Stageopdracht – Ontwikkeling gemeentelijke aandacht voor ontw. samenwerking, intern. mensenrechten & vredesbeleid

Over ons

Wij zijn VNG International, de organisatie voor internationale samenwerking van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Onze missie is het ontwikkelen van een krachtig en democratisch lokaal bestuur wereldwijd. Europese en internationale samenwerking tussen lokale overheden behoort nadrukkelijk tot ons werkterrein.

We zijn een organisatie die internationaal diensten aanbiedt aan de publieke sector veelal in opdracht van de Europese Commissie, Nederlandse Ministeries, Wereldbank, en andere nationale en multilaterale instellingen. VNG International heeft een jaaromzet van ca. 40 miljoen euro. Het hoofdkantoor is gevestigd in Den Haag waar ca. 70 mensen werkzaam zijn. Daarnaast heeft VNG International een buitenlandse dochterorganisatie in Tunesië. Voor het uitvoeren van de werkzaamheden binnen de projecten en programma’s (op locatie) maken we gebruik van een groot netwerk van experts op relevante vakgebieden.

Samen met nog een aantal andere dochters van de Vereniging Nederlandse gemeenten vormen wij de VNG organisatie. We zijn een lerende organisatie, we stellen ons continu de vraag waar we staan en wat we kunnen verbeteren. Die vraag stellen we ook aan jou!

Over de stage

Dion van den Berg (senior adviseur Pax) en Peter Knip (oud-directeur VNG International) doen onderzoek naar de groei van de gemeentelijke aandacht voor de onderwerpen ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten (anti-apartheid) en vredesvraagstukken in Nederland tussen 1950 en 1991. Het onderzoek moet leiden tot een publicatie die eind 2025 gereed moet zijn.

De publicatie is een algemene reflectie op deze ontwikkeling maar wil ook een eerbetoon zijn aan individuen, gemeentebestuurders, -ambtenaren en anderen, die hebben geprobeerd deze onderwerpen op de gemeentelijke agenda te krijgen en die met hun inzet hebben bijgedragen aan nationale erkenning van dit werkterrein. Om in korte tijd voldoende informatie te verzamelen voor zowel de algemene terugblik als voor portretten van belangrijke actoren zoeken we een stagiair (m/v/x) die met ons onderzoek wil doen. Onderstaand gaan we nader in op keuzes van ons onderzoek en op een opdrachtbeschrijving voor de geïnteresseerde stagiair.

Onderzoek en publicatie
We kiezen voor de tijdsperiode 1950 tot 1991. Dat zijn overigens jaren die voor een groot deel ook voorafgaan aan de eigen inzet van Dion en Peter op dit terrein, die pas in het begin van de jaren 80 vorm krijgt.

Rond 1950 ontstaat de aandacht voor ontwikkelingshulp. In januari 1949 lanceert de Amerikaanse president Truman zijn ‘Point Four-program’ waarin hij wijst op het feit dat de helft van de wereldbevolking in miserabele omstandigheden moet leven, honger heeft, en geconfronteerd wordt met ziekte en armoede. Hij roept de Westerse landen op wetenschappelijke kennis en industriële vooruitgang te delen voor ontwikkeling en groei van onderontwikkelde gebieden in de wereld. Truman trekt er geld voor uit. Zelfs meer dan voor het bekende Marshallplan voor de ontwikkeling in Europa na WO II. Het idee slaat aan en wordt door velen gezien als het startpunt van de naoorlogse ontwikkelingssamenwerking. Ook Nederland zet in deze periode de eerste stappen door mee te doen aan het ‘Extended Programma of Technical Assistance’ van de VN. Aldus vormt 1950 een mooi startpunt voor ons onderzoek.

De keuze voor afronding in 1991 ligt dichter bij huis. Dan namelijk besluit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voor het eerst om de aandacht van gemeenten voor deze terreinen met middelen uit de algemene contributie actief te gaan ondersteunen. De bekroning voor de inzet van velen om het belang van gemeentelijke aandacht voor deze onderwerpen erkend te krijgen.

We doen momenteel onderzoek in de archieven van de VNG, het ministerie van Buitenlandse Zaken en enkele andere archieven. Verder hebben we diverse interviews gehad met mensen die in deze ontwikkeling een belangrijke rol hebben gespeeld. Ons selectiecriterium is daarbij de mate waarin mensen en organisatie geprobeerd hebben zaken nationaal aan de orde te stellen (o.a. via de VNG). We realiseren ons dat we daarmee actoren die alleen op lokaal niveau deze vraagstukken aan de orde hebben proberen te stellen buiten beschouwing laten, maar we moesten keuzes maken.

We hebben inmiddels gesproken met Huib van Walsum (oud-burgemeester van o.a. Rheden en Delft en eerste voorzitter van het Platform Gemeentelijk Vredesbeleid (PGV) en voorzitter Cie Internationale Aangelegenheden VNG van 1979 tot 1990); James van Lidth de Jeude (oud-wethouder Utrecht en oud-burgemeester Deventer en lid Cie Internationale Aangelegenheden VNG); Jan Timmermans (oud-wethouder Tilburg en bestuurslid PGV); Jaap Huurman (oud-raadslid Den Haag en oprichter en secretaris Lagere Overheden Tegen Apartheid (LOTA)); Cor de Vos (oud-burgemeester van o.a. Oostflakkee en pleitbezorger van gemeentelijke OS als directeur Evert Vermeerstichting en lid van de Cie Internationale Aangelegenheden van de VNG); Paul Scholten (oud-burgemeester van o.a. Soest en Arnhem, lid Cie Internationale Aangelegenheden VNG en eerste vertegenwoordiger VNG in de NCO); Ton Waarts en Paul van Tongeren (resp. directeur en staflid NCO); enkele oud-ambtenaren mondiaal beleid actief in de jaren 80; Ronald van der Heijden (directeur en mede-oprichter Landelijk Beraad Stedenbanden Nederland – Nicaragua (LBSNN)); Peter Slits (oud-directeur voor ontwikkelingssamenwerking IULA in verband met een portret van Han van Putten) en Henk Overbosch (oud-directiesecretaris VNG).

Met Pieter Jeroense en Renske Steenbergen, respectievelijk de huidige directeur en de plaatsvervangend directeur van VNG International, hebben we afgesproken dat de publicatie gereed zal zijn om in januari 2026 uit te reiken als geschenk ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van VNG International, de organisatie voor internationale samenwerking van de VNG. Uiteraard erg stimulerend dat de VNG dit onderzoek op dit terrein ondersteunt.

Omschrijving van de onderzoeksstage

We zoeken een stagiair met veel interesse voor de moderne politieke geschiedenis van Nederland en het specifieke onderwerp van ons onderzoek. De stage bestaat uit het samen met ons doen van onderzoek en mede analyseren en beschrijven van enkele specifieke personen en momenten in de ontwikkeling die we willen schetsen. We denken daarbij aan:

• Het achterhalen in archieven van nadere informatie over de persoon burgemeester Van Knobelsdorff van Smallingerland (CHU) die in 1966 actief probeert ontwikkelingshulp door gemeenten op de agenda te zetten hetgeen leidt tot een eerste verband van gemeenten die daar samen invulling aan willen geven (‘de Friese gemeenten’).
• Nagaan van inhoud en totstandkoming (in de raad) van de brief van Uithoorn aan de VNG over hulpverlening aan Biafra in 1970. Ook die van Wonseradeel.
• Natrekken van totstandkoming brief burgemeester Samkalden van Amsterdam aan de VNG in 1971 inzake een voorstel van Fokke Goudzwaard van de PPR-fractie om een tweelingproject aan te gaan met Dar es Salaam in verband met het verzet van deze stad tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Daarbij ook nagaan van informatie over wie Fokke Goudzwaard is.
• Nagaan van motie Weerselo (op agenda directe VNG 25/1/1972) die direct van invloed is op uitspraken van minister Geertsema later dat jaar).
• Natrekken totstandkoming brief van gemeente Papendrecht aan VNG in 1972 waarin gevraagd wordt bekendheid te geven aan de boycotactie van Angolakoffie.
• Nadere informatie te verzamelen rond enkele initiatieven van gemeenten die nadrukkelijk hebben geprobeerd eind 1972 en begin 1973 om steun aan Vietnam via de VNG onder de aandacht van gemeenten te brengen (het betreft met name Nijmegen en Delft).
• Nagaan inhoud van brief B&W Apeldoorn aan de VNG inzake apartheid in Zuid-Afrika in najaar 1977.
• Op 12 januari 1978 is sprake van toezending door de gemeente Hoensbroek van een motie over de neutronenbom n.a.v. initiatief van ‘Stop de N-Bom’. Hoe is deze motie tot stand gekomen?
• Februari 1979 stuurt de gemeente Zierikzee een  brief aan alle gemeenten in Nederland over de opvang van Vietnamese bootvluchtelingen. Hoe is dit initiatief in de raad tot stand gekomen?
• Welke betrokkenheid had de gemeente Leiden in 1979 bij de BOA actie “Leiden tegen Apartheid”?
• Nagaan van de totstandkoming van de motie Hellevoetsluis tegen kernwapens op haar grondgebied in oktober 1981. Hoe is daar in de raad over gesproken. Wat was de opstelling van burgemeester De Cloe?

Afhankelijk van de tijd zou het ook goed zijn sommige artikelen in De Nederlandse Gemeente met ons terug te zoeken. Het mede uitwerken van gehouden interviews zou ook een belangrijke bijdrage aan de publicatie zijn.

De optelsom van bovengenoemde vragen en taken is al heel wat. De tijd die ermee gemoeid zal zijn, is mede afhankelijk van beschikbaarheid en toegankelijkheid van archieven. Als er tijd resteert voor aanvullende vragen, zou het ook interessant zijn na te gaan hoe organisaties en gemeenten in enkele belangrijke doellanden (Nicaragua, Zuid-Afrika, DDR) dachten over de contacten met het lokaal bestuur in Nederland (waren ze betrokken bij de bevordering van aandacht in Nederland?, was er een strategie met betrekking tot deze contacten?, e.d.).

We geven de voorkeur aan een langere stage van minimaal een half jaar. Uiteraard zou het mogelijk zijn voor de stagiair om zijn of haar Masters scriptie in het verlengde van ons onderzoek te schrijven.

Belangrijke informatie

• Start stage: zo snel als mogelijk, uiterlijk 1 september 2024
• Reageren: via deze website.
• Stagevergoeding: € 500,- bruto bij 5 dagen per week
• Voor vragen: anouk.deboer@vng.nl
• Homepage: www.vng-international.nl