Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
We niezen in onze elleboog, wassen een paar keer per dag grondig onze handen met zeep en bij menig winkel staan de pompjes met desinfecterende handgel bij de ingang klaar. Aan alles is gedacht, zo lijkt het, maar de nieuwe hygiënemaatregelen roepen bij veel consumenten ook nieuwe vragen op. Zo zijn de producten die jij in de supermarkt uit de schappen haalt al door talloze handen gegaan, dus hoe hygiënisch zijn die eigenlijk? En dat linnen tasje dat je altijd meeneemt naar de supermarkt, is dat wel veilig of kun je voortaan toch beter elke keer een nieuwe plastic tas kopen voor je boodschappen?
Opportunistische lobby
In de Verenigde Staten (na China de grootste plasticproducent ter wereld) klonken begin maart de eerste geluiden over hoe noodzakelijk plastic verpakkingen en tasjes zouden zijn tijdens de coronacrisis. Zo beweerde de Plastics Industry Association (PLASTICS) – de vertegenwoordiger van de plasticindustrie in de Verenigde Staten – in
een brief aan de Amerikaanse minister van Volksgezondheid dat het verbieden van wegwerpplastic tijdens een pandemie als deze de gezondheid van consumenten en werknemers in gevaar zou brengen. PLASTICS verzocht de overheid dan ook om de bevolking juist aan te sporen tijdens de coronacrisis meer gebruik te maken van wegwerpplastic.
“
De plasticindustrie buit de coronacrisis zonder enige schaamte uit
Milieuorganisaties en voorstanders van een verbod op wegwerpplastics reageerden
geschokt op de manier waarop de plasticindustrie de angst van consumenten gebruikt om aan te dringen op méér plasticgebruik. ‘De plasticindustrie probeert deze gezondheidscrisis zonder enige schaamte uit te buiten’, zo
zei Judith Enck, oprichter van de Amerikaanse non-profitorganisatie Beyond Plastics, tegen
The New York Times.
Plastic is namelijk niet veiliger dan ander verpakkingsmateriaal. Uit een Amerikaans onderzoek blijkt dat het coronavirus het onder bepaalde omstandigheden tot wel 72 uur uithoudt op oppervlakten van plastic en staal. Op karton daarentegen overleefde het virus maximaal 24 uur. “Beweren dat plastic hygiënischer is dan alternatieve verpakkingsmaterialen, kan dus voor een gevaarlijke situatie zorgen”, vertelt Jane Patton, campagnevoerder bij het Center for International Environmental Law (CIEL), via Skype. “Als consument denk je dan misschien dat plastic verpakkingen of tasjes altijd vrij zijn van het virus, terwijl dat niet zo hoeft te zijn. Deze acties van de plasticlobby laten zien hoe ver de industrie gaat om zichzelf te beschermen.”
50 miljoen ton plastic
Niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in Europa laat de plasticindustrie van zich horen. De timing is waarschijnlijk geen toeval: plastic wordt in veel landen steeds verder in de ban gedaan. Tussen 2010 en 2019 is het aantal overheidsmaatregelen tegen het gebruik van plastic tasjes wereldwijd bijvoorbeeld
verdrievoudigd. Ook liggen er zowel in de EU als de VS en China wetsvoorstellen om wegwerpplastic helemaal te verbieden. Op 8 april stuurde ook de European Plastics Converters (EuPC) – de vertegenwoordiger van Europese plasticbedrijven –
een brief, in dit geval aan de Europese Commissie. Daarin roept de industrie op om de invoering van de Single-Use Plastics (SUP)-Richtlijn vanwege de coronacrisis minstens één jaar uit te stellen. Het argument: wegwerpplastic zou hygiënisch zijn en daarom onmisbaar in de coronacrisis.
De Europese
Single-Use Plastics (SUP)-Richtlijn is in 2018 door de Europese Commissie opgesteld om wegwerpplastics in rivieren en oceanen tegen te gaan. Het gaat om
de tien producten van wegwerpplastic die het meest worden gevonden op de Europese stranden en samen goed zijn voor 43 procent van al het afval in zee zoals wattenstaafjes, rietjes en plastic tasjes.
De richtlijn moet in juli 2021 in de nationale wetgeving van alle EU-lidstaten zijn ingevoerd. Vanaf dat moment worden plastic bordjes, bestek, rietjes en wattenstaafjes verboden.
