zijn vader had gekregen, zette hij als vijftienjarige op 5 mei 1979 in Haarlem zijn eerste bevrijdingspopfestival op. De rest is geschiedenis. Bevrijdingspop verspreidde zich over het hele land en is nu met 1 miljoen bezoekers het grootste mensenrechtenfestival van Europa, dance4life werd een wereldwijd wapen in de strijd tegen hiv/aids en overal ter wereld omarmden mensen MasterPeace. In 2013 ontving Van der Linde met MasterPeace-kompaan Mohammed Helmy (Egypte), een van de mensen die ook in Be a Nelson worden geportretteerd, uit handen van VN-baas Ban Ki-moon de Oorkonde van Verdienste. 

In het boek staat als ondertitel Het geheim van MasterPeace, dance4life en de Bevrijdingsfestivals. Waaruit bestaat jouw specifieke aanpak?
“Het belangrijkste is: gewoon doen. Onderweg leer je zoveel en kom je ook de benodigde steun tegen, als je het wilt zien en ook durft te vragen. Succes kan ook schuilen in eigenaarschap bij alle betrokkenen: de partners, de personeelsleden, de lokale leiders in conflictgebieden. De optelsom van ieders scherpte en onverwoestbare geloof in slagen kan je project maken of breken. Ook is het van groot belang om de juiste artiesten erbij te betrekken. Er is een Bono in iedere cultuur, probeer die erbij te halen. ‘Hoe doe ik dat dan?’ ‘Wat dacht je ervan om gewoon eens te bellen of je bij zijn, haar kleedkamer naar binnen te kletsen?’”

Er is een Bono in iedere cultuur. Probeer die bij jouw project te betrekken

Van der Linde deed hetzelfde toen hij per se de baas van MTV wilde spreken. Een veiligheidsman bracht hem langs meerdere controleposten, omdat hij ervan overtuigd was dat de Nederlander een afspraak had. Over bellen gesproken: “Mohammed Helmy, die nu het hoofdkantoor van MasterPeace in Caïro runt, nam ooit contact met me op met de vraag waarom er geen dance4life in Egypte was. ‘Omdat je niet gebeld hebt’, was mijn antwoord. Het gaat erom dat mensen zichzelf empoweren: wacht even, in India leven meer miljonairs dan in heel Europa. Hoe krijgen we een voet bij ze tussen de deur? Dat is dan eigenlijk nog belangrijker dan geld, wat dat is er al.”

“Toen ik met dance4life begon, heb ik me eerst een jaar in hiv/aids verdiept en heel veel erover gelezen. Daarbij viel het me op dat alle acties in het teken stonden van ‘tegen aids’ en ‘moeten’: je moest veilig vrijen, je moest een condoom. Ik wilde juist werken vanuit de gedachte: hoe kun je veilige seks cool maken en hoe krijg je mensen zover dat ze bij jouw beweging willen horen en daar trots op zijn. Daarom ook verzon ik de naam dance4life: met de nadruk op wat alle jongeren willen: (over)leven. Je moet de perceptie van het probleem omdraaien: mensen moeten het leuk vinden om zich in te zetten voor zo'n sociaal doel.”

Hoe werkt dat in de praktijk?
“Bij het startmoment voor dance4life in Zuid-Afrika bezochten we ook een school in Kaapstad. De cool guys met petjes stonden verveeld achterin de klas, met een houding van: alweer gezeik over aids. Maar we begonnen de ‘les’ met drummers en dansers, en de sfeer veranderde. Toen stelde de lokale aidsexpert de vraag: wat zou jij nou doen als je moeder aids had? Zij eruit of ik eruit, riep een stoere bink, waarop de hele klas ja knikte, op één jongen na. Die stond op en vroeg: wie heeft jou eigenlijk op de wereld gezet, wie staat er aan je bed wanneer jij ziek bent? Op zo'n moment dat zij het aandurft te vertellen dat ze aids heeft, dan moet jij er voor haar zijn, toch? De hele klas joelde instemmend. 

Het gelukkigste ben ik als ik 's morgens niet weet hoe het 's avonds in elkaar steekt

“Op dat moment zag ik dat ons idee goed uitpakte. Niemand zit te wachten op iemand die je vertelt hoe erg het allemaal is, want dat weet je al. Maar door muziek en dans ontstaat er een sfeer waarin je je vrij kunt voelen om te praten over een onderwerp als aids. Als je dan na het collecteren of het volgen van life-skill lessen ook nog bij een dance-event met top-dj’s kan zijn, dan gebeurt er iets in die koppies: wacht even, als ik niet meedoe aan die campagne, dan kan ik daar niet bij zijn en ben ik de sukkel.”

Hoe hou je mensen die zich wereldwijd voor deze projecten inzetten gemotiveerd? 
“Bij MasterPeace komen we minimaal een paar keer per jaar bij elkaar, onder andere op een jaarlijkse bootcamp, de laatste keer was in Libanon twee maanden geleden. Mensen vanuit de hele wereld komen er bij elkaar en krijgen een waanzinnige training, met toppers op het gebied van mediation, social media en communicatie. Ze wisselen ervaringen uit en putten kracht uit de verbondenheid met elkaar. 

