Regai Tsunga (met masker), deelt eten uit aan kwetsbare mensen Beeld: Regai Tsunga
Klimaat

Corona-maatregelen? Eerst de droogte aanpakken, zeggen Zimbabwaanse boeren

Door klimaatverandering kampt Zimbabwe al jaren met grote voedseltekorten en terugkerende periodes van droogte. Nu ook een corona-uitbraak op de loer ligt, vrezen burgers en politici het ergste. ‘Ik zie een ramp aan de horizon.’

Door 10 juni 2020
corona droogte klimaatverandering politiek SDG2 SDG6 voedseltekort Zimbabwe
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Leonard Madanhire is boer in Gutaurare, een boerengemeenschap ten zuiden van de grensstad Mutare in het oosten van Zimbabwe. Sinds de landelijke lockdown, die op 30 maart inging, heeft hij weinig vertrouwen in de toekomst. “De situatie is schrijnend: voedsel is nu zeer schaars, water ook. We moeten onze handen regelmatig wassen, zodat het virus zich niet kan verspreiden. Maar daarvoor is water veel te schaars en waardevol hier”, zegt Madanhire. Officieel telde Zimbabwe op 8 juni ‘pas’ 287 besmettingen met corona, maar twee weken eerder waren dat er nog 56. De regering houdt dan ook rekening met een verdere toename. Een grootschalige uitbraak van het virus zou niet op een ongunstiger moment kunnen komen.

Concurrentie om water

Zimbabwe is voor een groot deel van zijn landbouw afhankelijk van een regenseizoen dat door klimaatverandering steeds onregelmatiger is geworden. Al twee decennia wordt het land daardoor geplaagd door periodes van droogte. Met name de arme gemeenschappen op het platteland hebben grote moeite om eten en schoon water te verkrijgen. Het nijpende tekort aan voedsel, de droogte en de komst van corona (alsmede de lockdown van de overheid), het zijn allemaal factoren van een dreigende ramp.
Leonard MadanhireBeeld: Andrew Mambondiyani
Normaal gesproken biedt humanitaire hulp uit het buitenland uitkomst, maar door de lockdown blijft die hulp nauwelijks op gang. Eropuit gaan om zelf eten en water te zoeken mag niet, en doordat veel mensen in aanloop naar de lockdown van de stedelijke gebieden naar het platteland afreisden, wordt de schaarste alleen maar groter. “Veel mensen hoopten dat de lockdown op het platteland draaglijker zou zijn”, zegt Madanhire.  “Maar hun komst en de droogte maken het er voor ons hier bepaald niet eenvoudiger op.”

Politiek beleid

4,3 miljoen Zimbabwanen hebben een acuut tekort aan eten, liet het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN in april van dit jaar weten. Eind vorig jaar waren dat er nog 3,8 miljoen. Blessing Zimunya, een oorspronkelijke leider in Chitora, een dorp in de buurt van Mutare, noemt de voedselcrisis in zijn omgeving ongekend. “Ik zie een ramp aan de horizon.” Lang niet alle kwetsbare mensen in zijn gebied krijgen voedselhulp van het ministerie van Sociaal Welzijn. “Mensen krijgen wel informatie over het virus, maar we hebben geen eten en geen schoon water; de adviezen van de overheid zijn lastig op te volgen als je je om zulke basisbehoeften zorgen maakt.”
Een medewerker van het Wereldvoedselprogramma in het door droogte getroffen Zimbabwe.Beeld: WFP/Tatenda Macheka
Regai Tsunga, parlementslid in de oostelijke provincie Manicaland, is ontevreden over de aanpak van het virus door de overheid: “De overheid heeft de neiging om volksvertegenwoordigers te negeren en aan de kant te schuiven”, zegt hij. Volgens Tsunga gaat voedselhulp in eerste instantie naar de achterban van de linkse regeringspartij Zanu-PF. Parlementariërs van oppositiepartijen mogen zich niet in de distributie mengen: eind april werd Tsunga een boete opgelegd voor het uitdelen van voedsel aan burgers in zijn gemeente.
“

Door de droogte lukt het boeren nauwelijks om hun families te voeden

Volgens Tsunga is het logisch dat Zimbabwanen zich genoodzaakt zien de lockdownregels te breken, om hun families tijdens de droogte toch van eten te kunnen voorzien. “Voedsel is een mensenrecht. De overheid zou er alles aan moeten doen om dat voor iedereen zeker te stellen.” Ook Linda Masarira, voorzitter en oprichter van de oppositiepartij LEAD (Labour Economists and African Democrats), uit haar zorgen over de afhankelijkheid van de bevolking op het platteland van voedselhulp van buitenaf. “Nu die hulp door de coronacrisis aan banden wordt gelegd, dreigt voor veel mensen de hongerdood.”

