“Lang niet iedereen trekt naar Europa, de meeste mensen blijven juist dicht bij huis
Hoe zat het met die 216 miljoen waar de Wereldbank voor waarschuwde? Die cijfers gingen over ontheemding binnen eigen land. Bovendien waren ze gebaseerd op een scenario waarbij de klimaatcrisis niet bestreden wordt. Met een degelijk klimaatbeleid kan het aantal klimaatvluchtelingen slinken tot 44 miljoen, stelt hetzelfde rapport.
De groene landen zijn de dertig landen met de grootste ecologische dreiging in 2021. De blauwe staafjes geven aan hoeveel mensen er vanuit dat land over de grens vluchtten, en de paarse staafjes hoeveel mensen er in eigen land ontheemd zijn. De Verenigde Naties houden van alle landen bij hoeveel mensen in eigen land ontheemd zijn, maar maken een onderscheid tussen ontheemding door conflict of door natuurlijke rampen. Ontheemding door natuurlijke rampen is vaak tijdelijk, en is daarom niet in deze cijfers weergegeven.
Bron: Institute for Economics & Peace, UNHCR
Opvang in buurlanden
Klimaatvluchtelingen bestaan officieel niet, omdat klimaatverandering geen grond is voor asiel volgens het VN-vluchtelingenverdrag. Toch zullen er wereldwijd vluchtelingen zijn die (indirect) vanwege het klimaat vertrokken.
Een klimaatmigrant is volgens de International Organization for Migration (IOM) iemand die migreert vanwege het klimaat; vrijwillig of onvrijwillig, binnen of buiten het eigen land, permanent of tijdelijk. De definitie is zo breed, dat het volgens de IOM moeilijk is om er harde data over te verzamelen. Mede daarom kozen we ervoor de cijfers van de VN te hanteren.
Lees meer over de cijfers in dit artikel in het kader onderin.
“Binnen Afrika wijken klimaatmigranten vooral uit naar waterrijke regio’s
De groen aangegeven landen zijn de dertig landen met de grootste ecologische dreiging in 2021. De pijlen geven de meest genomen migratieroutes vanuit deze landen aan (vanaf 45.000 mensen). De dikte van de pijl geeft aan hoeveel mensen via deze route vluchtten. In de tabel staat aangegeven hoeveel mensen er in totaal vanuit dit land over de grens vluchtten, en waar de meeste mensen uit dat land terechtkomen.
Bron: Institute for Economics & Peace, UNHCR
Oorlog en extreem weer
“Als een land jarenlang gebukt gaat onder geweld, is er weinig geld en weinig aandacht voor klimaatactie
Neem Afghanistan: in de zomer van 2021 grepen de Taliban de macht én werd het land getroffen door een ernstige droogte die de voedselproductie drukte. Volgens de VN kwam de helft van de bevolking voedsel tekort en na vele jaren oorlog is het land grotendeels afhankelijk van humanitaire steun. Maar veel landen hebben die geldkraan juist dichtgedraaid, uit vrees de Taliban financieel te steunen. Conflict en extreem weer zijn daar dus een rampzalige combinatie.
Conflict en ecologische dreiging gaan vaak samen. Vooral in de Sahel, de hoorn van Afrika en het Midden-Oosten hebben veel landen een hoge ecologische dreiging én een hoge mate van conflict.
Het Instititute for Economics & Peace meet de mate van conflict op basis van drie factoren: sociale veiligheid, conflict (binnenlands en internationaal), militarisering.
Bron: Institute for Economics & Peace, UNHCR
Niet iedereen vlucht
Er zijn ook mensen die wel zouden willen vertrekken vanwege het klimaat, maar daar geen geld voor hebben of de kennis missen, zegt Nyandiko. “Als je geen radio, telefoon of connecties hebt, hoe moet je dan weten waar je naartoe kan? Of denk aan mensen met fysieke beperkingen: hun lukt het niet altijd om weg te komen.”
“Als landen zich wapenen tegen de klimaatcrisis, hóeft men niet te vluchten
In 2020 deed een VN-mensenrechtencomité een historische uitspraak over een man uit Kiribati, een eilandrepubliek in Oceanië. Hij vroeg asiel aan in Nieuw-Zeeland vanwege de klimaatdreiging op zijn eiland. Nieuw-Zeeland wees zijn asielaanvraag af. Het comité oordeelde dat hij inderdaad teruggestuurd mocht worden – er was geen sprake van een direct gevaar – maar besloot wel dat klimaatverandering in de toekomst een reden kón zijn dat een land te onveilig is om asielzoekers naar terug te sturen. Voorheen was klimaat per definitie geen grond voor asiel.
Volgens Nyandiko moeten landen zich vooral wapenen tegen de klimaatcrisis, zodat men niet hóeft te vluchten. “Maar we kunnen tegelijkertijd migratie vergemakkelijken.” Zo maken meerdere Afrikaanse landen nu afspraken over vrij verkeer in de regio. “Vóór het kolonialisme was migratie in Afrika heel normaal. Nog steeds migreren vooral boeren en herders van en naar regio’s waar meer water is, afhankelijk van het weer. Zo komen ze niet zonder inkomsten te zitten. Door klimaatverandering neemt deze migratie drastisch toe, terwijl de routes heel onveilig zijn. We moeten ons beter voorbereiden.”
Een langer versie van dit artikel verscheen in juni 2022 in OneWorld Magazine.
Om de impact van de klimaatcrisis in kaart te brengen, gebruikten we voor dit artikel het Ecological Threat Report (ETR) uit 2021 van de denktank Institute for Economics & Peace. Dit rapport rangschikt landen naar vatbaarheid voor ecologische problemen op basis van het aantal natuurlijke rampen, de temperatuurverandering, bevolkingsgroei, waterzekerheid en voedselzekerheid. Problemen die niet per se worden veroorzaakt, maar wel verergerd door de klimaatcrisis. We focusten hier op de dertig landen met de grootste ecologische dreiging.
Deze legden we naast de dertig landen met de minste mate van vrede, volgens de Global Peace Index (GPI) uit 2021 van dezelfde denktank. De GPI rangschikt landen door te kijken naar algemene veiligheid, conflict en militarisering.
Voor de migratiecijfers gebruikten we data van de Verenigde Naties (VN). De VN telt niet álle migranten die een land verlaten; enkel vluchtelingen en asielzoekers.
Internally displaced people (IDP’s) oftewel ‘intern ontheemde mensen’ zijn mensen die nog wel in eigen land, maar niet meer thuis kunnen wonen, als gevolg van een conflict of natuurramp. We keken naar het aantal IDP’s als gevolg van conflict aan het einde van 2021, omdat ontheemding vanwege een natuurramp in de meeste gevallen slechts tijdelijk is.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
