Afghanistan: de goudmijn van 3 biljoen

De interesse van de internationale gemeenschap voor Afghanistan reikt verder dan het beschermen van mensenrechten. Afghanistan wordt al eeuwen geplaagd door invasies en pogingen tot buitenlandse inmenging, vaak tevergeefs. Die ‘strijd om Afghanistan’ wordt vaak gepresenteerd als een politieke of religieuze strijd, terwijl een ander, misschien wel veel doorslaggevender aspect vaak ongenoemd blijft: de economische rijkdommen.

De heuvels en bergen die Afghanistan rijk is herbergen een van de grootste grondstofreserves ter wereld. Van metalen tot zeldzame grondstoffen die nodig zijn voor mobiele telefoons en zonnepanelen, en van aardgas tot goud en edelstenen: het is er allemaal te vinden. Naar schatting herbergt de grond zo’n drie biljoen dollar – dat is dus 3.000.000.000.000 – aan grondstoffen. Een deel daarvan is erg belangrijk voor de huidige economie. Het land beschikt bijvoorbeeld over veel ijzererts, maar er zijn ook veel metalen te vinden, zoals zink en bauxiet, die essentieel zijn voor het produceren van legeringen als roestvrij staal en aluminium. Verder liggen er grote aardolie- en aardgasvelden in het noorden en is er een grote voorraad aan goud en edelstenen, waaronder robijnen, lapis lazuli en agaat.

Omdat de verwachting is dat de vraag naar al deze grondstoffen de komende jaren alleen maar zal groeien, heeft Afghanistan in theorie alles om zich in korte tijd te ontpoppen tot een belangrijke speler op de wereldmarkt. Maar de vrees is dat het land juist zal lijden aan de grondstoffenvloek: de theorie dat een overdaad aan delfstoffen in een land eerder een bron van conflict, corruptie en uitbuiting is, dan van stabiliteit, welvaart en ontwikkeling.

Toen de VS in de nasleep van 11 september 2001 Afghanistan binnenvielen, omdat de Talibanregering Osama bin Laden weigerde uit te leveren, was staatsveiligheid een belangrijk motief. Maar hoe langer de oorlog voortsleepte, hoe meer de VS probeerden Afghanistan van bovenaf in te richten naar Amerikaans voorbeeld. De VS hebben de afgelopen twintig jaar maar liefst 1 biljoen dollar uitgegeven aan de oorlog in Afghanistan. Dat bedrag wilden ze met delfstoffen terugverdienen.

Tekst gaat verder onder de foto.

Er was alleen een probleem: Afghanistan mist de infrastructuur en de watertoevoer om op korte termijn een fatsoenlijke mijnbouwsector op te zetten. De verschillende grondstoffen liggen verspreid over het hele land, en het ontbreekt aan middelen en mogelijkheden om ze te delven. Vooral de zeldzame aardmetalen komen in zulke lage concentraties voor, dat infrastructuur aanleggen vaak niet rendabel is.

In 2020 berichtte Foreign Policy dat de toenmalige Afghaanse regering slechts 42 miljoen verdiende aan de talk, terwijl het de Taliban een half miljard dollar per jaar opleverde. Dat is ongeveer evenveel als de half miljard dollar die de Taliban zou verdienen aan de primaire bron van inkomsten: de opiumteelt. De angst heerst dat de mijnbouw het schaarse water zal vervuilen en opmaken, wat tot hongersnoden en onrust onder de bevolking zou kunnen lijden.

Omdat China een buurland is (via een smalle landstreek in het Pamirgebergte), kan het gemakkelijker dan de VS zorgen voor een goede infrastructuur. Peking wil de grondstoffen van Afghanistan verbinden aan haar Nieuwe Zijderoute, een handelsroute waarvoor China wegen en sporen aanlegt tussen China, Europa en Afrika.

Wel is China bezorgd over de Oeigoerse provincie Xinjiang die aan Afghanistan grenst. China wil niet dat Afghanistan een uitvalsbasis wordt voor Oeigoerse separatisten. Maar de Chinese erkenning en de investeringen lijken genoeg te zijn om te voorkomen dat de Taliban zich bemoeien met de genocide op de Oeigoeren.

Sommigen zien in de grondstofreserves in Afghanistan als de sleutel tot de wederopbouw van een van de armste landen ter wereld. Maar door slechte infrastructuur, het onaantrekkelijke investeringsklimaat en de regionale twisten komt de rijkdom niet daar terecht waar het ‘t hardste nodig is. De Afghaanse delfstoffenvoorraad mag dan een zegen lijken, voor de Afghanen is het vaak vooral een vloek.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 30 augustus 2021.