Dit artikel maakt deel uit van de serie ‘2015: The future we want’ die OneWorld in 2013 initieerde.
Van onze H&M shirtjes uit Bangladesh tot lucratieve belastingconstructies. Op het gebied van beleidscoherentie is een wereld te winnen, aldus Arjan Schuthof van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Beleidscoherentie. Wat moet ik me daarbij voorstellen?
"Als je met de ene hand ontwikkelingshulp geeft dan mag je met de andere hand dat niet weer teniet doen. Het algemene doel is dat we ontwikkeling in arme landen niet willen hinderen. Dan ben je ‘coherent’ bezig. Daarom proberen we negatieve effecten te voorkomen en te zoeken naar synergie tussen verschillende beleidsvelden."
Kan je een concreet voorbeeld noemen?
"De textielindustrie in Bangladesh is een goed voorbeeld. Het gaat hierbij om het combineren van een agenda voor duurzame investeringen, handel en ontwikkelingssamenwerking. Maatschappelijk verantwoord ondernemen en het zorgen voor goede arbeidsvoorwaarden voor werknemers in Bangladesh staan centraal. We willen dat wet en regelgeving wordt nageleefd en waar nodig wordt verbeterd. We willen dat bedrijven eerlijke prijzen betalen voor de producten en dat werknemers onder veilige en omstandigheden kunnen werken tegen een leefbaar loon. Er wordt echter onvoldoende aan deze eisen voldaan: de werkomstandigheden zijn nauwelijks menswaardig, werkplaatsen zijn onhygiënisch en de arbeiders maken veel te lange dagen. Werknemers hebben rechten en bovendien kunnen tevreden en gezonde werknemers een betere bijdrage leveren aan het functioneren van gezin en maatschappij. Helaas is soms een ramp nodig voordat structureel actie wordt ondernomen."
En wat voor actie is er nu ondernomen?
"De ramp heeft verschillende partijen met hetzelfde doel bij elkaar gebracht: de overheid in Bangladesh, de kledingsector, vakbonden, internationale organisaties en donoren. Incoherentie van beleid gaat op deze manier naar coherentie. Handel en hulp versterken elkaar. Het Nederlandse beleid sluit goed aan op deze initiatieven en draagt bij aan verbetering, maar de verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij de sector in Bangladesh. Bedrijven zoals H&M kunnen werken aan hun eigen productieketen en de inspecties verbeteren, maar samenspel met de overheid is nodig. Minister Ploumen heeft 9 miljoen toegezegd voor verbetering van de arbeidsvoorwaarden in de textielsector. Samen met andere donoren (VK, Canada) ondersteunt Nederland activiteiten die er in Bangladesh gaande zijn."
Wat maakt beleidscoherentie tot zo'n gevoelig onderwerp?
"Bij coherentie spelen politieke en economische belangen een rol. Twee dingen zijn nodig: een goede analyse van de (mogelijke) uitwerking van beleid en de politieke bereidheid om daadwerkelijk maatregelen te nemen. Minister Ploumen is bevlogen, toont activisme en dat helpt deze discussie verder. In de EU is ze het debat aangegaan over de transparantierichtlijnen voor bedrijven. Multinationals moeten open kaart spelen over de winsten die zij in ontwikkelingslanden maken op het gebied van grondstoffen. Dat is een belangrijke stap. Niet alle multinationals zijn ingenomen met transparantierichtlijnen. Sommige landen ook niet omdat ze allerlei belangen hebben. Maar Ploumen heeft daarin een hard standpunt ingenomen. Ook gaat ze, samen met staatssecretaris Weekers, onze belastingverdragen met 23 ontwikkelingslanden screenen op (onbedoelde) belastingontwijking. Ik vind dat geweldig nieuws. Het gaat pijn doen, want Nederland verdient aan dit soort zaken. Als belastingverdragen worden aangepast zou het kunnen betekenen dat deze bedrijven voor een andere vestigingsplaats kiezen. Geld verdienen is natuurlijk erg belangrijk, maar dat moet op een eerlijke manier gebeuren. Anders was de slavernij ook nooit afgeschaft. Daar verdiende Nederland ook kapitalen aan. Er zijn dan toch mensen nodig die tegen de stroom durven in te roeien. Ik denk dat deze minister lef toont."
Het lijkt me lastig om beleidscoherentie te meten. Hoe kun je bijvoorbeeld meten wat de effecten zijn van het Europese landbouwbeleid op de Ghanese cacaoboer?
"Het is ontzettend moeilijk om de impact van beleidscoherentie te meten. Op het Ministerie van Buitenlandse Zaken zijn we een pilot gestart om te proberen in twee landen de gevolgen van (in)coherentie in kaart te brengen, in Bangladesh en Ghana. Wij zijn geen wetenschappers, maar omdat het niet door andere internationale organisaties wordt opgepakt zijn we er toch mee begonnen. Het rapport wordt over een paar weken gepresenteerd aan de Tweede Kamer.
Aangezien het bij beleidscoherentie voor ontwikkeling vooral om EU beleid gaat, zou ik graag willen dat de EU haar rol zou uitbreiden. De diplomatieke dienst van de EU, de EDEO, zou bijvoorbeeld een signaleringsfunctie kunnen vervullen en ter plekke in ontwikkelingslanden kunnen volgen wat de effecten zijn van (in)coherentie.
Ik zoek trouwens nog een beter woord voor de term beleidscoherentie, als je een betere term weet sta ik daar voor open!"