Het huidige voedseltekort is volgens haar echter slechts één deel van de problemen voor het platteland van Zimbabwe. “De landbouwsector is vooral gebaat bij structurele en serieuze investeringen, die tot nu toe lang zijn uitgebleven. We moeten erkennen hoe afhankelijk onze economie is van landbouwopbrengst. Door de droogte lukt het boeren die voor de markt produceren nauwelijks om hun families te voeden.”

“

We moeten boeren beter onderwijzen over klimaatverandering

Masarira wijst ten slotte op de zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, waar het oplossen van de klimaatcrisis vóór 2030 er een van is. “We moeten boeren beter onderwijzen over klimaatverandering, zodat zij tijdig kunnen omschakelen naar een duurzame manier van boeren. Voor Zimbabwe betekent dat dat we op korte termijn bijvoorbeeld meer waterputten zullen moeten slaan.”

Economische klap

De Zimbabwaanse econoom Eddie Cross denkt dat de coronacrisis voor zijn land een katalysator kan zijn van armoede, slechte gezondheid en ondervoeding. “Het [virus] maakt alles erger”, zegt Cross, die ook adviseur is van de Zimbabwaanse Centrale Bank (RBZ). Zimbabwe kampt al met legio gezondheidsproblemen, waaronder malaria, tuberculose en hiv. “Voor wie zulke ziektes al onder de leden heeft, wordt vechten tegen Covid-19 in het bijzonder een grote uitdaging.” Het is moeilijk om de ernst van corona duidelijk te maken op het platteland, zegt hij: de honger en bestaande ziektes zijn voor de mensen een veel groter en urgenter probleem.

Net als Masarira wijst Cross op het gevaar van corona en de langdurige lockdown voor de economie op het Zimbabwaanse platteland. “De informele sector, waar de meeste mensen tot de crisis van afhankelijk waren, is tot stilstand gekomen. Dit is nooit eerder voorgekomen.”

“

Of het geldprogramma eerlijk verloopt, en of het genoeg is, is nog maar de vraag

Om de klap voor kwetsbare mensen en kleine ondernemingen op te vangen, zette minister van Financiën Mthuli Ncube begin april 600 miljoen Zimbabwaanse dollars apart. Via een geldprogramma wil het ministerie een miljoen kwetsbare huishoudens ondersteunen. In een officieel statement liet de minister weten dat de mensen die hiervoor in aanmerking komen ‘via de bekende wegen’ zullen worden gekozen. Of dat eerlijk verloopt, en of het genoeg is, is nog maar de vraag: een steunfonds van 600 miljoen dollar uitgespreid over drie maanden zou neerkomen op een totaal van 200 Zimbabwaanse dollars voor iedere begunstigde, omgerekend 8 Amerikaanse dollars per maand.

Leven na de lockdown

Voor Madanhire, Zimunya, Masarira en Cross is het duidelijk: er staat veel op het spel. De coronapandemie vraagt dapper, visionair en gemeenschappelijk leiderschap, aldus Secretaris-Generaal van de VN António Guterres. Alleen zo kan het gevaar van klimaatontwrichting in combinatie met de pandemie worden bestreden.

De Zimbabwaanse regering probeert droogte en ziekte te bestrijden door irrigatiesystemen en gezondheidszorg op te knappen. Het VN Wereldvoedselprogramma zet ondertussen alles op alles om honderden miljoenen dollars te verzamelen voor voedselhulp aan het land. Oppositieleider Masarira vraagt zich af of het zal volstaan. Zij blijft van mening dat de regering serieus moet investeren in het verduurzamen van de Zimbabwaanse landbouw. De sector zou de voorhoede moeten worden van het economische herstel van het land. “Er is leven na de lockdown. In de toekomst moet ons land experimenteren en innoveren. Maar dat kan alleen als alle monden worden gevoed.”

We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.

Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!

Het Westen gaf Zimbabwe maïs, vlees en hongersnood

Door klimaatverandering moeten Zimbabwanen terug naar hun dieet van vóór de kolonisatie.

Droogte

Droogte in Zimbabwe veroorzaakt energietekorten

In Zimbabwe leidt de droogte tot een gebrek aan elektriciteit. Biedt de zon soelaas?

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons