Ik groeide op met bladen. Elke maand dumpte mijn vader de leesmap uit mijn ouders’ fysio-praktijk op tafel. Toen ik ouder werd dacht ik: vreemd wat voor dingen er nog geschreven worden. Ik richtte Instagramaccount
Zeikschrift op als platform om het daarover te hebben. Op het account post ik foto’s of screenshots van artikelen in kranten en bladen. Het licht stereotypering uit, een stelselmatige afwezigheid van bepaalde groepen, of algemene flaters. In de commentaarsectie vinden gesprekken en discussies plaats. Het account groeide dit jaar naar ongeveer 27.000 volgers.
Belangrijk om te benadrukken: reflecteren op en het onderzoeken van blinde vlekken of flaters is niet hetzelfde als naarstig op zoek zijn naar spijkers voor de schandpaal. Ik ben namelijk primair geïnteresseerd in inclusiviteit.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld op 21 oktober 2019. Het is een bewerkte versie van de Mediarede 2019, die Madeleijn van den Nieuwenhuizen tijdens de opening van de
Nederlandse Mediaweek hield.
Wat is inclusiviteit dan precies?
Grofweg gezegd komt het antwoord, als ik het erover heb met journalisten, vaak neer op: Oh, ja, dat er niet alleen maar witte mensen aan het woord zijn en dat er vollere modellen zijn, toch? En dat er vrouwen aan tafel zitten en zo? Ja, al die dingen hebben zeker te maken met het concept inclusiviteit. Maar dat is niet het enige.
“
Inclusiviteit is: de enige moslima op de redactie niet alleen over de ramadan laten schrijven
Inclusiviteit is: de enige moslima op de redactie niet alleen over de ramadan laten schrijven, maar ook over economie.
Inclusiviteit is: soms zomaar meer mensen van kleur dan witte mensen aan je talkshowtafel hebben zitten, ook als het geen jazz-special betreft.
Inclusiviteit is: doorvragen als minister Stef Blok tijdens het interview zegt: ‘Vrouwen brengen een zekere irrationaliteit met zich mee waar iemand als ik, die erg in zijn hoofd zit, echt iets aan heeft.’
Inclusiviteit is: haarproducten voor kroeshaar aanbieden op je pagina’s, niet alleen wanneer de markt ‘er rijp voor is’, maar wanneer je wilt erkennen dat er mensen met kroeshaar bestaan.
Inclusiviteit is: modellen met maat-diversiteit, maar óók met scheve neuzen, zwemmersschouders, cellulitis, een ontbrekende hand of vetverdeling anders dan figuurtje zandloper.
Inclusiviteit is: je redactievergadering rondkijken en je afvragen hoezeer je de maatschappij vertegenwoordigt als veertien van de vijftien mensen wit zijn.
“
Inclusiviteit is: mensen uit minder gerepresenteerde groepen laten doorstromen naar machtsposities
Inclusiviteit is: in plaats van weer een Turkse stagiair aan te nemen en jezelf op de borst te kloppen, mensen uit minder gerepresenteerde groepen laten doorstromen naar machtsposities.
Inclusiviteit is: niet alleen tijdens Pride op je social media-accounts met regenboog-emojis strooien, maar ook de rest van het jaar ruimte laten voor niet-heteroseksuele relaties in de seksstandjes die je omschrijft, of het datingadvies dat je geeft.
Inclusiviteit is: millennials niet op een hoop gooien als avocado-kauwende ontevredenen zenuwlijders, maar ook niet spreken over Boze Witte Mannen alsof we allemaal weten waar we het over hebben.
Inclusiviteit is: je niet verantwoordelijk voelen om onder de vlag van inclusiviteit een platform te bieden aan mensen die zeggen dat de klimaatcrisis een hersenspinsel is. Een diversiteit aan meningen hoeft geen leugenpraat te faciliteren.
Inclusiviteit, met andere woorden, is vele dingen tegelijk. Het is meer dan die vrouw aan tafel of dat Chinese model op de cover. Het is meer dan een special issue, meer dan een thema-aflevering. Het gaat over de manier waarop we elkaar in deze maatschappij behandelen, hoe we gezien worden, welke schaamte ons wordt aangeleerd, welke verhalen we vertellen, wie we eren en wie we recht doen.
Blinde vlekken
Inclusiviteit is vele dingen tegelijk, maar wat het niet hoeft te zijn, is eng. Ik krijg weleens berichten van mensen die zeggen: maar ik ben zo bang om het fout te doen. Om iets verkeerds te zeggen. Of de vraag: maar mag je dan helemaal geen grapjes meer maken? Het idee recht te moeten doen aan alles en iedereen kan overweldigend en intimiderend zijn, maar volgens mij was dat nooit de vraag. De vraag was: ben je bereid te onderzoeken waar je blinde vlekken zitten? Ze aan te pakken als je ze vindt?
“
Toen ik net in Amsterdam woonde, sprak ik een Aziatisch uitziend persoon automatisch in het Engels aan
En we hebben ze allemaal. Maatschappelijke ongelijkheid manifesteert zich soms op kleine, vreemde manieren. Ik realiseerde me ooit dat ik onbewust voornamelijk vakken koos met mannelijke professoren. Niet omdat er geen vrouwelijke hoogleraren waren, maar omdat ik ze bij het lezen van de cursusomschrijvingen onbewust minder autoriteit of expertise toedichtte. Ik kreeg laatst van een radiopresentator meer ruimte tijdens een duo-interviewgesprek over Michelle Obama dan de zwarte vrouwelijke deskundige naast me. Ik was meer bezig met zenden dan met luisteren en plaats maken.
Toen ik net in Amsterdam kwam wonen, vers uit Oldenzaal, sprak ik een Aziatisch uitziend persoon aan in het Engels, omdat ik dacht dat het geen Nederlander zou zijn. Ik denk weleens: He gadverdamme, als ik twee zestigjarigen zie zoenen. Dit zijn constructen, dit zijn aangeleerde ideeën over hoe het is en hoort te zijn. Over ruimte innemen en ruimte geven. En die kunnen we ombuigen.
Minder seksistische grapjes
Media, de televisie die we kijken, de kranten die we lezen, de bladen die we doorbladeren, die media hebben een verantwoordelijkheid. Niet om perfect te zijn, om nooit te worden uitgescholden op Twitter, niet om áltijd de juiste woorden te gebruiken of exact te weten welke grapjes wel en niet oké zijn, maar wel de verantwoordelijkheid om het te proberen. Om te proberen inclusiever, multidimensionaler, vollediger te worden.
Ik vind dat er ontzettend veel dingen goed gaan in medialand. Misschien zou je dat niet verwachten bij de naam Zeikschrift, maar vaker wel dan niet blader ik een krant of tijdschrift door en denk ik: goed gedaan, lekker stuk, goed interview, mooie foto’s, ongeloofwaardige horoscoop maar prima, deze schorpioen zal vandaag op de uitkijk staan voor ‘monetair succesvolle vibes’.
Ik ben kritisch, maar zie ook een enorm vergrote diversiteit online en offline in bladen als Harper’s Bazaar, Elle en Vogue. Zie dat LINDA al jarenlang werkt aan het vertellen van onconventionele verhalen. Ben blij dat QUOTE artikelen wijdt aan vrouwelijk ondernemerschap. Dat kranten hun best doen met een diversiteit aan columnisten. De grapjes over vrouwen als over-emotioneel en fysiek zwak zíjn afgenomen in de afgelopen tien jaar. Mannen worden vaker als functionerende vaders afgeschilderd. Er gaat veel goed.
‘Donker model op de cover verkoopt niet’
Maar er kan ook veel beter. Ik weet dat het werk op dagelijkse basis – de deadlines, de in te plannen afspraken, de vergaderingen, de deadlines – erg veeleisend kan zijn, maar uiteindelijk is het waar: de media maken, voor een belangrijk deel, de maatschappij. Die kracht, die invloed, durf hem te gebruiken. Durf te experimenteren.
“
Durf niet alleen jezelf te bevragen, maar ook de markt
Lang gold in bladenland de ongeschreven regel dat ‘een donker model op de cover niet verkoopt’. Inmiddels weten we ten eerste dat dat niet, of althans niet meer, waar is. Maar durf ook te denken: zelfs áls dat waar zou zijn, is dat dan een moreel juiste handleiding om te hebben? Durf, met andere woorden, niet alleen jezelf te bevragen, maar ook de markt. Durf haar aan te pakken, om te vormen. Durf risico’s te nemen waarvan het succes niet afhangt van verkoopcijfers, maar van de mate waarin je recht doet aan je eigen idealen.
De transitie zal bevrijdend zijn
Ruimte maken voor elkaar brengt geen verdrukking, het brengt lucht. En ja, terechtwijzing of kritiek ís soms agressief, en soms scheldend, vervelend, en oneerlijk hard, en er zullen ook momenten zijn dat het niet gerechtvaardigd is. Maar boosheid over, soms ogenschijnlijk kleine dingetjes, komt ook voort uit een lange geschiedenis. Uit een klaar zijn met seksistische stereotypes, genoeg hebben van stelselmatige afwezigheid van bepaalde groepen in de beeldvorming, uit een lange ingehouden adem en zachte bedankjes voor die keren dat het goed ging. Het is waar, verantwoordelijkheid moet ook genomen worden aan de andere kant: graag zou ik minder
cancel culture zien
, minder kort door de bocht gevloek, meer kritische zelfbevraging. Maar die kant, dat is nu niet waar ik mij op richt.
“
Inclusiviteit hangt samen met een opheffing van schaamte en onnodige stereotypes
Soms is verkramping – bang zijn het fout te doen als mediamaker – een bijproduct van een broodnodige transitie. Het gaat namelijk om het ten dele ontdoen van wat ons zelf is aangeleerd en dat ís ook spannend. Maar wat het uiteindelijk vooral zal zijn, is bevrijdend. Want inclusiviteit hangt samen met een opheffing van schaamte, onnodige stereotypes, en verwachtingen die het menselijk potentieel beknotten.
Durf – met andere woorden – récht te doen aan de menselijke complexiteit, aan haar veelzijdigheid, zoals je zelf graag recht gedaan zou worden.
