Het vrouwencondoom gaat gebukt onder vooroordelen

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Dit interview is een aanloop naar Global Female Condom Day. Op 14 september organiseren OneWorld en The Female Health Company de talkshow 'Female Choices' waarin Anny Peters te gast is.

Het vrouwencondoom kampt met een schrale reputatie. Het zou groot en lomp zijn, en hard knisperen tijdens de seks. ‘De man’ zou het als zaaddodend ervaren. Het zou veel te duur zijn, en niet sexy bovendien. Anny Peters onderzocht het product jarenlang – van de ervaringen van vrouwen op het Zimbabwaanse platteland, tot het beleid van rijke landen die het vrouwencondoom promoten in arme landen, en de ministeriële burelen in Den Haag – en denkt nu te snappen waar het probleem van het vrouwencondoom zit; tussen de oren.

Een vrouwencondoom?Een vrouwencondoom heeft in de loop der jaren een transformatie ondergaan. Momenteel ligt Femidon, de FC2 in de schappen. Het is een voorbehoedsmiddel dat gemaakt is van nitriel, en is voorzien van twee soepele ringen van rubber. De kleinste ring wordt diep in de schede voor de baarmoedermond ingebracht, de grootste ring komt aan de buitenkant van de vulva te liggen. Het vrouwencondoom kan een tijd voor de geslachtsgemeenschap ingebracht worden. 

Want de vrouwen in Zimbabwe die Peters begin jaren ‘90 bevroeg naar hun bevindingen, waren (overwegend) enthousiast. De aidsepidemie woekerde door het zuidelijk Afrikaanse land, en in het vrouwencondoom zagen de vrouwen een betrouwbare kans om zichzelf te kunnen beschermen. Zij gingen zelfs de straat op om te eisen dat de Zimbabwaanse regering het product makkelijker verkrijgbaar moest maken. Peters werkte zelf in Zimbabwe en zag met eigen ogen wat de potentie van het vrouwencondoom is voor het zelfbeschikkingsrecht en de emancipatie van vrouwen.

Anny PetersAnny Peters is manager bij de Rutgers Stichting. In haar proefschrift ‘Geklungel met het vrouwencondoom’ beschrijft zij haar onderzoek en bevindingen over het vrouwencondoom. Peters is verbonden aan de Radbout Universiteit Nijmegen. 

Weinig aandacht

Groot was haar verbazing toen zij jaren later merkte dat grote Nederlandse ontwikkelingsorganisaties die werken op aidspreventie, het vrouwencondoom maar  weinig aandacht schonken. Dus toen Peters in 2005 tijdens een bijeenkomst over aidspreventie moest spreken, hield zij een vlammend betoog voor het omstreden product. “Mensen als prinses Mabel, wijlen Joep de Lange en andere experts waren daar bijeen om te spreken over investeringen en nieuwe methodes om de strijd tegen aids te winnen. Ik snapte niet waarom we niet konden kijken naar de methodes die er al zijn, die preventief werken, en die geen miljoenen in investeringen kosten, zoals het vrouwencondoom”, vertelt Peters. “Als je kijkt naar de miljoenen nieuwe besmettingen en de absolute noodzaak van betrouwbare anticonceptie, dan is het onbegrijpelijk dat westerse donorlanden en instellingen het product links laten liggen.”

Het is onbegrijpelijk dat westerse donorlanden en instellingen het product links laten liggen

Maar, stelt Peters, de echte reden dat het vrouwencondoom (nog) niet is doorgebroken, is het stereotype genderdenken. Volgens haar zit het probleem tussen de oren van de westerse donoren. “Het idee onder westerse beleidsmakers is dat ‘de Afrikaanse vrouw’ passief is, en niks te zeggen heeft over haar eigen seksualiteit. En dat ‘de Afrikaanse man’ heel dominant is, en traditioneel, en veel seks nodig heeft. Een vrouwencondoom past niet in dat plaatje. Ongelooflijk schokkend vond ik het om die opvattingen te horen, het zijn bijna koloniale denkbeelden.”