Ook krijgen mensen daar materialen aangereikt waardoor je je organisatie kan laten groeien. We bieden mooie logo’s en pakkende commercials die reclamemakers gratis voor ons maken. Zo ontstaat een stoere en professionele club waar mensen bij willen horen en waardoor ze graag op een universiteit of school willen komen praten over thema's als peacebuilding of mensenrechten. Dit alles bij elkaar maakt het ook iets makkelijker om moeilijke thema's aan te snijden en de taboes te doorbreken.”

Zou je je invloed niet willen gebruiken in de politiek?
“Als ik dat al zou willen doen, dan hooguit in de vorm van een beweging, en als iemand die op dagelijkse basis via social media contact heeft met mensen, en hen op die manier direct betrekt bij besluitvorming. Politieke partijen as such zijn achterhaald. De politiek heeft zich losgezongen van maatschappelijke bewegingen, ook progressieve partijen zitten in het defensief. Met uitzondering van de PVV heeft niemand één vastomlijnd onderwerp om zich voor in te zetten en te blijven herhalen. Juist door focus en volharding win je aan kracht. 

“Waarom lukt het bijvoorbeeld niet om mensen op grote schaal te laten kiezen voor duurzaamheid, zodat Nederland over dertig jaar niet meer afhankelijk is van olie? Uiteindelijk financieren wij, met onze obsessie met olie, foute sjeiks; dat geld komt bij IS en andere extreme islamisten terecht. Buig zo’n duurzaamheidsdilemma om in positieve richting. Dus niet roepen: je moet uit je auto, je moet de verwarming lager zetten en een trui aan doen. Dat zijn allemaal dingen die je niet wilt. Frame het positief, zodat er trots en kracht uit je plan spreekt: wij gaan binnen dertig jaar gewoon even onafhankelijk worden van die olie. En wel hierom!

“Een ander leidend thema zou respect kunnen zijn. De rappers op straat spreken erover, voetballers dragen het woord op hun shirt; respect is een begrip waar heel veel mensen een goed gevoel bij hebben. Als we met z’n allen zo blij worden van respect, laten we dan bedenken wat we ermee bedoelen. Dat kun je heel concreet invullen: welke vijf dingen kunnen we doen om meer respect voor vrouwen te tonen? En dan voor het milieu, de ondernemer, de gewone man, de vluchteling. Dit thema staat nog in de kinderschoenen, daarom ben ik net gestart met het bouwen van een Respect-movement. De eerste brainstormsessie hebben we net achter de rug en het animo is groot!”

Je hebt drie dochters in de leeftijd tussen twaalf en achttien, willen die in jouw voetsporen treden?
"Het enige dat ik erover kan zeggen is dat ze heel ondernemend en progressief zijn en in de klas vaak voor bepaalde thema’s opstaan. Toen ze vier waren renden ze al met dance4life-condooms – dat waren ‘piemelllinten’ – door de gang van het huis. Je kunt meiden niet vroeg genoeg duidelijk maken dat hun mening voor wat betreft hun lijf leidend is! En mijn dochters vinden dat vanzelfsprekend, ook om daarover te praten. Ook staan ze, door het vele reizen dat we met het gezin hebben gedaan, open voor alle culturen.” 

Wat is voor jou het mooiste onderdeel van je werk?
“Het gelukkigste ben ik als ik ’s morgens niet weet hoe het 's avonds in elkaar steekt. Als het met mijn gezin maar goed gaat, dan mag de rest allemaal onzeker zijn. Daarom vind ik reizen ook zo fijn; dat je ’s ochtends niet weet waar je ’s avonds aankomt. In mijn werk kan ik het meeste toevoegen in de fase waarin niemand een project nog voor zich ziet, maar waarin ik ondertussen al heel veel mensen op een droom kan laten intekenen. Maar uiteindelijk breekt het moment aan waarop ik als oprichter mezelf mis-baar wil maken. Anders blijft een project te veel aan mij hangen en zou ik op den duur misschien zelfs wel vernieuwing tegenhouden. 

“Als je je leven zo kan organiseren zoals hier bij het Mandelahuisje, dat je ’s ochtends echt niet weet wie er op je terras komt met een vraag, dan heb je verrassing een plaats gegeven in je leven. Dat is voor mij het meest verrijkend. Ik kijk soms met verbijstering naar hoe we met zijn allen geprogrammeerd zijn om de verrassing het leven uit te organiseren. Als je altijd maar weet hoe je dag in elkaar steekt, waar je werkt, wie je gaat zien, daar is toch geen reet meer aan. Ik zeg altijd: zodra het eerste personeelslid over een pensioenregeling begint, dan wordt het tijd om rustig mijn koffers pakken en weer iets nieuws te starten.” 

Be a Nelson, Ilco van der Linde, Lemniscaat, € 19,95, verschijnt op 20 september.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons