Met een koffer vol baobabpoeder liep Mudawi Ibrahim Adam een paar jaar geleden nog door Schiphol. Op sommige plekken staken de zakjes met wit poeder tussen de randen van zijn koffer door. Normaal gesproken zouden dan alle alarmbellen afgaan, maar de douaniers lieten de Sudanese man doorlopen.
“Ze vertrouwden hem meteen”, herinnert Mark van Dorp zich, onderzoeker en conflictdeskundige bij denktank SOMO. “Zijn ontwapenende lach en magnetiserende stem ademen rust en zelfvertrouwen. Het werkt bij iedereen die hem ontmoet.” Niet dat de Nederlandse douaniers iets te vrezen hadden. Het witte poeder is door Sudanese vrouwen gewonnen uit de baobabboom, de meest voorkomende bomensoort van het land. Want behalve prominent mensenrechtenactivist is Mudawi ook professor aan de universiteit van Khartoum en sociaal ondernemer in baobabproducten.
“Hij heeft zo vaak gevangen gezeten dat hij, toen hij eens vrijkwam, zei: ‘Die vakantie heeft mij goed gedaan’”, vertelt Alec Thurnham lachend vanuit Londen. Hij is de directeur van de Sudan Organization for Social Development (SUDO) en een goede vriend van Mudawi. Die lach verdwijnt op slag wanneer hij praat over de situatie nu. “Dit keer is het anders. Het voelt absoluut niet goed.”
Arrestatie
Zijn familie wist aanvankelijk van niets. “Wij belden hem de hele dag, maar zijn telefoon stond uit”, zegt Wafa Mudawi. Uiteindelijk belt een student ze op om te vertellen wat er is gebeurd. De familie schrikt, maar raakt niet in paniek. Dit is vaker gebeurd en onderdeel van het machtsvertoon dat gepaard gaat met een autoritair regime. Pas als Wafa Mudawi ziet hoeveel andere mensenrechtenactivisten er in dezelfde periode worden opgepakt, slaat de paniek toe.
“De diploma-uitreiking van zijn studenten wilde hij niet missen. Uiteindelijk werd hij daar gearresteerd
Vechten voor mensenrechten
Vrienden en vijanden uit alle delen van Sudan spreken op het congres om beurten. Zo ook Mudawi. Zijn betoog is op het eerste gezicht simpel, maar voor Sudan revolutionair: hij wil dat zijn land een streep zet door tribale, raciale en religieuze geschillen en gaat bouwen aan een nationale identiteit. “Hij houdt van Sudan en gelooft in Sudan”, onderstreept iedereen. In plaats van terug te vallen op oude geschillen wil hij de rijke geschiedenis van het land vieren: een land dat ooit Egypte als vazalstaat had, en dat nog altijd meer piramides telt. Een land waar tot in de jaren vijftig alcohol werd gedronken op de terrassen en mensen vrijer leefden dan vandaag.
“De hele zaal werd betoverd door dat verhaal, juist omdat het zo eenvoudig was en Mudawi het met zijn oprechte charme ook simpel doet klinken”, herinnert Van Dorp zich. Na afloop ging hij naar buiten, waar Doctor Mudawi een sigaret stond te roken tegen een muurtje. Ze praatten wat, wisselden contactgegevens uit en na thuiskomst zorgde Van Dorp er direct voor dat de ontwikkelingsorganisatie waar hij toen werkte, Mudawi en zijn werk gaat ondersteunen. “We waren niet de enige die dat deden”, lacht hij. “Mudawi is een donor darling. Elke ngo pronkt met hem en dat is niet voor niets.”
Postief geluid voor verbroedering
“Zelfs milities die verkrachtend door het land trokken, wilde hij bij de verbroedering van het land betrekken
Niet zelden leidde dat tot onbegrip. Veel mensen uit de mensenrechtenbeweging fronsten de wenkbrauwen toen Mudawi in 2014 aanschoof bij ‘De Nationale Dialoog’. Die is door president Omar Hassan Ahmad al-Bashir in het leven geroepen om verschillende bewegingen en partijen met elkaar te laten spreken over de toekomst van het land. Vrijwel niemand geloofde dat dit een oprechte stap tot verzoening is. “Het was pure symboliek om de internationale gemeenschap te paaien. Iedereen wist dat”, zegt ook zijn dochter Wala Mudawi. “Veel mensen waren sceptisch, ik ook.”
Mandela als voorbeeld
Mudawi’s vrienden en collega’s zijn het erover eens: zijn kracht is zijn diepe kalmte, veerkrachtigheid en zachtheid. “Hij is niet radicaal. Verre van, zelfs”, zegt Thurnham. “Je zal hem daar nooit op betrappen. Juist dat maakt hem zo gevaarlijk voor het regime.” Het maakt Mudawi machtig: mensen gaan als vanzelf achter hem staan.
“Hij is niet radicaal, verre van zelfs, en juist dat maakt hem zo gevaarlijk voor het Sudanese regime
“Sudan trekt zich steeds minder aan van het buitenland”, zegt Van Dorp. De ngo’s in het land zijn grotendeels verdwenen of monddood gemaakt. De veroordeling van de Sudanese president al-Bashir in 2009 voor oorlogsmisdaden bij het Internationale Strafhof in Den Haag heeft kwaad bloed gezet. Hij was de eerste zittende president die op zo’n manier is aangepakt. “Niet alleen in Sudan, maar in veel Afrikaanse landen heerst verontwaardiging dat tot nu toe alleen Afrikaanse oorlogsmisdadigers zijn vervolgd. Terwijl Westerse landen – denk aan George Bush en Tony Blair – buiten schot blijven.”
Mensenrechten verdwijnen
Van Dorp bidt voor zijn Sudanese vriend en heeft zijn hoop gevestigd op de internationale gemeenschap. “Sudan zal uiteindelijk de afweging moeten maken: ‘wat gebeurt er als we hem ter dood veroordelen en wat gebeurt er als we hem vrijlaten?’ Als ze hem echt doodmaken, zetten ze zichzelf buitenspel en roepen ze nog meer sancties over zichzelf af.”
De familie durft geen voorspellingen te doen, zij klampen zich vast aan het optimisme van hun vader. “Uiteindelijk zal het goede in Sudan overwinnen”, bezweert zijn dochter. “Maar of mijn vader dat zal meemaken, weet ik in alle eerlijkheid niet.”