Diep beledigd

Het stereotype denken over gender en seksualiteit is volgens Peters leidend in het aidspreventiebeleid van machtige donoren. “Maar toen ik suggereerde of de manier waarop donoren dachten over deze onderwerpen ook iets te maken kon hebben met de  manier waarop over het vrouwencondoom gedacht wordt, was men diep beledigd. Westerse donoren vinden zichzelf allemaal ontzettend ‘gendergelijk’-denkend. Maar ondertussen past men wel genderdiscriminatie toe. Dat is iets wat ze moeten inzien.”

Hoge prijsVaak wordt gezegd dat het vrouwencondoom te duur is. De prijs van het product is inderdaad erg hoog. Een vrouwencondoom kost in een ontwikkelingsland gemiddeld 1 dollar, terwijl een mannencondoom 0,03 dollar kost. 

Dat heeft volgens Anny Peters alles te maken met de commerciële markt, die dicteert dat mannen sterk en stoer, en vrouwen sexy en mooi moeten zijn. Volgens Peters moet eerst in het publieke domein de vooroordelen over gender doorbroken worden, voordat de commerciële markt ook echt wil gaan investeren in een product als het vrouwencondoom. Dan kan ook de prijs omlaag, en is het product voor en grotere groep beschikbaar.

Daarom doet Peters een aantal aanbevelingen in haar onderzoek. Onder andere: als je in de besluitvorming zit, wees je dan bewust van de vooroordelen die je zelf hebt, durf daarover te praten en durf toe te geven dat je soms niet weet hoe mensen in andere culturen denken. Die vooroordelen over gender zitten bij iedereen, net als vooroordelen over ras. Maar het zijn vaak onderbewuste, impliciete vooroordelen.

Impliciete vooroordelen

Peters noemt het voorbeeld van racisme bij de politie, over agenten die donkere mensen eerder aanhouden. Dat is hetzelfde mechanisme als de aanname dat vrouwen passief zijn, en geen initiatief nemen tijdens de seks. En hetzelfde mechanisme om aan te nemen dat Afrikaanse vrouwen niks over hun eigen seksualiteit te zeggen hebben, (mede) omdat Afrikaanse mannen zo dominant zijn en veel seks nodig hebben. Die impliciete vooroordelen kun je pas blootleggen als je jezelf kwetsbaar en eerlijk durft op te stellen, in plaats van te ontkennen dat het gebeurt.

Zelfs in Nederland worden de rechten van meisjes geschonden, omdat ook zij niet zomaar vrouwencondooms kunnen kopen

Zelfs in Nederland worden de rechten van meisjes geschonden, omdat ook zij niet zomaar vrouwencondooms kunnen kopen, vindt Peters. Huisartsen bieden geen vrouwencondoom aan als meisjes om een anticonceptiemiddel vragen. “Het is belangrijk dat er een keuze is. Ik strijd voor een mooi beschermlaagje om de vaginale wand, en ben voor het stoppen met al die hormonen die vrouwen in hun lichaam gooien. Het is mijn droom dat dat een geaccepteerd denkbeeld wordt, zowel in Nederland als ook ver daarbuiten”.

Ingebakken denkbeelden

Komt het uiteindelijk nog goed met het vrouwencondoom? Peters is hoopvol. “Er is nog heel veel ruimte voor productverbetering. Net zoals de mooncup zou het vrouwencondoom op lange termijn ook uitwasbaar moeten zijn. Ik hoop daar nog steeds op. Het punt is dat het vrouwencondoom, maar ook bijvoorbeeld de mannenpil, wordt tegengehouden door dezelfde principes; die ingebakken genderstereotypen. Er is niks mannelijks of vrouwelijks aan de pil of een condoom, het zit gewoon in de manier waarop wij erover denken”.

“Ik denk juist dat vrouwen wel iets te zeggen hebben over hun eigen seksualiteit. Door het vrouwencondoom goed op de markt te zetten en goede voorlichting te geven kan je het geijkte genderdenken over seksualiteit juist doorbreken. Het vrouwencondoom kan bijdragen aan gelijkwaardigheid tussen man en vrouw.”

Meer weten over bewuste en gezonde keuzes omtrent de vagina? OneWorld organiseert samen met de Female Health Company de talkshow ‘Female Choices; een vrolijke kutavond met de vagina in de glansrol’. Kom je ook? Meld je dan gratis aan via deze link van Pakhuis de Zwijger

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons