Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
We beginnen bij kringloopwinkel Gi-Cycle in Rotterdam-Zuid. Want circulair mag dan heel hip klinken, het bestaat volgens Van Exter al tijden. “Mensen vergeten wel eens dat de kringloopwinkel al jaren een ontzettend goede plek is waar jouw spullen – met soms een likje verf of wat liefde – een nieuw doel kunnen dienen. Juist omdat hier niet de grondstoffen van eigenaar wisselen maar het product zelf. Een stoel blijft een stoel en een spiegel blijft een spiegel.”
Maar bij Gi-Cycle zien we naast roze fi etsen stapels met kasten en leuke bordspellen ook een indrukwekkende toren van dvdspelers. Met de vooruitsnellende techniek verliezen die in rap tempo hun waarde. Van Exter: “Het liefst wil je het hele ding hergebruiken, maar als dat niet kan, is reparatie een optie. Als laatste redmiddel kun je componenten omsmelten of omvormen. Maar we zijn afhankelijk van producenten die meer moeite moeten stoppen in het maken van producten die uit elkaar te halen zijn en goed te repareren zijn.”
Sinaasappels worden schoonmaakmiddel
Wat een circulaire stad precies inhoudt, weet Cécile van Oppen, met haar bedrijf Copper8 adviseur op het gebied van de circulaire economie. Zij spreekt van een economisch systeem dat wel aan behoeften voldoet maar de planetaire grenzen niet overschrijdt. Dat betekent dat biodiversiteit blijft bestaan maar dat je ook zorgt voor voldoende banen. Dat je telefoons maakt die te recyclen zijn én niet door kinderhanden zijn gemaakt. Dit vergt nogal een systeemverandering want die telefoon is niet door één bedrijf gemaakt en ook niet in één land, laat staan in één stad. Dus consumenten, bedrijven en overheden moeten allemaal aan de bak. Niet gemakkelijk, en toch lijken er langzaam dingen te veranderen.
Omdat de helft van de wereldbevolking in een stad woont is het juist daar zinvol om te beginnen met de circulaire economie – hier komt consumentisme, innovatie, technologie en afval bij elkaar. Aan de overheid de schone taak om spelregels vast te stellen en partijen bij elkaar te brengen. En de gemeente Rotterdam heeft die handschoen opgepakt: zij wil dat in 2030 het grondstoffengebruik met 50 procent is gereduceerd ten opzichte van nu. Daarbij wil de stad 3500 tot 7000 banen creëren die direct bijdragen aan de circulaire economie. In 2050 moet de stad volledig circulair zijn. De stad heeft nog een lange weg te gaan want nu wordt maar 22 procent van het solide afval in de stad gerecycled.
Maar waar begin je? Volgens Van Oppen met het inzichtelijk maken van wat er is en wat er kan. “Zo weten we nu dat je met restwarmte van activiteiten in de haven stadsverwarming kunt regelen. Maar ik ken ook een grote cateraar die sinaasappels perste en de schillen altijd weggooide. Door de waarde van hun afval te onderzoeken, kwamen ze erachter dat je van sinaasappelschillen schoonmaakmiddel kunt maken en hadden ze ineens een goedkope, lokale, grondstof. Bedrijven weten vaak niet dat ze waardevolle grondstoffen in hun proces hebben.”
Onzichtbaar goud
In het milieupark Rotterdam Charlois zien we hoe aparte containers voor hout, pallets, schoon puin, bankstellen, gips en groen afval er ook voor zorgen dat afval nog iets waard is. In het geval van frituurvet zelfs veel, weet Van Exter. “Omdat wettelijk 5 procent biobrandstof in alle benzine moet, is frituurvet lucratief om in te zamelen.” Maar ook het groene afval is volgens hem onzichtbaar goud. “Fosfaten voor kunstmest worden nu gemijnd in Marokko, het voedsel dat met de mest gemaakt wordt, eten we op en komt vervolgens in het riool terecht of in de vuilverbranding als we het weggooien. Die gemijnde materialen verdwijnen daarmee in zee of in de lucht. Die zouden we ook kunnen opvangen en weer kunnen hergebruiken als kunstmest.”
“We moeten experimenteren met het hoger belasten van grondstoffen en minder belasting heffen op arbeid
grofvuil kan lastig
zijn, omdat veel dingen uit allerlei materialen bestaan.Beeld: Geisje van der Linden
Terwijl karton luidruchtig geplet wordt in de ene container, gooit iemand een kroonluchter weg in de container ‘restafval’. Geen idee waar die anders moet want deze lamp bestaat uit glas, metalen en plastics. En die plastics zijn sowieso ingewikkeld want er bestaan ongeveer 250 verschillende soorten plastic die je het liefst allemaal apart zou inzamelen. Maar dat is natuurlijk niet te doen voor de consument. “Ik snap dat mensen zich ergeren aan paprika’s die los verpakt zijn maar de hetze tegen plastic is ook niet altijd terecht. Als die paprika’s dankzij hun verpakking langer goed blijven, voorkomen we extra afval.” En Rotterdammers verspillen momenteel 62 kilo voedsel per jaar. Om dat te reduceren moeten er slimme sorteercontainers voor huisafval komen met ingebouwde sensoren die gebruikers waarschuwen als ze iets verkeerd hebben gesorteerd of bijvoorbeeld een beloning als ze goed bezig zijn. Zo is het volgens Van Exter mogelijk om in 2050 maar liefst 98 procent van het restafval in te zamelen.
Een aangename geur hadden we niet verwacht op dit afvalterrein, maar bij de container met houtafval ruikt het heerlijk naar dennenbomen. In de bak ligt hout met vele kleuren lak en diverse soorten lijm erop. Van Exter: “Om in 2050 circulair te zijn moeten we nu zorgen dat onze nieuwbouw bestaat uit onderdelen die uit elkaar gehaald kunnen worden. Dat betekent minder cement gebruiken, minder lassen en lijmen maar juist werken met bouten en moeren.” In 2015 was er in Rotterdam 393.783 ton aan bouwafval, waarmee je ongeveer 58 Erasmusbruggen zou kunnen bouwen. Om dat te verminderen moet je volgens van Exter zorgen dat de sloop van het ene gebouw aansluit op de bouw van een nieuw complex, dan kun je die materialen uit het ontmantelde gebouw direct hergebruiken.
Klimaatakkoord en circulair bouwen
En die bouw is een groot onderwerp in het rapport dat Van Exter met zijn bureau Metabolic schreef als advies aan de gemeente Rotterdam. Als we weer op onze ov-fiets stappen zien we een plaatje dat dit precies weergeeft. Een sloopterrein waar een shovel druk bezig is beton en staal tot moes te vermalen, met ernaast een complex nieuwbouwhuizen met daken vol zonnepanelen. Volgens het Klimaatakkoord is het de bedoeling om CO2 te reduceren, en dat betekent minder energie gebruiken. Maar om huizen te verwarmen met de minder energieslurpende warmtenetten en warmtepompen, wordt er vaak gegrepen naar het slopen van een woning omdat het isoleren van een bestaande woning veel duurder is. Voor die nieuwe woningen hebben we veel grondstoffen zoals staal nodig. Hiermee verschuif je de CO2-uitstoot alleen maar naar een andere plek. “Grondstoffen zijn op dit moment bijna niks waard”, zegt Van Exter, “terwijl arbeid heel duur is. Volgens mij moeten we experimenteren met het hoger belasten van grondstoffen en minder belasting heffen op arbeid.”
“Om huizen te verwarmen wordt er vaak gegrepen naar het slopen van een woning omdat het isoleren van een bestaande woning veel duurder is
Als we verder fietsen richting de Waalhaven is het niet moeilijk om onder de indruk te zijn van de grootsheid van deze industrie. Maar als we binnen de grenzen van onze planeet willen blijven, zullen we ons materiaalgebruik moeten terugdringen. Toch pleit Van Exter niet voor antiglobalisme. “Natuurlijk is het goed om lokaal te kijken of we grondstoffen kunnen hergebruiken, maar ijzererts zullen we nodig blijven hebben en die moeten we toch ergens anders vandaan halen. We kunnen wel anders gaan denken. Er is bijvoorbeeld een experiment waarbij plastic gemaakt wordt van koolmonoxide en CO2 uit staalfabrieken. En in de haven van Amsterdam wordt beton op zo’n manier vermalen dat het hergebruikt kan worden.”
Eigen zwammen eerst
We eindigen onze circulaire toer bij BlueCity. Waar de kringloopwinkel het geitenwollensokkenimago nog moet afschudden, is dit het hippe zusje van de Rotterdamse recycling. In het oude Tropicana zwembad aan de Maasboulevard huizen tientallen jonge bedrijven die vazen maken van afgedankte spaflesjes, schoenen produceren van mangoschillen en paddenstoelen laten groeien op de enorme hoeveelheid koffiedrab uit de stad. Ook uit de koker van deze recyclinghub komt de Oogstkaart. Een soort Marktplaats waar je deuren, kozijnen en ramen kunt aanbieden en kopen. De bedrijven van BlueCity zelf zitten in ruimtes afgescheiden door enorme houten kozijnen afkomstig uit een Maastrichts flatgebouw. Het vergt extra creativiteit van architecten om te werken met de materialen die er zijn, maar het geeft wel een coole vintage look.
“Het is een complexe wereld die we gecreëerd hebben,” volgens Van Exter “en we moeten die knoop de komende jaren zien te ontwarren.” Van Oppen noemt het een groot bordspel: voor bedrijven is het natuurlijk lastig om alleen te veranderen. Ook overheden zullen bij het aanpassen van de belastingen internationaal moeten gaan kijken. “Maar je moet ergens beginnen en het is geweldig dat Rotterdam het voortouw neemt.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
