Achtergrond

De ongemakkelijke waarheid

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Dit artikel maakt deel uit van de serie ‘2015: The future we want’ die OneWorld in 2013 initieerde.    

Snelle groei in ontwikkelingslanden biedt kansen voor ondernemers, maar zorgt vaak ook voor milieuproblemen en grotere verschillen tussen arm en rijk. Jaap Voeten onderzocht deze inconvenient truth in Vietnam.

In veel ontwikkelingslanden is een groep goed opgeleide technici, academici en managers opgestaan die weten wat er in de wereld te koop is. Samen met globalisering heeft dit bijgedragen aan (onverwachte) spectaculaire groei in veel landen. Dit is hoopgevend en biedt kansen voor ontwikkeling, maar kan ook tot nieuwe problemen leiden. En dat zien we al gebeuren. In ‘succesvolle’ ontwikkelingslanden openbaren zich de nadelige gevolgen van snelle ontwikkeling, zoals grotere verschillen tussen arm en rijk en dramatische milieuproblemen. Duurzame ontwikkeling is daardoor noodzakelijk geworden.

Onderzoek
Bovenstaande was het vertrekpunt van mijn onderzoek naar nieuwe economische dynamiek en innovatie in kleinschalige bedrijven in de (arme) informele sector in Vietnam, een land waar bovenstaande zaken uitvergroot voorbij zijn gekomen. Ik heb onderzocht hoe containerbegrippen als globalisering, innovatie en duurzame ontwikkeling in een serie ambachtsdorpen rond Hanoi uitpakken in de praktijk. Er kwam een overtuigend aantal voorbeelden naar voren van kleine ondernemers die de laatste tien jaar succesvol ondernemerschap bedreven en innoveerden zonder hulp van buiten af. Ze bleken de armoede achter zich te kunnen laten. Succesfactoren waren de stabiliteit van de maatschappij, social capital (informele instituties) en uitwisseling van kennis en informatie. Dit stelde de ondernemers in staat de gevaren en kansen van kleinschalige investeringen goed te kunnen inschatten. Krediet, technisch advies en training regelden ze zelf. Hoe arm aanvankelijk ook, de crux was dat ze risico durfden te nemen en ook namen. Het ondernemerschap kon vooral tot uiting komen door een voorspelbare institutionele context, zoals betrouwbaar bestuur en wet- en regelgeving, maar ook informele contacten, ondersteuning etc.

Inconvenient truth
Maar dat was nog niet het einde van het verhaal. De inconvenient truth was dat in veel van deze Vietnamese dorpen ook nieuwe problemen ontstonden; veelal sociale ongelijkheid en ernstige milieuproblemen. Problemen die in strijd zijn met het breder begrip van armoedebestrijding en duurzaamheid. Verrassend waren de enkele dorpen waar de ondernemers het gezamenlijk voor elkaar kregen verantwoordelijkheid te nemen voor de schadelijke neveneffecten van de innovaties. Als uitkomst van het onderzoek definieerde en modelleerde ik een sociaal-economisch proces dat verklaart hoe het ene dorp wel en het andere niet in een situatie van ‘maatschappelijk verantwoord innoveren’ terecht kwam.

Jaap Voeten is onderzoeker bij Tilburg School of Economics and Management (TiSEM) van de Universiteit van Tilburg. Hij promoveerde vorig jaar op het onderwerp maatschappelijk verantwoord innoveren in kleinbedrijf in Vietnam. 

Ondernemersklimaat
Twee zaken in het onderzoek zijn mijns inziens interessant voor de toekomst van internationale samenwerking. Enerzijds kan men zich meer richten op het verbeteren van het ondernemersklimaat in ontwikkelingslanden. Dit zal ondernemers beter in staat stellen risico’s in te schatten, te nemen en te minimaliseren. Het is bekend dat daar versterking van het overheidsapparaat voor nodig is; een nieuwe uitdaging is het erkennen en aansluiten bij social capital en informele mechanismen. Deze worden meestal als onwenselijk beschouwd, maar evengoed is de informele economie nog steeds een belangrijke werkgever in de meeste ontwikkelingslanden en zal voorlopig niet verdwijnen.

Lokaal beleid
Anderzijds kan internationale samenwerking een rol spelen in het faciliteren van maatschappelijk verantwoord ondernemen en innoveren. De onderzoeksuitkomsten laten zien dat dit om een andere benadering vraagt dan de gangbare ‘one size fits all’ programma- en projectinterventies zoals kredietverstrekking, training of subsidies. Dan gaat het erom het bovengenoemde sociaal-economisch proces naar maatschappelijk verantwoord ondernemen te volgen en te begrijpen, omdat de situatie waar het proces zich in bevindt dynamisch en plaatsgebonden is. Lokale beleidsmakers zullen de macht en middelen moeten krijgen daar op in te springen en context-specifiek (micro) beleid te ontwikkelen in de lijn van ‘think global, act local’. Lokale normen en waarden staan daarin centraal. Internationale samenwerking zal zich in die zin meer moeten richten op kwaliteit van het proces in plaats van de kwaliteit van de uitkomsten; immers, een beter proces leidt uiteindelijk tot betere uitkomsten!

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons