Interview

Klimaatneutraal bankieren, hoe doe je dat?

De ASN Bank wil in 2030 de eerste klimaatneutrale bank ter wereld zijn. Een gesprek met hoofd duurzaamheid Piet Sprengers over duurzaam bankieren, dat steeds meer terrein wint.

 

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Klimaatneutraal in 2030, dat is een ambitieuze doelstelling.

“Klopt, want het laaghangend fruit hebben we al geplukt. We investeren bijvoorbeeld niet in fossiele industrie. Maar als je kijkt naar de afspraken die gemaakt zijn in het klimaatakkoord van Parijs – in 2050 moet op wereldschaal de economie klimaatneutraal zijn – voelden wij ons als ASN Bank verplicht om dat in 2030 al te zijn. Dus hebben wij dit doel gesteld. Het is eigenlijk een redenering op de achterkant van een bierviltje, omdat de wetenschappelijke onderbouwing van wat je als financiële sector precies moet doen om het klimaatakkoord te halen, nog niet bestaat. Daar zijn we wel mee bezig.”

Het is wel een redenering die nu voor vier banken geldt, want de hele Volksbank gaat hierin mee als ik het goed begrijp.

“Ja, vorig jaar is besloten dat de hele Volksbank het duurzaamheidsbeleid van ASN Bank overneemt. Het betekent dat de hele balans van de Volksbank, met de vier merken die daaronder hangen, ASN Bank, SNS Bank, BLG Wonen en RegioBank, moet voldoen aan de duurzaamheidscriteria van de ASN Bank. We zitten nu middenin het proces om dat te regelen en eind 2018 moet dat klaar zijn.”

Klinkt als een pittige klus.

“Sommige dingen zijn ingewikkeld. Bijvoorbeeld de zakelijke portefeuille van de SNS Bank. Die is niet heel groot, 2 miljard euro op de 60 miljard die Volksbank beheert, maar daar zitten wel 2500 kleine leningen in. Die moet je allemaal gaan toetsen aan de ASN Bank criteria. Die kunnen we niet allemaal individueel gaan langslopen. Dus we kijken eerst naar de sector. Als het een huisarts of een fysiotherapeut is, kijken we daarna niet verder. Maar als het een energiebedrijf is, dan kan het een tankstation zijn, maar ook een installateur van windmolens. Daar moeten we dus gaan doorvragen.”

We willen geen nichebank zijn die alleen maar met duurzaamheid bezig is

Als de hele Volksbank werkt volgens de ASN principes, wat maakt de ASN Bank dan nog onderscheidend?

“Er is nog genoeg te doen in deze wereld waar wij als ASN Bank mee aan de slag kunnen, zoals leefbaar loon en biodiversiteit. Maar dat de hele Volksbank ons beleid heeft overgenomen, vind ik juist mooi omdat dat precies is wat wij willen als ASN Bank. Wij zijn er vooral voor het verduurzamen van de samenleving. Dus dat is een veel bredere opdracht dan alleen maar zorgen dat het voor je eigen klanten allemaal goed geregeld is. Dan kun je zeggen ‘de wereld om ons heen stort in elkaar, maar voor onze klanten hebben we in elk geval niet in de fossiele sector geïnvesteerd’. Dat is niet wat we willen. We willen geen nichebank zijn die alleen maar met duurzaamheid bezig is. Uiteindelijk willen we dat de ABN AMRO’s en de ING’s net zulke normale banken worden als wij.”

Grote banken of pensioenfondsen hoor je vaak zeggen dat ze niet genoeg groene projecten kunnen vinden om in te investeren.

“Dat zijn onzin-argumenten. Als je zegt ‘dat is niet haalbaar’ dan zeg je eigenlijk ‘ik heb geen zin om daar zoveel geld in te steken en de nadelige gevolgen moeten toekomstige generaties maar op zich nemen’. Je zegt dus: ‘ik ben niet bereid om nu de inspanning te leveren die eigenlijk nodig is’.”

Je kunt dus altijd iets doen?

“Ja. Dat kan altijd. De optie die je in elk geval hebt en waar je vandaag op kunt handelen is het desinvesteren uit fossiel. Dat kun je morgen geregeld hebben en dan heb je een heel grote impact. De hele klimaatwetenschap die schreeuwt eigenlijk van de daken: we moeten stoppen in het investeren in nieuwe fossiele energiewinning. Dat kunnen we meteen doen.”

Maar dan investeert mijn buurman wel in die oliepijplijn…

“Als je dat zegt, dan doen we dus niks. Dan neem je geen verantwoordelijkheid. Het ‘buurman-argument’ is ook weer een argument om niet de rekening te willen betalen die je eigenlijk zou moeten betalen.”

De optie die je in elk geval hebt en waar je vandaag op kunt handelen is het desinvesteren uit fossiel

Hoe hoog is die rekening?

“Dat weet ik niet. Wij zijn natuurlijk ook niet gek, we gaan niet investeren in projecten die niet rendabel zijn. Maar je moet wel extra moeite doen om goede projecten te vinden. Het probleem is nu dat niet alle kosten zijn geïnternaliseerd. Als wij broeikasgassen uitstoten en in Bangladesh loopt daardoor de delta onder water, dan hoeven wij geen cent te betalen voor de schade. Daar is geen koppeling tussen. Dus wij kunnen gewoon doorgaan met uitstoten, we hebben er toch geen prijskaartje aan gehangen. Hetzelfde geldt voor het leegvissen van de oceanen, lage lonen, omkappen van tropisch regenwoud, grote mijnbouwprojecten. Ik denk dat er een overheid moet zijn die ervoor zorgt dat de kosten – álle kosten – op een goede manier geïnternaliseerd worden. Bij klimaat is dat bijvoorbeeld een goede CO2 prijs. Op sociaal gebied is dat bijvoorbeeld een leefbaar loon. Als dat zou gebeuren, dan vergelijk je appels met appels en waren er goede rendabele projecten er in overvloed. Dan zouden de ING’s en ABN’s al hun investeringen op het gebied van energie linea recta in duurzame energie kunnen stoppen. Dan was het zo geregeld.”

De politiek is dus aan zet

“Ja, maar tegelijkertijd vraag ik me af: waarom maakt de politiek van al die duurzame issues geen groot punt? Naar mijn idee komt dat door het beperkte draagvlak dat de politiek voelt voor duurzaamheid in de samenleving. Met maatregelen om elektrische auto’s te verplichten, haal je niet veel electoraat binnen. De duurzame wereld mag zich dat wel aantrekken. In hoeverre heeft die zich echt sterk gemaakt voor het creëren van dat draagvlak onder burgers?”

“Duurzaamheid wordt gezien als iets exclusiefs. Je hebt mensen die wonen in ecowijken, die weten precies hoe we allemaal moeten leven. Met een stolp van het morele gelijk die erover heen ligt. Daar gaat niet een open houding naar de rest van de samenleving vanuit. Als je de discussie begint met de insteek ‘we moeten minder vlees eten, we moeten minder vliegen en we moeten dit en we moeten dat’, dan ben je niet bezig om een breder draagvlak te creëren.”

Het kan ook dat er gewoon weinig enthousiasme is in de samenleving

“Ik denk dat er juist best veel steun is en ook veel zorg is over bijvoorbeeld de opwarming van de aarde. Of over sociale cohesie. Dat is iets anders dan dat je veel steun hebt op een verbod op het eten van vlees. Dus je moet niet meteen met oplossingen komen. Ga maar eens met groepen bij elkaar zitten. Mensen die zich zorgen maken over het milieu lopen door alle politieke geledingen heen. Ze hebben alleen andere ideeën over de oplossing. De kunst is om die gezamenlijke oplossing te vinden.”

Dus de PVV’er geeft wel om het klimaat?

“Er is een enorme overlap tussen de conservatieve wereld en de duurzaamheidswereld. Maar ze zullen het niet aan elkaar toegeven dat het zo is. Lokale voedselproductie, sociale cohesie, natuurbehoud, waarden en normen, behouden wat goed is. Dat zijn allemaal conservatieve én duurzame waarden. Er zijn ook een aantal dingen waarop die twee ideologieën sterk uiteen lopen, bijvoorbeeld gender of nieuwe technieken. We doen nu erg aan identiteitspolitiek: als je bij GroenLinks zit, dan eet je geen vlees, dan rijd je geen auto en dan ben je voor het opnemen van vluchtelingen. En bij de PVV hoort het erbij dat je zegt dat er geen klimaatprobleem is. Mijn idee is dat er veel meer overlap is tussen ideeën die mensen over de samenleving hebben dan nu in de politiek, media of ergens anders tot uitdrukking komt.”

Hoe kun je hier concreet iets mee?

“We hebben dat binnen ASN Bank onder meer aangepakt via het klimaatneutraaldoel. Wij hadden zelf dat doel geformuleerd en dus hadden we ook een methode nodig om dat te kunnen meten. Aan zo’n methode is binnen de hele financiële wereld behoefte. PGGM, ABN AMRO, Triodos, ze hebben allemaal dezelfde vraag: hoe kunnen wij onze klimaatimpact meten? Toen hebben we die partijen uitgenodigd om na te denken hoe we dat gemeenschappelijk belang dan kunnen invullen. Een aantal voorwaarden bleken heel belangrijk: dat je transparant bent in hoe je te werk gaat en dat we het echt bottom up deden. Dus niet van tevoren aankomen met wat wij vinden als ASN Bank en vervolgens onderhandelen over hoe het moet. Je moet er open in gaan.”

Maar is dit het een gevoelig onderwerp? Een meetmethode lijkt relatief neutraal.

“Je maakt bij het ontwikkelen van een meetmethode heel wat aannames. Daarin zijn veel verschillen. Bijvoorbeeld: als je 10 procent van een windmolenpark financiert, hoeveel van de vermeden emissies mag jij je dan toerekenen? Er zijn partijen die zeggen: als wij die 10 procent niet gefinancierd hadden, dan was dat windmolenpark er niet gekomen, dus we rekenen alle vermeden uitstoot. Dan ga je het gesprek aan. Daarmee is zo’n meetmethodiek een mooie gelegenheid om ogenschijnlijk heel verschillende partijen toch tot overeenstemming te laten komen op basis van een gemeenschappelijk belang.”

Ik denk dat je bij Nederlandse banken als energieproducent nu echt niet meer aan hoeft te komen met een kolencentrale

Hoe werkt jullie duurzaamheidsbeleid bankpraktijk?

“Het gaat in stappen. Eerst kijken we of een investering voldoet aan onze duurzaamheidscriteria. Dat is een vrij zwart-wit selectieproces. Je voldoet of je voldoet niet aan het beleid dat we hebben geformuleerd. Daarna kijken we pas of het bedrijf financieel wel interessant is om in te investeren. Nu we helemaal klimaatneutraal gaan, komt er nog een derde stap achteraan: we gaan per investering uitrekenen wat de carbon footprint van die investering is. In 2030 zullen we nog steeds investeren in bedrijven en woningen die CO2 uitstoot zullen hebben. Maar we willen evenveel duurzame energie opwekken als er gebruikt wordt. De redenering is: stel dat alle financiële instellingen dat zouden doen. Dat ze evenveel zouden investeren in duurzame energie als er aan energie wordt gebruikt op hun balans. Dan heb je een klimaatneutrale samenleving.”

Je kunt ook alleen investeren in klimaatneutrale huizen en gebouwen.

“Dat is een makkelijke manier om als bank je woningportefeuille te vergroenen, maar geen oplossing voor de maatschappij. Want die huizen met labels G en H zijn er al en worden in het algemeen bewoond door mensen met een kleinere beurs. Die maak je het dan nog moeilijker om een hypotheek te krijgen. Dus we staan open voor alle typen huizen, maar vervolgens willen we ervoor zorgen dat die hele hypothekenportefeuille verbetert qua label. De Volksbankmerken starten allerlei programma’s om mensen die een hypotheek hebben te stimuleren om energiebesparende maatregelen in hun woningen te nemen. Door goedkoper te kunnen lenen, gezamenlijke inkoopacties op zonnepanelen, door adviseurs bij het afsluiten van de hypotheek de vraag te laten stellen: ‘kunt u nog iets aan isolatie doen?’ Dat is een grotere uitdaging dan alleen het aannemen van alleen energielabel A en B woningen.”

De landbouwsector heeft ook een belangrijke invloed op het klimaat. Hoe gaan jullie daarmee om?

“Wij investeren tot nu toe niet tot nauwelijks in de landbouwsector omdat het vaak conflicteert met onze doelstellingen op het gebied van biodiversiteit. We hebben recent een eerste kleine investering gedaan, in het eco.business Fund. Dat doet investeringen in bestaande landbouwbedrijven om ze meer ecologisch te maken. Bijvoorbeeld in manieren om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren. Maar wij hebben juist zo weinig geïnvesteerd in die sector omdat wij van mening zijn dat daar nog heel veel mis is.”

Wij hebben juist zo weinig geïnvesteerd in die sector omdat wij van mening zijn dat daar nog heel veel mis is

Tegelijkertijd hebben we de landbouwsector ook nodig om te kunnen leven.

“Helemaal waar. Wij zijn ook naarstig op zoek naar investeringen waarin dat wel zou kunnen, maar in tegenstelling tot energie zien wij nog heel weinig mogelijkheden. Je hebt het over dierenwelzijn, gesleep met grondstoffen, het broeikaseffect. Je kunt het haast niet goed doen, maar hopen dat daar verandering in komt”

Zie je positieve veranderingen in de financiële sector?

“De klimaatconferentie in Parijs heeft voor een belangrijk omslagpunt gezorgd. Sindsdien staat klimaat veel hoger op de agenda bij financiële instellingen. Ik denk dat je bij Nederlandse banken als energieproducent nu echt niet meer aan hoeft te komen met een kolencentrale. Dat wij de financiële instellingen rond de tafel hebben gekregen rondom carbon footprinting, dat was 5 jaar geleden ook ondenkbaar. En de Nederlandsche Bank heeft het Platform Duurzame Financiering ingesteld. Dat soort initiatieven waren er voor Parijs mondjesmaat en nu zie je ze overal. De veranderingen gaan langzaam, maar mijn hoop is dat andere financiële instellingen uiteindelijk ons voorbeeld zullen volgen. En daarmee komen wij dan weer dichter bij ons doel: een duurzame samenleving.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons