Een kijkje in de Geneefse keuken

Hoe de samenwerking tussen Nederland en Jemenitische activisten en ngo’s van het El-Karama netwerk resulteerde in een resolutie in de VN-Mensenrechtenraad in Genève, ondanks tegenwerking van Saoedi-Arabië en van twee EU-landen die wapens aan de Saoedi leveren.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Eind oktober kwamen powervrouwen van El-Karama bijeen voor een conferentie in Den Haag. El-Karama – Arabisch voor ‘waardigheid’ – is een netwerk van vrouwen uit dertien landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Razend interessant om van deze vrouwen te horen hoe westers, Europees beleid in de praktijk uitpakt in hun land. Zo vertelde de Jordaanse activiste Laila Naffa dat EU-gelden voor Jordaanse ngo’s alleen nog naar ‘koninklijke’ ngo’s mogen gaan, ngo’s die geleid worden door een lid van het koninklijk huis. “De ruimte voor het maatschappelijk middenveld in Jordanië slinkt steeds verder, net als in Egypte.” Daar worden ngo’s sinds 2012 opgerold en hun staf gearresteerd.

In een uitgebreide workshop op zondag werden de dames bijgepraat (in een aantal gevallen leek dat overigens geheel niet nodig) hoe grassroots netwerken hun standpunten en adviezen op de agenda’s van de internationale instanties kunnen krijgen, met name op die van de UNHRC, de VN-Mensenrechtenraad in Genève, en de Veiligheidsraad in New York. Een aantal deelnemers hebben functies bekleed in VN-commissies, vooral op het gebied van mensenrechtenschendingen. De conferentie vond plaats in Den Haag, omdat Nederland vanaf 2018 een zetel in de Veiligheidsraad krijgt en zich inzet voor gendergelijkheid. Wie niet bij deze conferentie was, heeft erg veel gemist.

Een paar weken geleden werd tegen alle verwachtingen in een door Nederland geïnitieerde resolutie aangenomen om de geweldsexcessen in Jemen te onderzoeken, waarbij geen enkele partij wordt uitgesloten. Van de Jemenitische strijdende partijen, de sjiitische Houthi-rebellen, de strijders van voormalig president Saleh, het huidige Jemenitische regime en Al-Qaida tot aan de door Saoedi-Arabië geleide Arabische coalitie die met veel geweld in het land heeft geïntervenieerd: ze zijn nu allemaal voorwerp van onderzoek. De resolutie werd aangenomen, ondanks grote druk van Saoedi-Arabië om tegen te stemmen.

Amal Basha, een Jemenitsche mensenrechtenactiviste en lid van El-Karama, is enorm blij met deze resolutie, vertellen haar collega’s. “Zij heeft dag en nacht getrokken aan de stemming voor de Nederlands-Canadese resolutie.” Basha steunde de Jemenitische revolutie in 2011, en deed in de media verslag van mensenrechtenschendingen. Ze werd tot lid van de Revolutie Raad verkozen, was woordvoerder van de Nationale Dialoog Commissie, en werkte onder meer voor UNDP. In 1999 richtte ze met anderen het Sister Arab Forum for Human Rights (SAF) op, een van de leidende mensenrechtenorganisaties in Jemen. Ze werkte ook geruime tijd voor de Coalitie van het Internationaal Strafhof. Basha was er in Genève bij toen de Nederlandse resolutie besproken werd. Reden genoeg voor een interview.

Een kijkje achter de schermen

“De UNHCR kwam bijeen van 11 tot 29 september. De Nederlandse vertegenwoordiger diende een voorstel in bij de VN-Mensenrechtenraad om een onafhankelijke onderzoekscommissie in te stellen. De Canadezen sloten zich daarbij aan. De resolutie was opgesteld naar aanleiding van talloze verzoeken van maatschappelijke organisaties in Jemen. Ik was in Genève en ontmoette daar de Nederlandse ambassadeur, die me vroeg deel te nemen aan alle beraadslagingen en tevens vroeg om ngo’s uit Jemen uit te nodigen om bij het overleg te zijn.”

“De UNHCR heeft drie sessies per jaar: in maart, juni en september. Ze ontvangen dan de rapporten van de speciale landenrapporteurs, bespreken resoluties en maken een verslag. Er waren bij elkaar 36 beraadslagingen over de resolutie. Het voorstel werd bediscussieerd, er waren wat wijzigingen hier en daar, maar het was een vergaderingen resolutie. De Arabische groep, die onder meer uit Saoedi-Arabië en de Verenigde Emiraten bestaat, weigerde echter elke medewerking aan die 36 beraadslagingen. Zij werkten aan een ander voorstel, namelijk om dat onderzoek te laten uitvoeren  door de Nationale Commissie van Jemen.”