De ruim 50.000 Europese bedrijven die EuPC
vertegenwoordigt produceren samen meer dan 50 miljoen ton plastic per jaar. De SUP-richtlijn uitstellen zou ‘de lidstaten meer tijd geven om zich te concentreren op urgentere maatregelen in de strijd tegen het coronavirus door wegwerpplastic te distribueren in noodsituaties’, schrijft EuPC in zijn brief aan de EC.
“
De brief van de Europese plasticlobby haalde weinig uit: Het verbod op wegwerpplastic loopt geen vertraging op
Jeroen Dagevos, programmahoofd van de
Plastic Soup Foundation, noemt de oproep van de EuPC volstrekt kansloos en ziet geen enkele reden voor het uitstellen van de SUP-Richtlijn. “EuPC suggereert dat de Europese Commissie plastic producten zoals handschoenen en mondkapjes wil verbieden, terwijl de SUP-richtlijn gaat over een verbod op wegwerpplastic zoals plastic wattenstaafjes en rietjes”, zegt Dagevos. “Dat deze producten ook essentieel zouden zijn voor de hygiëne en veiligheid tijdens de coronacrisis, is een kulargument.”
De brief van de Europese plasticlobby haalde tot nu toe dan ook weinig uit: de Europese Commissie liet in een reactie weten dat de invoering van de richtlijn geen vertraging zal oplopen. Dagevos is blij dat de Europese Commissie zich niet zomaar laat ompraten.
Verbod op plastic tassen
In de VS daarentegen, is de lobby al behoorlijk succesvol gebleken. In California bijvoorbeeld, konden consumenten sinds 2016 alleen nog tegen betaling een plastic tasje krijgen, maar die regel werd vanwege de coronacrisis voor zestig dagen
opgeheven. In Maine werd de invoering van een verbod op plastic tasjes – als onderdeel van een pakket noodmaatregelen –
opgeschort tot volgend jaar, en ook de staten Oregon en New York
lieten weten dat zij een verbod op plastic tasjes uitstellen. San Francisco gaat nog verder door herbruikbare tassen in winkels te
verbieden omdat het andere klanten en werknemers in gevaar zou kunnen brengen.
Dat verbod op herbruikbare tassen lijkt een verdienste van de plasticlobby. In de brief die PLASTICS aan de Amerikaanse overheid stuurde, benadrukt de lobbygroep namelijk dat herbruikbare tassen virussen en bacteriën kunnen verspreiden. De organisatie haalt een onderzoek aan waarbij een 84-tal herbruikbare, stoffen boodschappentassen worden geanalyseerd. In bijna alle tassen vonden de onderzoekers bacteriën, maar die bacteriën zouden voor 99,9 procent worden vernietigd na het wassen van de tassen. De conclusie luidt dan ook dat consumenten hun herbruikbare tas het beste kunnen wassen; niet dat deze vervangen moet worden door een plastic exemplaar die vervolgens weggegooid moet worden.
Het verzet tegen plastic groeit
“Als de plasticindustrie écht stevig in haar schoenen stond, zou ze helemaal geen brieven hoeven schrijven”, zegt Patton van het Center for International Environmental Law (CIEL). Maar de realiteit is dat de industrie zich in een hoek gedrukt voelt door de wereldwijde maatregelen om wegwerpplastic tegen te gaan. In totaal zijn er wereldwijd 160 maatregelen getroffen, vaak in de vorm van een verbod of een heffing op plastic tasjes.
“
De plasticindustrie zag het groeiende verzet tegen plastic niet aankomen
“Het groeiende verzet tegen plastic van de afgelopen jaren is iets wat de plasticindustrie niet zag aankomen”, zegt Patton. Volgens haar heeft het werk van CIEL en andere milieuorganisaties veel invloed gehad op onze kijk naar plastic. “De diepgaande kennis die wij hebben gebracht over de verregaande gevolgen van plastic voor het milieu en de gezondheid, daar had de plasticindustrie geen rekening mee gehouden.”
Grootse plannen voor een verbod op niet afbreekbaar plastic in China (waaronder een verbod op plastic tasjes en wegwerpplastic in de horeca) heeft als gevolg dat de vraag naar plastic in een van de grootste afzetmarkten ter wereld flink zal dalen. Datzelfde zal elders ter wereld waarschijnlijk ook gebeuren. De oproep van PLASTICS ziet Patton dan ook vooral als een manier om die dalende afzet tegen te gaan. Maar de reactie van de Europese Commissie op de oproep van EuPC stemt haar optimistisch. “De plasticindustrie zal blijven proberen misbruik te maken van de coronacrisis, maar ik denk niet dat ze succesvol zal zijn.”
We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.
Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!
