“Een woning is een mensenrecht, géén handelswaar
In haar tijd bij de VN richtte ze ook The Shift op: een beweging bestaande uit advocaten, filmmakers, onderzoekers en sociaal werkers, die de wooncrisis wil aanpakken door middel van onderzoek, beleidsadviezen en het ondersteunen van burgerinitiatieven.
Farha heeft iets weg van een stereotiepe professor: ze spreekt snel, puntsgewijs en is even warrig als geconcentreerd. De wooncrisis is complex, maar haar visie is simpel: een woning is een mensenrecht, géén handelswaar.
“In elk land dat ik heb bezocht, gebeurt hetzelfde: overheden schuiven de verantwoordelijkheid voor betaalbare huisvesting van zich af. Dakloosheid wordt gezien als een individueel probleem in plaats van als teken van overheidsfalen: dakloze mensen zouden lui zijn en worden gecriminaliseerd, beboet of zelfs gevangengezet. Of neem gedwongen uitzettingen: in Europa worden veel Romagemeenschappen verwijderd uit de kampen die zij hebben opgezet langs snelwegen, zonder enig alternatief te bieden. Ze zouden geen kampen opzetten als er betaalbare huizen waren.”
“Dakloosheid en gedwongen uitzettingen zijn schendingen van het Universele Verdrag van de Rechten van de Mens
Eind vorig jaar riep The Shift het Nederlandse kabinet op om de sinds 2009 verdubbelde dakloosheid terug te dringen en bedelen, op straat slapen en lege panden kraken niet langer strafbaar te maken. Een reactie bleef uit.
Farha schrijft mee tijdens het praten, somt cijfers op uit haar hoofd en heeft een alarmerende blik wanneer ze uitlegt hoe het zo ver is gekomen. Huizen zijn onbetaalbaar geworden: wereldwijd stijgen de huurprijzen harder dan de inkomens. In Nederland stegen ze sinds 1996 met 21 procent en het gemiddelde loon slechts met 8 procent. Consultancybureau Knight Frank vergeleek de cijfers van 32 wereld- steden: Amsterdam spant de kroon. De woonkosten stegen daar de afgelopen vijf jaar met 63,6 procent, en het gemiddelde inkomen met 4,4 procent.
“Een pensioenfonds in Vancouver kan zomaar mede-eigenaar worden van jouw huurwoning in Amsterdam
“Zeker! Huurders hebben geen idee. In de vrije sector heb je vaak te maken met een makelaar, maar dat is een façade voor de echte eigenaar. Vastgoedinvesteerders werken zo: stel een pensioenfonds stopt 500 miljoen dollar in Blackstone. Dat wordt dan verdeeld over verschillende investeringen, waaronder een portefeuille met kantoren, huizen en hotels wereldwijd. Zo wordt een pensioenfonds in Vancouver dus mede-eigenaar van een vrijesectorhuurwoning in Amsterdam. En zo’n aandeelhouder geeft niets om jouw woning. Eigenlijk zou elke huurder moeten uitzoeken wie zijn huis bezit.”
Volgens onderzoek van de Volkskrant zijn de meeste Nederlandse huurwoningen nog van woningcorporaties: zo’n 2,3 miljoen huizen. Ongeveer 165 duizend huurwoningen zijn van kleinere particuliere huisbazen. ‘Slechts’ 160 duizend huurwoningen zijn van grote vastgoedbeleggers: de nieuwste en duurste woningen. Maar dit aandeel groeit. Vorig jaar kocht Blackstone voor een kwart miljard euro 460 huizen in Amsterdam en Rotterdam.
Leilani Farha nagelt Oatly aan de schandpaal in haar podcast PUSHBACK TALKS: Blackstone & Oatly, can you sell your soul and still keep it?, omdat het hippe havermelkmerk 10 procent van het bedrijf aan Blackstone heeft verkocht. Volgens Farha helpt Oatly Blackstone zo om hun imago op te poetsen en om het valse beeld te creëren dat een bedrijf niet kan groeien zónder hen.
“De vastgoedmarkt heeft de politieke macht
Het woord ‘gentrificatie’ is nog niet gevallen; is dat niet waar we het over hebben?
“Gentrificatie – de opwaardering van wijken – hoeft naar mijn mening niet altijd negatief te zijn. Het opknappen van vervallen gebouwen, een nieuw park of fietspad, dat kan een wijk oprecht verbeteren. Dat trekt nieuwe bewoners. Het probleem is dat de oude bewoners niet voldoende worden beschermd, bijvoorbeeld met een maximum aan huurverhogingen of vaste huurcontracten. Dat is een taak voor de overheid.”
“De vastgoedmarkt heeft politieke macht. Blackstone, waarvan de CEO economisch adviseur was van president Trump, heeft onder andere miljoenen dollars gepompt in een campagne tegen een wetsvoorstel voor de invoering van een huurgrens in Californië. En Blackrock adviseert momenteel Europese overheden – waaronder de Nederlandse – over economisch beleid, vanwege hun kennis van de financiële markt.”
“Vluchtelingen riskeren hun leven voor een westers paspoort; voor miljonairs is het gewoon te koop
Farha zucht diep. “Goede vraag. Het is een feit dat veel van deze investeerders méér geld hebben dan overheden. En we hebben investeringen nodig, veel bedrijven en sectoren zijn er afhankelijk van. Deze firma’s stoppen bijvoorbeeld ook veel geld in de ontwikkeling van een coronavaccin.”
“Op dat gebied hebben we nog veel werk te verrichten. De uitvoering is niet goed vormgegeven, maar moeten we mensenrechten daarom helemaal afwijzen? Het zijn richtlijnen, en elk land moet zijn eigen mechanismes opzetten om ze concreet te maken.”
“Een woning is essentieel voor een gezond en veilig bestaan. Het is aan overheden om dat te beschermen
Het begint echt bij een collectieve erkenning van wonen als mensenrecht. Dat zou beïnvloeden op wie we stemmen en welke beleidsplannen er op tafel komen. Misschien is dat één positief gevolg van deze pandemie, waarin ‘thuisblijven’ van levensbelang is: het heeft onze neuzen op het feit gedrukt dat een woning essentieel is voor een gezond en veilig bestaan. En dat het aan overheden is om dat te beschermen.”
In de documentaire PUSH (2019) brengt de Zweedse filmmaker Fredrik Gertten deze crisis in beeld door Farha te volgen in haar VN-werk. Sinds eind juni 2020 hosten zij samen de podcast PUSHBACK Talks.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
