Hoe de liefde tussen zwart en wit in Zuid-Afrika een complexe geschiedenis weerspiegelt

Als beginnend journalist kwam Niels in 2008 naar Zuid-Afrika via een project waarbij hij voor een Zuid-Afrikaanse krant kon schrijven. Hij werd overrompeld door de vele indrukken die hij in de regio opdeed. Geschokt door het geweld en de stereotypes die op hem en zijn witte en zwarte vrienden en vriendinnen geprojecteerd worden, gaat hij op onderzoek uit. Zijn boek beschrijft zijn persoonlijke zoektocht naar een verklaring voor alles wat hij om zich heen ziet gebeuren.

In deze passage kan je een voorproefje van het boek lezen. 

In gesprek met Niels

Zoals uit de voorpublicatie blijkt, hoef je je niet bewust racistisch te gedragen om kwetsend over te komen. “Het kan gerust zijn dat je niet racistisch bent, maar omdat je in een bepaalde omgeving bent opgegroeid zeg je soms dingen die binnen jouw omgeving normaal worden gevonden, maar die tegenover mensen met een andere achtergrond wel degelijk beledigend kunnen zijn", aldus Niels. Hij vertelt verder: “Vaak zag ik ook dat het racisme zo diep zit dat het in veel situaties sluimerend aanwezig is. Zo zat ik in een wit voetbalteam en merkte ik dat de jongens vaak een vriendin mee namen om te kijken, maar ze was nooit zwart. Je merkte gewoon dat zoiets not done was onder witte Zuid Afrikanen”.

Golddiggers

Als ik Niels vertel wat ik miste in het boek – namelijk een interview met een stelletje dat uit een zwarte man en een witte vrouw bestaat – zegt hij: “Zulke stellen zie je ook zelden. Ik had eventueel op zoek kunnen gaan naar een buitenlandse witte vrouw met een zwarte Zuid-Afrikaanse man, maar dat vond ik toch een beetje vals spelen. In mijn boek komen de onevenwichtige relaties tussen jonge zwarte vrouwen en oudere witte mannen overigens wel aan bod, waarbij de vrouwen vaak worden afgeschilderd als golddiggers.´´

Maar dit stereotype is te simplistisch, zegt Niels. Het gaat voorbij aan het feit dat zwarte Zuid-Afrikaanse vrouwen niet alleen voor witte mannen kiezen voor het geld. Maar ook hun beeld is beïnvloed door het kolonialisme uit vroegere tijden, waarin de zwarte man wordt beschouwd als onbedwingbaar, bedreigend en gevaarlijk. Kiezen voor een witte man ‘voelt’ daarom soms veiliger, maar hierdoor ontstaan vaak relaties waarin zwarte vrouwen zich onderdanig opstellen, wat op zijn beurt  de stereotypen weer in stand houdt.

LHBTQ-community in Zuid-Afrika

Dat racisme nog steeds aanwezig is, wordt niet alleen bevestigd door de gesprekken met zwarte en witte heteroseksuele Zuid-Afrikanen die Niels optekent. Zijn boek geeft ook een inkijkje in het dagelijks leven van leden van de LHBTQ-community in Zuid-Afrika. Alhoewel het politieke klimaat rijp lijkt voor hun acceptatie, bestaat die vooruitgang vooral op papier. In het echte leven kampen mensen die openlijk afwijken van de norm nog steeds met ernstige hindernissen en lopen zij een reël gevaar. Niels vertelt: “Ik wil als witte, buitenlandse journalist niet teveel nadruk leggen op wat Zuid-Afrika zou moeten doen. Ik heb bij het schrijven van dit boek juist geprobeerd het dicht bij mezelf te houden; ik heb vooral willen vertellen wat ik zag en geprobeerd dat te verklaren. Niet om met een vingertje te wijzen, maar vooral om bewustwording te creëren, want juist als je uit een andere cultuur komt kijk je met een andere blik en zie je soms dingen die iemand in zijn eigen cultuur over het hoofd ziet.”

Foto Bram Lammers

Verkrachtingen en de HIV/Aids-epidemie

Niels linkt de problemen rond seksueel geweld en de HIV/Aids-epidemie ook aan de apartheid. Hij stelt dat de grote economische ongelijkheid frustratie oproept en daarmee een belangrijke factor is. Niels: “Mensen ervaren een verlies van controle. In combinatie met de patriarchale cultuur en het conservatieve witte stempel die er met de komst van christelijke kerken tijdens de kolonisatie op seksualiteit is gedrukt, leidt dit tot een behoorlijk giftige cocktail.”

Niels gaat zelfs in gesprek met een man die ooit een vrouw verkracht heeft en daar nu veel spijt van heeft. “Het is misschien een beetje cru, maar in Zuid-Afrika komen verkrachtingen zo veelvuldig voor dat het niet moeilijk is een slachtoffer of dader ervan te vinden. Maar ik wilde  mensen zoveel mogelijk bij hun volle naam noemen; dat maakte het lastig om verkrachters te spreken. Ook heb ik het aanbod van een goede vriendin afgeslagen om de neef die haar heeft verkracht te interviewen; dat kwam te dichtbij. Ik wist dat ik dat gesprek niet objectief genoeg zou kunnen voeren.”

President Jacob Zuma. Foto Bram Lammers

Wat hoopt Niels dat mensen bij blijft uit het boek? Hij lacht ingetogen: “Ik hoop te laten zien dat de problemen in Zuid-Afrika heel complex zijn, en diep in de samenleving zijn geworteld – zowel bij mannen als vrouwen. Zo ontmoette ik mannen die niet aan het hypermasculine beeld van een Zuid-Afrikaanse man voldoen en daardoor meteen afgeschreven worden als gay, zelfs door vrouwen. Want als hij zachtaardig is, zal hij wel homo zijn. Maar dat iemand geen klootzak is, zegt toch niets over zijn seksuele voorkeur? Dat vooroordeel is grappig en tragisch tegelijk. Ik hoop dat mensen begrijpen dat de apartheid nog steeds doorwerkt in de Zuid-Afrikaanse samenleving. Dat kan pas opgelost worden als deze problemen worden erkend, zowel door wit als zwart Zuid-Afrika, en door de rest van de wereld.”

Ben je nieuwsgierig geworden naar meer? Oneworld mag een exemplaar van het boek weggeven. Wil je meedoen? Vertel ons waarom jij dit boek zou willen winnen en mail naar: redactie@oneworld.nl