Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Op deze zonnige dag houdt de aarde zich rustig. In februari was het twee keer raak. ‘Lichte’ bevingen, 2.0 en 2.2 op de Schaal van Richter, waren voelbaar in Loppersum zelf en de omringende dorpen. Ze haalden het niet bij die van het nabijgelegen Zeerijp een maand eerder, die met 3.4 tot de drie zwaarste bevingen behoorde die door de gaswinning zijn veroorzaakt. Maar toch.
“Je hoort een knal en alles beweegt. Het duurt hooguit tien seconden. Je verstand zegt dat het wel meevalt. Maar je lichaam blijft langer van slag, het zit in je lijf. Dat went nooit”, zegt de Loppersumse Nicolette Scholten. De bevingen hebben inmiddels hun sporen getrokken in het dorp van zo’n 2500 inwoners. Wijken met huurhuizen worden ontmanteld, met staalconstructies verstevigd en geïsoleerd. Ze krijgen een schil om hun huis, oftewel, zoals de dorpelingen zeggen, ‘een theemuts’. Daarnaast verrijzen nieuwe huizen. Dat gebeurt als versteviging duurder uitvalt dan sloop plus nieuwbouw. In een belendende straat, met vrolijke jaren zeventig semi-bungalows, zijn de bewoners in afwachting van sloop. Niet-aardbevingsbestendig, luidt het oordeel van de experts. “Loppersum is nog zeker vijf jaar een bouwput”, verzucht Scholten.
Rillingen
Tien kilometer verderop, in het op een wierde (terp) gelegen Kantens, houdt Harry Haak (55) de verbouwing van zijn fraaie jaren dertig garage annex woonhuis geheel in eigen hand. Dat mag je ook van een restauratie-architect verwachten. In 2006, toen bevingen alleen bij geruchte bestonden, kocht hij als ‘stadjer’ het verwaarloosde pand om het geleidelijk op te knappen. Hij is inmiddels aan zijn vijfde ronde schademeldingen toe. In het trappenhuis hangen overal post-its met ‘nieuw’ bij de meest recente scheuren. De schade-afhandeling is stroever geworden en vreet tijd, zegt hij. De restauratie loopt elke keer vertraging op.
Woont hij er nog met plezier? “Het is gemengd. Als ik het dorp uitloop, krijg ik nog steeds de rillingen door de schoonheid van het Groningse landschap, met zijn wierden, slenken en kwelders. Elke keer ziet het er anders uit. Het is een uniek kustlandschap dat noord-Nederland verbindt met Duitsland en Denemarken – gevormd door de Waddenzee. Maar die bevingen dempen het plezier. Behalve de impact van het moment, bouwt zich spanning in het metselwerk op. Maanden later kun je ineens een knal horen, en ontstaat een scheur. Daar worden mensen angstig van.”
“Loppersum is nog zeker vijf jaar een bouwput
Hoe wrang het ook is, de bevingen hebben wel de weg geëffend voor een versnelde ‘warmtetransitie’: nog eerder dan 2050 van het gas af. Minister Wiebes heeft na de Zeerijp-beving beloofd dat de Groningse gaswinning ‘zo snel mogelijk’ naar 12 miljard kuub per jaar wordt teruggebracht (van 24 miljard nu). De gaskraan rond Loppersum is inmiddels geheel dichtgedraaid – al zorgt dat niet meteen voor stabiliteit in de bodem.
Knuffelmolens
Het tij is gunstig voor verduurzaming, en er is geld om te investeren. Aan tafel bij Nicolette Scholten (62) is dorpsgenoot Ger van Dam (67) aangeschoven. Samen zetten ze zich in voor een gasvrij Loppersum. Scholten als secretaris van de Loppersumse Energiecoöperatie (LOPEC) en Van Dam als vrijwilliger van Buurkracht Loppersum, een initiatief van netbeheerder Enexis om energiebesparing op lokaal niveau te stimuleren. Scholten: “Twee jaar geleden zijn we met de Energiecoöperatie begonnen, om snel van fossiele brandstoffen af te komen. Door de Waardevermeerderingsregeling kon je bij schade aan je huis 4000 euro krijgen, voor energiebesparende en energie-opwekkende maatregelen. Er ontstond een wildgroei aan zonnepanelen, wat wij niet altijd een goed idee vonden. Je hebt hier te maken met monumentale straten, met beschermd dorpsgezicht, en dan zijn die panelen niet zo fraai. We wilden dat in goede banen leiden. Nu hebben we een zonnedak gecreëerd op een boerenschuur, waar 25 huishoudens aan meedoen. Dat zet nog niet voldoende zoden aan de dijk. We proberen nu het idee van een grote windmolen buiten het dorp te lanceren. Er staan hier wel kleine windmolens op boerenerven – knuffelmolens noemen wij ze – maar daar heeft alleen de boer profijt van. Maar we moeten het idee heel voorzichtig brengen. Windmolens roepen hier veel weerstand op, ook door de manier waarop ze worden geïntroduceerd.”
Van Dams sleutelwoord is ‘koppelkansen’: als je huis dan toch aangepakt moet worden, ga dan meteen van het gas af en maak het energieneutraal. “Nu is het momentum. Je hebt het klimaatprobleem, het Akkoord van Parijs, en de opgave in Loppersum. Het hele dorp wordt nu geïnspecteerd, dat gaat nog een jaar duren. Wij proberen de mensen ondertussen te informeren en enthousiasmeren. Van de Nationaal Coördinator Groningen kun je 7000 euro ‘versterkingssubsidie’ krijgen. Als je daar nog 5000 à 10.000 euro zelf bijlegt, kun je een elektrische warmtepomp aanschaffen. Loppersum is geen rijk dorp, maar er zijn nu ideeën over gebouw-gebonden financiering, onder meer via de Rabobank. Je verdient het terug, want je weet zeker dat de energieprijzen de komende jaren omhooggaan.”
“Als je huis dan toch aangepakt moet worden, ga dan meteen van het gas af en maak het energieneutraal
Murw
Makkelijk is het niet altijd om de dorpelingen mee te krijgen. De LOPEC kent 80 leden, waarvan een deel idealistisch gemotiveerd is, zegt Scholten, en een deel financieel. En niet iedereen ziet koppelkansen. Scholten: “Een aantal mensen heeft met de Waardevermeerderingsregeling net in een HR-ketel geïnvesteerd. Die staan niet te wachten om van het gas af te gaan. Bij de huidige regeling van de Nationaal Coördinator Groningen is de eis dat je besteding niets meer met gas te maken mag hebben.” Veel mensen zijn ook murw geraakt vanwege het jarenlange getouwtrek rond schadecompensatie met de NAM. Nu is er geld, maar het betekent ook vaak dat ze maanden (bij versterking) tot een jaar (bij nieuwbouw) hun huis uit moeten, en onderdak krijgen in logeer- of wisselwoningen. Hun kinderen moesten daarbovenop nog naar een andere school. De twee dorpsscholen werden onveilig bevonden. Een ervan is inmiddels afgebroken.
Aan de gemeente ligt het niet. Scholten en Van Dam prijzen wethouder Bé Schollema. Hij stelde samen met een hele reeks partijen, van de RUG tot aan de Rabobank en Gasunie, een Energietransitieplan voor Loppersum op. Gasvrij in 2030 is de inzet. Wat de twee dorpelingen betreft, mag Loppersum nog meer in de voorhoede. Van Dam: “Wij willen Loppersum het liefst nog eerder gasvrij. Bij het ministerie van Economische Zaken zijn ze huiverig voor warmtenetten, omdat het bevingsgebied zo complex is qua bodem. Wij zeggen: hier kunnen we ’t het beste doen, want wij voelen de noodzaak het meest.”
Beginnen bij de burger
In Kantens ergert architect Harry Haak zich aan de manier waarop de versterkingen worden uitgevoerd. “Ten eerste: ze maken je huis enorm zwaar met al die staalconstructies en beton, terwijl het net zo goed beschadigd raakt. Misschien wel meer, door al dat extra staal en beton. En ze stoppen de huizen vol met isolatiematerialen en potdichte folies die veel energie en dus meestal aardgas hebben gekost tijdens de productie. In plaats van hernieuwbare materialen te gebruiken zoals wol, hennep, vlas, cellulose en houtvezel.”
Elk nadeel heb zijn voordeel, dat huldigt ook Harry Haak, en daarom is-ie met zijn eigen energietransitie begonnen. “Ik wil elektrisch gaan stoken, met een warmtekorf in de tuin die de aardwarmte gebruikt, met een warmtepomp, en een buffervat om warmte in op te slaan. Ik heb al zonnecollectoren op het dak en ga er nog wat extra plaatsen via de Kantense Energiecoöperatie – die nu al voor een derde van de elektriciteit in het dorp zorgt. Ik verstook alleen heel veel met dit grote pand. Ik heb uitgerekend dat ik nu 130 zonnepanelen nodig zou hebben om van het gas af te gaan. Dus ga ik nog mooi, droog hout stoken voor erbij. Over twee jaar ben ik overgeschakeld.
Hier is het burgerinitiatief om gasvrij te worden sterker dan elders, heb ik de indruk. Het is alleen jammer dat het bij de burger moet beginnen. Voor heel Nederland is dat nog een druppel op een gloeiende plaat.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
