Vegans, ken je privilege!

Ondertussen ontnamen ze tot slaaf gemaakten en oorspronkelijke bewoners basale mensenrechten, en ook dieren werden als gebruiksvoorwerpen gezien en niet als wezens met een gevoelsleven of autonomie. Onder meer de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika werd land en traditionele levensstijl ontnomen. Sinds een aantal decennia zijn hun rechten beter beschermd, waaronder het uitdragen van hun cultuur en tradities. Voor de Inuit is zeehondenjacht bijvoorbeeld een van de tradities; het heeft voor hen historische en culturele waarde. Bovendien is het vlees een rijke voedselbron in gebieden waar weinig ander eten te verkrijgen is. In Canada hebben ze het recht om binnen bepaalde kaders te jagen op de dieren. Dat deze traditie kan botsen met de visie van westerse dierenrechtenactivisten, zagen we toen een Inuit-restaurant in Toronto zeehondenvlees op het menu had staan. Er werd een petitie opgezet om het vlees van het menu te schrappen. Wat weegt in zo’n geval zwaarder: het recht van dieren of van de oorspronkelijke bewoners?

De relatie tussen de Mi’kmaq en dieren veranderde na de kolonisatie. “Toen de Fransen zich in ons gebied vestigden begon de handel in bont. De jacht op bijvoorbeeld bevers zorgde ervoor dat die dieren bijna uitstierven. We dreven af van onze traditionele waarden en begonnen dieren minder als deel van een onderling verbonden netwerk te zien.” De Mi’kmaq jagen oorspronkelijk alleen op wat nodig is voor hun eigen levensonderhoud; ze zien dieren als personen die zich opofferen tijdens de jacht. Omdat we in de huidige tijd geen dieren nodig hebben voor ons levensonderhoud, kiest Robinson ervoor veganistisch te leven; voor haar is dat juist een manier om zich te verbinden aan haar traditionele waarden.

Ook in veel niet-westerse landen zijn voedselonzekerheid en ondervoeding een groot probleem. Als je naar de vleesconsumptie van bijvoorbeeld Zimbabwe kijkt, zou je de cijfers kunnen toejuichen: eten we in Nederland 75 kilo vlees per persoon per jaar, in Zimbabwe is dat ‘slechts’ 18 kilo. Maar dat is niet het resultaat van een bewuste vega-lifestyle; hier speelt serieuze voedselonzekerheid een rol. In 2020 was een op de drie kinderen in dat land ondervoed, en dit jaar treft een voedselcrisis in heel Afrika zo’n 346 miljoen mensen.

Als ik haar vraag hoe ze die missie vormgeeft, legt ze uit dat ze naar verschillende – vaak rurale – gemeenschappen gaat en daar menu’s en gerechten samenstelt voor mensen. “Velen gaan met honger naar bed, omdat ze niet de middelen of ingrediënten hebben om gezond eten te bereiden. Ik help ze koken of een kleine moestuin aanleggen, waarmee ze hun familie kunnen voeden.” Ook creëert ze ondernemingskansen. “Zo heb ik samengewerkt met anti-stropersorganisatie International Anti-Poaching Foundation (IAPF). Een kok die we tegenkwamen hielp jagers, maar de IAPF gaf hem de kans om voor ons te komen werken. Ik heb hem en zo’n tien andere koks toen geleerd plantaardig te koken. Nu maken zij gezamenlijk zo’n 600 veganistische maaltijden per dag voor hun gemeenschappen.”

Als het Westen India prijst voor vegetarisme (zo wordt Bengaluru de beste stad voor veganisten genoemd), voeden we dat geweld, vindt Ganesan. “Hoe meer deze koe-aanbidders horen hoe geweldig veganisme is, hoe meer ze zich gerechtvaardigd kunnen voelen in hun geweld.” Ahimsa is dan ook een holle frase. “Hoe kun je een religie die een kastesysteem heeft gecreëerd en mensen onaanraakbaar verklaart geweldloos noemen? Iemand uit de onderdrukte kaste zou zeggen: dit is bullshit.”

Ondertussen nam de vleesconsumptie in Iran de afgelopen jaren af. Dat is geen overwinning voor dierenrechten, omdat het gepaard gaat met torenhoge inflatie vanwege onder meer economische sancties tegen Iran; de prijs van levensmiddelen is in een jaar tijd met 80 procent gestegen. Er belanden dus minder dode dieren op de borden van Iraniërs, maar alleen omdat er sowieso minder voedsel op hun borden belandt. Ik kan me niet voorstellen dat het een structurele oplossing is om aan hen te vertellen dat khoreshte gheymeh voedzaam genoeg is zonder vlees. Daar komt nog bij dat Iraniërs de afgelopen maanden wel grotere kopzorgen hadden. Zij waren bezig om de dagen levend door te komen, vechtend tegen een repressief regime dat zijn opstandige burgers met geweld bejegent.

Het zou mooi zijn als we ons als veganisten inzetten voor een duurzame wereld voor dieren én mensen. Geen wereld waarin je morele kompas uitslaat bij dierenleed en niet bij menselijk leed. Beide vormen van onderdrukking zitten verankerd in een systeem dat traditionele manieren van leven en ecosystemen in de war heeft geschopt en levende wezens uitbuit.

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld Magazine van september/oktober 2022.