De positie van de internationale gemeenschap wat betreft Jemen is ronduit schandalig , zei de High Commissioner van de UNHRC.

“De High Commissioner van de UNHRC, de Jordaniër Ra’ed Hoessein, maakte meteen al bij de opening van de septembersessie duidelijk dat de positie van de internationale gemeenschap wat betreft Jemen ronduit schandalig was, dat de Nationale Commissie – onder leiding van de Jemenitische president Hadi – had gefaald en dat het nu de hoogste tijd was dat de internationale gemeenschap een onafhankelijk onderzoek zou instellen. De Nationale Commissie was eigenlijk alleen bedoeld om een internationaal onderzoek te voorkomen.” [Eerder zei Kenneth Roth, directeur van Human Rights Watch, al dat de Nationale Commissie uitsluitend onderzoek wilde doen naar de misdaden van Hadi’s tegenstanders: Houthis en Salehs troepen.]

“Het statement van de Commissioner was enorm krachtig, zodat vrijwel iedereen die de conceptresolutie van de Nederlanders besprak, aan zijn verklaring refereerden: ‘ja, we begrijpen nu dat dit nodig is’. De VN-Mensenrechtenraad heeft een kantoor in Jemen; zij beschikken weliswaar over rapporten; maar dat kantoor is echt niet groot genoeg om het hele veld te overzien en serieuze oorlogsmisdaden te scheiden van vermeende; we hebben dus echt onafhankelijk onderzoek nodig.”

“En zoals gezegd weigerde de Arabische groep pertinent om de resolutie te steunen. Ik vroeg de Nederlandse ambassadeur, ‘Wat gebeurt er als de Arabische groep het Nederlandse voorstel niet steunt?’ Hij was vastberaden: ‘In dat geval zullen beide voorstellen op tafel liggen’.”

Parijs ijverde in het geheim tegen de resolutie

Op 20 september vertrok ik uit Genève. Het was erg goed om daar te zijn, er was zeer veel lobbywerk, maar ik moest ook andere EU-vertegenwoordigers spreken. In Parijs had ik een ontmoeting met de minister van Buitenlandse Zaken om het Nederlandse voorstel te promoten. De Fransen waren niet voor de Nederlandse resolutie, volgens Human Rights Watch hebben ze, net als het Verenigd Koninkrijk, zelfs druk op Nederland uitgeoefend om het voorstel af te zwakken. Ook de politieke adviseurs van Macron heb ik gesproken, Ahlam Gharbi en Soraya Samheen; zij waren vol begrip en zagen deze kwestie als een test voor het Franse mensenrechtenbeleid. Maar anderzijds verkoopt Frankrijk wapens aan Saoedi-Arabië. Het toont de hypocrisie van deze landen. Enerzijds spreken ze over mensenrechten en steunen ze internationale inspanningen om geen wapens meer te verkopen aan landen met een slechte staat van dienst qua mensenrechten, anderzijds verkopen ze diezelfde landen grote wapenarsenalen.”

De Fransen zagen het als een test voor hun mensenrechtenbeleid. Anderzijds verkoopt Frankrijk wapens aan Saoedi-Arabië. Dat tekent de hypocrisie.

“Op vrijdag 29 september zou de stemming plaatsvinden. Maar uiteindelijk werd zonder stemming besloten dat de VN twaalf experts zal aanstellen om te rapporteren over de mensenrechtensituatie in Jemen. Er werd niet gesproken over onafhankelijk onderzoek, slechts over ‘rapporteren’; we hebben dus te maken met een expertgroep, niet met een onderzoeksgroep. Dat was niet wat we wilden, maar we waarderen het enorm dat de Nederlanders tenminste iets hebben gedaan. De Saoedi hebben geprobeerd Nederland te chanteren: ze stuurden een brief dat elke stem voor het Nederlandse voorstel diplomatieke en economische consequenties zou kunnen hebben. Maar tegen zoveel landen kunnen ze natuurlijk geen actie ondernemen. Maar nu zetten we alles in om de uitvoering van  deze resolutie nauwgezet te volgen, en de transparantie ervan zeker te stellen.”

Zonder de bemoeienis van Basha en de steun van El-Karama was die Nederlandse resolutie er mogelijk niet gekomen. Hoe cruciaal haar werk is, bleek vorige week opnieuw. Afgelopen donderdag zijn zeker 29 burgers in Jemen omgekomen na bombardementen van de Arabische Coalitie.

Bron: twitter.com

Het Franse persagentschap AFP publiceerde vandaag een korte video waarin het lot van Jemen kort wordt uiteengezet. Bron: twitter.com

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons