De allerarmsten helpen, terwijl je tegelijkertijd de Nederlandse handel stimuleert. Het klinkt als een klassieke win-win. En wie kan nu tegen ontwikkelingshulp zijn, als Nederland daar zelf ook van profiteert? Toch is een focus op eigenbelang geen wondermiddel voor draagvlak onder Nederlanders, zo laat trendonderzoek van Kaleidos Research zien. Het is bovendien ook nog eens gevaarlijk.
5 lessen uit 5 jaar onderzoek
Sinds 2012 onderzoekt Kaleidos Research met de publicatiereeks ‘Nederlanders & de Wereld’ ieder jaar hoe duurzaam Nederlanders doen en denken. Dit onderzoek levert een schat aan informatie en verhelderende inzichten op. Zijn we in Nederland wel zo duurzaam bezig als we denken? En hoe ruimhartig zijn we eigenlijk? Is duurzaam gedrag alleen voor de elite? De komende weken presenteren we 5 lessen die het onderzoek ons in 5 jaar heeft geleerd. Deze week les 3: eigenbelang is geen wondermiddel voor draagvlak.
Hulp en handel
Met het aantreden van minister Ploumen in 2013 kreeg handel een uitdrukkelijke plaats binnen het Nederlandse ontwikkelingsbeleid. Deze combinatie van hulp en handel zou het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking wellicht kunnen vergroten. Nederlanders kunnen zich – vooral in tijden van economische crisis – waarschijnlijk beter vinden in een beleid dat niet alleen armen in het buitenland helpt, maar óók de BV Nederland.
Meer solidariteit
Deze vlieger blijkt echter niet op te gaan. Hoewel het draagvlak voor overheidsuitgaven aan ontwikkelingssamenwerking tussen 2013 en 2015 inderdaad toenam, komt dit niet door de toegenomen focus op Nederlandse handelsbelangen. Integendeel: Nederlanders zijn in 2015 juist vaker voorstander van hulp gemotiveerd vanuit solidariteit aan de allerarmsten, dan voor hulp gemotiveerd vanuit het eigenbelang van Nederland. Het toegenomen draagvlak is te danken aan de aantrekkende binnenlandse economie. In betere tijden is er volgens Nederlanders weer meer ruimte om over de eigen grens te kijken.
Langetermijn belangen staan onder druk
Kortetermijnvisie
Eigenbelang is niet alleen geen wondermiddel, het is ook nog eens gevaarlijk. Internationaal onderzoek laat zien dat een focus op eigenbelang vooral het kortetermijndenken stimuleert. Langetermijn belangen – zoals duurzame groei en het tegengaan van klimaatverandering – komen daarmee onder druk te staan. Ook raken belangrijke traditionele pijlers voor steun aan ontwikkelingssamenwerking (zoals moraliteit en plichtsbesef) in de verdrukking. Trouwe supporters herkennen zich niet meer in een beleid dat de Nederlandse belangen benadrukt.
Onvermurwbaar
Bovendien hebben problemen in het buitenland ook vanuit het perspectief van eigebelang nog altijd minder prioriteit dan problemen in eigen land, zoals de ouderenzorg of een slechte arbeidsmarkt. Trendonderzoek van Kaleidos Research naar het draagvlak onder Nederlanders bevestigt dit. Tegenstanders van ontwikkelingssamenwerking lijken onvermurwbaar te zijn in hun opvatting. Het geld bestemd voor dit beleidsterrein kan volgens deze groep sowieso altijd beter bínnen Nederland worden besteed. Ongeacht of ontwikkelingssamenwerking Nederlandse belangen dient of niet.