De tienjarige Pakistaan Farmah Ullah is beretrots. Hij voerde met zijn vrienden de afgelopen maanden met steun van de kinderrechtenorganisatie Unicef flink campagne voor een wc op school en voor bij hem thuis. Hij heeft zijn doel bereikt: in zijn dorp in de provincie Baluchistan hoeven zijn moeder en zusjes niet meer de hele dag met krampen in hun buik te wachten. Te wachten tot het donker wordt en ze ergens achter een struikje een privé plekje kunnen vinden.
Het gaat goed met de opmars van de pot in Pakistan. Volgens een rapport van Unicef heeft nu 64 procent van de bevolking toegang tot sanitaire voorzieningen in vergelijking met 24 procent in 1990. "Dit is een ongelooflijke prestatie", zegt Angela Kearney van Unicef in Islamabad. "Een toilet wordt de nieuwe norm op het platteland van Pakistan. Ik wil graag de regering van Pakistan feliciteren met het bereiken van deze belangrijke millennium doelstelling.”
Waarom duurde het twintig jaar voordat tweederde van de Pakistanen een toilet had?
In het mondaine Islamabad, met de villa’s in het groen, luxe winkelcentra waar allerlei dure merken worden verkocht en de elite rustig 5000 dollar voor een tas neerlegt, vraag ik me af waarom de overheid deze gelukwens verdient. Waarom duurde het twintig jaar voordat tweederde van de Pakistanen een toilet had? 36 procent heeft er nog altijd geen. In de praktijk betekent het dat nog steeds miljoenen vrouwen met chronische maagproblemen kampen doordat ze hun behoefte de hele dag moeten ophouden. Wat is een wc? Waar praten we over?
Ik weet zeker dat niemand in de ontwikkelde westerse wereld ooit maar een seconde per dag over zijn toilet nadenkt. Even wachten voor een openbare wc kan knap vervelend zijn, maar elke ochtend met een fles water en een handdoekje de struiken in, is toch een ander verhaal. Voor het NOS journaal maakte we ooit een reportage over het dagelijkse leven van mensen zonder toilet in de Indiase hoofdstad Delhi. Voor dag en dauw staan die op om op de spoorrails te poepen. De stad is zo volgebouwd. De treinbanen zijn de enige open plek. Vanaf een afstandje volgden we ze met onze camera. We geneerden ons. Denk je dat de bewoners van de sloppenwijk zich niet opgelaten voelen? Ze hebben geen andere keus.
Ik weet zeker dat niemand in de ontwikkelde westerse wereld ooit maar een seconde per dag over zijn toilet nadenkt
Zeventig procent van de 1.2 miljard Indiërs heeft geen toegang tot een eigen toilet. Toen premier Narendra Modi twee jaar geleden aantrad, beloofde hij de achterstand snel weg te werken. Inmiddels zijn er 1 miljoen nieuwe wc’s gebouwd. Maar wat is een miljoen op 1,2 miljard? Zelfs die 1 miljoen worden nog nauwelijks gebruikt vanwege gebrek aan water. Maar Modi heeft in ieder geval een discussie op gang gebracht.
Want wie ruimt de poep op de spoorlijnen en de open velden op? Ik las dat de stedelijke armen dagelijks met hun uitwerpselen acht olympisch zwembaden konden vullen. Is dat geen reden om een shopping mall of viaduct minder te bouwen? In een metropool als Jakarta met meer dan honderd luxe winkelcentra heeft veertig procent van de stedelijke armen ook geen pot. In het ‘glamoureuze Azia’ zijn er bijna 953 miljoen mensen afgesloten van iedere sanitaire voorziening. Het zijn veelal de gelukzoekers van het platteland die langs de rivieren en kanalen in de steden hun krotten bouwen. Steeds meer mensen trekken naar de stad.
Niet alleen een toilet maar ook water is voor honderden miljoenen mensen over de hele wereld een ‘luxe’. Wie geen wc heeft wordt sneller ziek of sterft. Vuil water doodt 315.000 kinderen per jaar.
Het is vaak niet alleen het geld dat ontbreekt, ook kennis. “Want zelfs al komt er een wc in het dorp, dan weten mensen niet hoe ze die moeten gebruiken”, vertelt de Indiase Rhitu Chatterjee. In grote delen van India behoort buiten poepen tot de cultuur. Op een pot zitten vinden ze maar raar en bovendien smerig.
Misschien kunnen de grote telefoonbedrijven een spaaractie houden? Bij iedere aankoop van een mobieltje doneer je een gratis pot.
Een vieze pot weerhoudt meisjes uit de opgeleide middenklasse van India ervan naar school te gaan. “Zodra je de veiligheid van je huis verlaat, heb je een groot probleem als je naar de wc moet”, legt Rhitu uit. “De meeste toiletten op mijn school waren te smerig om te gebruiken. Dus moesten we het de hele dag ophouden. Verschillende vriendinnen mochten niet meer naar school van hun ouders. Mannen zijn gewend overal tegen een boom aan te plassen.”
Rhitu, en met haar miljoenen Aziaten, pleiten voor meer schonere wc’s en betere voorlichting. Lijkt me geen groot probleem. Want wat kost een pot? Minder dan een mobiele telefoon. Volgens een rapport van de VN bezitten 6 miljard mensen op deze wereld een mobieltje. Slechts 4.5 miljard heeft een wc.
Ik steun graag Rhitu en Farman’s betoog voor meer schone toiletten. Het spaart de levens van de zwakkeren en biedt voor wie het wil meer waardigheid. Misschien kunnen de grote telefoonbedrijven een spaaractie houden? Bij iedere aankoop van een mobieltje doneer je een gratis pot. Binnen een jaar – als de Aziatische overheden meehelpen met water – heeft iedereen op de wereld naast zijn mobieltje ook een wc in huis. Een felicitatie waard!