Waarom stonden Surinaamse dorpen maanden zonder hulp onder water?

Mama Sistina zou op 17 maart gewoon aan het werk gaan. Hij werkt als machinist bij Grassalco, het mijnbouwbedrijf van de Surinaamse overheid. Maar het liep anders. Terwijl hij in alle haast zijn elektrische apparaten naar een hoger, droog gelegen huis verplaatste, bleef het water onophoudelijk zijn huis binnenstromen. Zijn kleren kon hij nog net op tijd redden, zijn klerenkast niet. Mama Sistina had een kleine boerderij met dertig eenden, in Suriname doksen genoemd. Twaalf ervan zijn verdronken.

Eind juni staat Mama Sistina’s huis al drie maanden onder water. Hulp heeft hij nog niet gekregen. “Er zijn veel mensen gekomen voor een interview. Ze registreren tot waar het water staat en gaan dan weer weg”, vertelt Mama Sistina terwijl hij onrustig een sigaret rookt. Hij heeft tijdelijk opvang gevonden in een leegstaand huis hogerop, verder weg van de rivier. Zijn kleren liggen in een houten schuur met een lek dak, gepakt in zwarte zakken en versleten sporttassen.

“We willen een dak boven ons hoofd”, zegt Dayne Fonkel, buurvrouw van Mama Sistina en moeder van twee, hoogzwanger van een derde. Ook haar huis staat in juni nog steeds onder water. “De huizen storten in, zie je?” Ze wijst naar een houten huis in het water. De planken zijn aangetast door het water, de steunpalen hellen gevaarlijk opzij. Zelf was ze niet thuis toen het rivierwater haar huis binnenstroomde. Toen ze in de late middag van die 17de maart terugkwam van familiebezoek verderop in het dorp, probeerde ze nog te redden wat er te redden viel.

Haar diepvries, televisie en wandmeubel is ze kwijt. Haar groentetuin, waarmee ze in de eerste levensbehoefte van haar familie voorzag, staat blank. “Ik plant tayerblad, banaan, okra, peper, zoete cassave, suikerriet, antruwa en soepgroente. Alles ben ik kwijt”, verzucht ze. Een baan heeft ze niet, haar man werkt in de goudvelden en blijft soms maanden van huis. “Ik verblijf nu in een klein huisje van mijn moeder”, zegt Fonkel. Ze had al niet veel, nu heeft ze niets. “Met welk geld ga ik ons huis herstellen?”

Er speelde namelijk nog iets anders: door de extreme regenval in het voorjaar kwam de stuwdam in het district Brokopondo in de problemen. Om te voorkomen dat het waterpeil in het stuwmeer te hoog werd, besloot de eigenaar van de dam, Staatsolie Power Company Suriname (SPCS), eind februari alle sluizen open te zetten. Te veel water in het stuwmeer zou namelijk een dambreuk kunnen veroorzaken. Maar door de sluizen open te zetten, kwamen de dorpen nog meer onder water te staan. Bewoners denken dat SPCS te lang heeft gewacht om de sluizen open te zetten om met de hoge waterstand veel meer elektriciteit op te wekken.

Eind juni heeft SPCS de sluizen van de dam weer dichter gezet. Het water trok daardoor in juli weer terug, maar er is veel troep achtergebleven. Gezond drinkwater blijft een probleem, omdat waterbronnen vervuild zijn. De bewoners van Brokopondo eisen een schadevergoeding van ‘minstens’ 400 miljoen Surinaamse dollar (zo’n 18 miljoen euro) en een onafhankelijk onderzoek naar de oorzaak van de watersnood. En ook: toegang tot drinkbaar water en elektriciteit. Veel dorpen in Brokopondo zijn anno 2022 nog steeds niet voorzien van elektriciteit.

Mama Sistina is verbitterd dat hij niet werd gewaarschuwd. “Pas de avond voor het water kwam werd mij verteld dat er overstromingsgevaar was.” Directeur Fränkel van SPCS wijst naar de districtscommissaris (vergelijkbaar met een burgemeester), die was volgens hem op tijd op de hoogte. “Blijkbaar heeft de informatie via de bestuursdienst de mensen niet bereikt.”

Of de zware regenval in maart rechtstreeks een gevolg is van de klimaatverandering, wordt momenteel nog onderzocht, zegt milieudeskundige Margaret-Resomardono. Hoe dan ook moet Suriname aan het werk, volgens haar. “Er is al zoveel onderzocht, nu moeten we radicale stappen nemen. De overheid is te langzaam.” Volgens het Caribisch Instituut voor Meteorologie en Hydrologie is er nog tot november een overstromingsrisico in Suriname vanwege hevige regenval.

Een langere versie van dit artikel verscheen eerder in MO*Magazine en op MO.be.