Vandaag las ik over een aanklacht die in Amerika is ingediend tegen de Maleisische premier en een aantal andere machtige Maleisiërs over het verduisteren en witwassen van geld dat eigenlijk bedoeld was om de nationale economie van Maleisië te ontwikkelen.
Het geld, een slordige miljard dollar – is mogelijk via schimmige constructies en financiële sluiproutes het land uitgevloeid. Het geld staat vermoedelijk op bankrekeningen in Zwitserland, Luxemburg, Singapore en de Verenigde Staten.
Opmerkelijk vond ik om te zien waar het geld dan naar alle waarschijnlijkheid aan besteed is. Ik vraag me dat namelijk wel vaker af: wat doen mensen met die enorme bedragen? Daar gaf de lijst van beslag te leggen eigendommen van de Amerikaanse aanklager een mooi inkijkje in. Het gaat allereerst om hoogwaardig vastgoed. Denk hierbij aan prachtige appartementen en penthouses aan het Central park in New York, een buitensporige villa in Beverly Hills 90210 (Californië) en een ‘mansion’ in Los Angeles. Maar ook andere speeltjes zijn ervan gekocht: een privévliegtuig van 35 miljoen dollar, kunstwerken van Vincent van Gogh en Claude Monet, investeringen in muziekrechten en de productie van de film ‘The Wolf of Wall Street’ uit 2013.
Over de randen van de wet
Met name dat laatste is natuurlijk op z’n zachtst gezegd opvallend. ‘The Wolf of Wall Street’ gaat over een oplichter (gespeeld door Leonardo di Caprio) die miljoenen dollars van andermans geld verkwanselt aan vrouwen, vastgoed, auto’s en drugs. De film is gebaseerd op de memoires van beursmakelaar Jordan Belfort, een man die langzaam opklom in de wereld van de beurshandel en met agressieve verkooptechnieken (“Don't hang up until the customer buys or dies”) mensen miljoenen dollars afhandig maakte. Hij schuurde continu tegen de randen van de wet, maar ging er uiteindelijk ook met enige regelmaat overheen: “It's easier to get rich quick when you don't follow the rules.” Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot 22 maanden cel vanwege witwassen en beursfraude.
Helaas kunnen we niet hetzelfde zeggen van de Maleisische premier, zijn familieleden en de mensen die zich in zijn entourage bevinden. Want ook al is de straf van Belfort mild te noemen, men weet wat er gebeurd is en hij heeft zijn straf uitgezeten. Bij kleptocraten gaat dat veelal anders. Er zijn verschillende landen en internationale organisaties die proberen de illegaal verkregen rijkdommen van machtige personen af te pakken en terug te geven aan het volk. Het ‘Stolen Asset Recovery Initiative‘ van de Verenigde Naties en de Wereldbank, schat dat van de 20 tot 40 miljard dollar die jaarlijks vanwege corruptie verloren gaan in ontwikkelingslanden, in de afgelopen 15 jaar slechts 5 miljard weer is teruggevorderd. Als we het gemiddelde nemen, komt dat neer op 5 van de 450 miljard dollar, een magere 9%. De rest verdwijnt zonder een spoor na te laten.
Gezond verstand gebruiken
Althans, van de rest wordt een extravagante levensstijl genoten, met snelle auto’s, prachtige villa’s en kostbare kunstwerken en juwelen. Daarom is het zaak dat verkopers van dergelijke goederen hun gezond verstand gebruiken als er mensen met grote zakken geld komen aanzetten. Hetzelfde geldt voor banken, advocaten, notarissen en accountants. Het geld wordt namelijk niet bewaard in een oud matras, en om het te laten rollen moet gebruikt gemaakt worden van de infrastructuur van de bovenwereld. Daar kopen deze kleptocraten vervolgens luxegoederen mee, waarbij het mooi meegenomen is dat het geld meteen witgewassen is. En er worden films mee gemaakt, die de realiteit moeten weergeven, maar gefinancierd worden door praktijken die wellicht nog een betreurenswaardigere realiteit kennen. Want, zoals Leonardo di Caprio het treffend verwoordt: “to join the top 1%, you have to do what the 99% won’t”.
Anne Scheltema Beduin is directeur van Transparency International Nederland. De organisatie is genomineerd voor de NRC Charity Award voor beste communicatie-uiting van een goed doel. Bekijk hier de genomineerde campagne.