Hongarije
Het Hongaarse parlement heeft op 30 maart ingestemd met de omstreden noodwet die premier Orbán de mogelijkheid geeft om voor onbepaalde tijd zonder tussenkomst van het parlement te regeren. Volgens Orbán is de wet nodig in de strijd tegen het coronavirus. In theorie kan het parlement de wetswijziging nog terugdraaien, maar dat zal niet snel gebeuren, omdat Orbáns partij Fidesz een meerderheid heeft. Zolang de noodtoestand geldt, bestaat zelfs de kans dat de verkiezingen – gepland voor 2022 – worden geschrapt. Humans Rights Watch noemt het een directe aanval op de democratie.
Verenigde Staten
In de Amerikaanse staten Texas, Mississippi en Ohio is het recht op abortus tijdelijk stopgezet, door abortusklinieken als niet-essentieel te bestempelen tijdens de coronacrisis. Ook pleiten een aantal anti-abortusgroepen die verbonden zijn aan de Trump-regering voor een landelijk sluitingsbevel van abortusklinieken, met als argument dat de klinieken middelen wegtrekken van ‘legitieme zorgverleners’.
Peru
Op 28 maart is in Peru de ‘Police Protection Law’ in werking getreden, die de politie en het leger veel bescherming biedt. Volgens Amnesty International is de wet in strijd met internationale mensenrechtenwetten en leidt het tot buitensporig gebruik van geweld door het leger en de nationale politie doordat die onder deze nieuwe wet geen verantwoording hoeven af te leggen over de inzet van geweld.
Digitale surveillance
Wereldwijd maken regeringen vanwege de coronacrisis meer gebruik van digitale surveillance. Het gebruik van zulke surveillance brengt risico’s met zich mee. Daarom hebben mensenrechtenorganisaties – zoals Amnesty International, Human Rights Watch en Privacy International – op 2 april een verklaring opgesteld met strikte maatregelen. In de verklaring roepen zij regeringen op om bij het gebruik van digitale surveillance te voldoen aan deze maatregelen om te voorkomen dat de surveillance te ver gaat en om mensenrechten te waarborgen.
Landen als Italië, Spanje en de VS riepen al de noodtoestand uit. Die stelt regeringen in staat snel te handelen in deze tijden van crisis, zonder dat het parlement over maatregelen hoeft te stemmen en er tijdrovende procedures aan besluiten vooraf moeten gaan. Zo kan de regering snel de noodzakelijke stappen zetten tegen verspreiding. Maar zo’n noodtoestand kan ook vreselijk misbruikt worden.
In Hongarije ziet Orbán zijn kans schoon
“Met de coronacrisis lijkt de Hongaarse premier Orbán een perfect excuus in handen te hebben om dichter bij de absolute macht te komen
Hungarian Justice Min. @JuditVarga_EU sends bill to Parliament:
– State of emergency til end of 2020
– Rule by decree
– Parliament suspended
– No snap elections/referendums
– Spreading fake news and rumors punishable with up to 5 years in prison #COVID19 https://t.co/1QJaLaKp6J— Balazs Csekö (@balazscseko) March 21, 2020
De minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus (CDA), kondigde maandag aanvullende maatregelen aan om verspreiding van het coronavirus verder in te dammen. De belangrijkste regel is dat ‘groepsvorming in de publieke ruimte verboden is’: mensen mogen niet meer in een groep van drie of meer personen de straat op (kinderen en huishoudens uitgezonderd). De handhaving ligt bij burgemeesters en de lokale politie. Waarschijnlijk zullen buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) hierin een grote rol spelen.
De vakbond van boa’s heeft gevraagd om verdedigingsmiddelen bij het uitvoeren van die taak: de bond wil dat de boa’s handboeien, wapenstokken en pepperspray tot hun beschikking krijgen. Control Alt Delete, een organisatie die zich inzet tegen etnisch profileren bij de politie, zegt dat het geweld tegen boa’s al jaren daalt en dat er geen reden is voor bewapening. Volgens de organisatie ‘is de bewapening al jaren een discussiepunt en grijpt de boa-bond de coronacrisis nu aan om bewapening erdoor te drukken’.
Als journalisten moeten vrezen voor de regering
“Een journalist van The Guardian kon net op tijd een arrestatie in Egypte ontlopen, nadat ze de besmettingscijfers in twijfel trok
Op Aruba is een avondklok ingesteld. Mensen moeten binnen blijven om niemand te besmetten. Journalist Sharina Henriquez van @caribischnet was wel op straat en werd gearresteerd: 'Het is natuurlijk een voorwendsel om ook weinig – als pers sowieso – kritische geluiden te horen.' pic.twitter.com/KKeKHZctSC
— NPO Radio 1 (@NPORadio1) March 26, 2020
Het Nederlands College voor de Rechten van de Mens, de instantie die er in Nederland op toeziet dat de mensenrechten worden nageleefd, zegt dat de overheid in uitzonderlijke situaties als deze de mensenrechten zelfs móet inperken. De Nederlandse Grondwet en verschillende Europese en internationale verdragen verplichten de Nederlandse overheid immers om maatregelen te treffen ter bevordering van de volksgezondheid, epidemieën zoveel mogelijk te voorkomen en bestrijden en het recht op een zo goed mogelijke gezondheid van iedereen te garanderen. De bedreiging van die rechten door het coronavirus is zodanig, dat de regering snel vergaande maatregelen mag nemen, waarmee inbreuken op andere rechten voor korte duur gerechtvaardigd zijn.
Regeringen zetten informatie naar hun hand
“De geheime dienst van Israël gaat de mobiele telefoons van coronapatiënten volgen
De maatregel leidde onmiddellijk tot waarschuwingen van lokale ngo’s, die moeten toezien hoe de privacy van burgers wordt geschonden. Soortgelijke technologie werd eerder al ingezet in Zuid-Korea. China breidde de bestaande massasurveillance, die zelfs gebruikmaakt van gezichtsherkenning, uit. Klos: “Technologie kan echt een uitkomst zijn als het gaat om het monitoren van verspreiding van het virus en gezondheid van de bevolking. De grote valkuil is dat de regering of andere partijen de data later voor andere doeleinden gaan gebruiken of dat de surveillance normaliseert. Dat hebben we gezien in de strijd tegen terrorisme: inmiddels zijn we gewend geraakt aan een bepaalde mate van inbreuk op de privacy.”
Een straf op een straf
“Voor asielzoekers wereldwijd is de coronacrisis een straf op een straf
“En voor wat er nu gaande is op de Griekse eilanden”, verzucht Klos, “heb ik eigenlijk geen woorden meer. Er is daar al jaren een humanitaire ramp aan de gang, en dit coronavirus komt er nog bovenop. De gezondheidszorg is daar al niet toereikend voor een uitbraak onder de eilandbewoners, laat staan voor de extra 20.000 migranten die er vastzitten.” Artsen zonder Grenzen deed eerder al een oproep aan de EU om de vluchtelingen uit hun benauwde situatie te halen en te evacueren.
Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Klos: “Ondanks alle censuur in bepaalde landen weten burgers de regels vaak prima te omzeilen en informatie uit te wisselen. Overheden in verschillende landen hebben nu een doventolk bij de crisiscommunicatie, waarmee de informatietoegang inclusiever is geworden. En mensen in alle landen helpen elkaar, die saamhorigheid is heel mooi.”
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 27 maart 2020.
