‘Voor wie leg je wél een krans en voor wie niet?’

Net zo’n traditie als de herdenking zelf, is de discussie die jaarlijks ontstaat over de vorm en inhoud van de dodenherdenking. Aan de ene kant zijn mensen van mening dat er meer aandacht moet komen voor recentere, ook niet-Nederlandse oorlogsslachtoffers, en aan de andere kant vreest men dat de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog dan vergeten of ondergesneeuwd raken.

Elk jaar lezen jongeren tijdens dodenherdenking een gedicht voor op de Amsterdamse Dam of in de kampen Westerbork, Vught en Amersfoort. Vijf dichters, van dit jaar of eerdere herdenkingen, vertellen over het belang van dodenherdenking en geven hun kijk op de jaarlijkse discussie.

“Heel erg belangrijk, we eren en herdenken de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Het is een stuk van de Nederlandse geschiedenis en dat mogen we niet vergeten. Tijdens de twee minuten stilte herdenk ik de oorlogsslachtoffers. Daarnaast denk ik ook aan de mensen die de oorlog wel overleefd hebben.”

“Natuurlijk is het elk jaar weer langer geleden dat de oorlog heeft plaatsgevonden, maar dat maakt het niet minder erg. Ik ben van mening dat er meer aandacht mag komen voor recentere oorlogsslachtoffers, zoals die van de ramp van MH17. Al die mensen zijn immers in een oorlogsgebied omgekomen.”

Als jij het voor het zeggen had, hoe zou de dodenherdenking er dan uit gaan zien?

“De focus moet volgens mij toch blijven bij de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Het lijkt me bijvoorbeeld wel verstandig om een extra dag in het leven te roepen om internationale oorlogsslachtoffers te herdenken. Tijdens dodenherdenking denken wij aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Als we dit blijven doen, zorgen we ervoor dat mijn generatie het verhaal kent, en dat we dit deel van onze geschiedenis niet zullen vergeten.”

“Ik vind het goed om elk jaar stil te staan bij alles wat er heeft plaatsgevonden, om onze gedachten te verplaatsen naar de mensen van toen, hoe spannend en eng zij het hebben gehad. Tijdens de dodenherdenking denk ik aan alle mensen die geen vrijheid hebben of hadden, dat doet je beseffen dat die vrijheid niet vanzelfsprekend is.”

Er bestaat discussie over de herdenking: sommige mensen vinden het belangrijk om ook niet-Nederlandse slachtoffers te herdenken. Tegenstanders zijn bang dat de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog dan te weinig aandacht krijgen. Hoe denk jij daarover?

“Ik snap de discussie heel goed, er zijn namelijk steeds minder mensen die de Tweede Wereldoorlog direct hebben meegemaakt. Ik snap ook de angst dat de herdenking misschien te groot wordt als we internationale slachtoffers betrekken. Als we het bij een nationale herdenking houden, zal dat mensen beter kunnen verbinden.”

Als jij het voor het zeggen had, hoe zou de dodenherdenking er dan uit gaan zien?

“Ik zou wel meer stilstaan bij recente gebeurtenissen dan alleen de Tweede Wereldoorlog. Op deze manier denk ik dat je goed kunt overbrengen hoe belangrijk vrijheid en vrede is, en hoe belangrijk het is dat mensen zich voor elkaar inzetten. Het lijkt mij verstandig dat we, meer dan alleen één specifieke gebeurtenis te herdenken, alle slachtoffers uit oorlogen meenemen in de dodenherdenking.”

“Ik vind het erg belangrijk dat er veel aandacht naar uitgaat en ik neem het zeker serieus. Alle slachtoffers die gevallen zijn tijdens oorlogen mogen we niet vergeten. Elk jaar ben ik bezig met de dodenherdenking, door via de televisie te kijken bijvoorbeeld. Er wordt af en toe veel te luchtig gedaan over de oorlog, ik ben bang dat jongere generaties de oorlog vergeten.”

Er bestaat discussie over de herdenking: sommige mensen vinden het belangrijk om ook niet-Nederlandse slachtoffers te herdenken. Tegenstanders zijn bang dat de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog dan te weinig aandacht krijgen. Hoe denk jij daarover?

“Iedereen is natuurlijk vrij om te denken aan wie zij willen tijdens de twee minuten stilte. Ik snap wel dat er een discussie is, maar het is vooral heel persoonlijk of jij ook niet-Nederlandse slachtoffers erbij wil betrekken.”

Als jij het voor het zeggen had, hoe zou de dodenherdenking er dan uit gaan zien?

“Het zal niet makkelijk worden, maar dodenherdenking kan internationaler worden. Desnoods beginnen we met het neerleggen van een krans voor recente oorlogsslachtoffers, welke dan ook. Dat kan natuurlijk elk jaar. Het lijkt mij bijvoorbeeld geen raar idee om een soort ‘wisselkrans’ in het leven te roepen, om zo elk jaar de slachtoffers van een bepaalde oorlog te herdenken.”

“Herdenken is altijd belangrijk: er zijn zo veel mensen gestorven voor onze vrijheid. Stilstaan bij de Tweede Wereldoorlog doet iedereen beseffen hoe erg dit was en zo blijven we er alert op dat zoiets niet weer gebeurt. Sinds ik vorig jaar mijn gedicht heb voorgedragen op de Dam heeft 4 mei een grotere betekenis gekregen voor mij.”

Er bestaat discussie over de herdenking: sommige mensen vinden het belangrijk om ook niet-Nederlandse slachtoffers te herdenken. Tegenstanders zijn bang dat de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog dan te weinig aandacht krijgen. Hoe denk jij daarover?

“Bij de herdenking hoeven we niet alleen te focussen op slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog, maar ik vind het wel belangrijk om in ieder geval de Nederlandse slachtoffers te herdenken. Wel ben ik bang om de oorspronkelijke gedachte kwijt te raken. Want als we te veel andere oorlogen bij de herdenking betrekken, vergeten we misschien stil te staan bij de Tweede Wereldoorlog. Daarom zou het beter zijn dodenherdenking specifiek voor Nederlandse slachtoffers te houden. Anders krijg je ook te veel discussie, bijvoorbeeld over het leggen van kransen. Want voor welke oorlog of slachtoffers leg je wél een krans en voor welke niet?”

Als jij het voor het zeggen had, hoe zou de dodenherdenking er dan uit gaan zien?

“Als we ervoor kiezen om andere oorlogen meer aandacht te geven, dan moet dat op een ander moment dan op dodenherdenking. Het beste zou daarom zijn om een aparte dag te kiezen waarbij we stilstaan bij buitenlandse oorlogen en slachtoffers daarvan. Of dat reëel is? Ik weet niet of er veel mensen aan zo’n herdenkmoment zouden meedoen.”

“Ik kijk elk jaar de hele ceremonie op tv. Dan denk ik aan alle mensen die voor onze vrijheid hebben gestreden, en dat zij zichzelf hebben opgeofferd voor een beter leven voor ons. Dat vind ik echt ontzettend speciaal. Het raakt me elk jaar opnieuw. Toen mijn klas meedeed aan de competitie van het Nationale Comité, kreeg ik inspiratie uit een onverwachte hoek, namelijk van mijn kleinere zusje. Ze vroeg me of ik verstoppertje wilde spelen. Daardoor moest ik denken aan alle mensen die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten verstoppen voor de Duitsers. Die gedachte heb ik toen op papier gezet, en dat mag ik vanavond voordragen. Dat is een enorme eer.”

Er bestaat discussie over de herdenking: sommige mensen vinden het belangrijk om ook niet-Nederlandse slachtoffers te herdenken. Tegenstanders zijn bang dat de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog dan te weinig aandacht krijgen. Hoe denk jij daarover?

“Het is gek om je te realiseren dat er op dit moment oorlogen plaatsvinden, terwijl wij een conflict herdenken van zeventig jaar geleden. We moeten ook de slachtoffers van meer recente oorlogen gaan herdenken, vind ik. Daarbij mogen we de Tweede Wereldoorlog absoluut niet vergeten. Deze oorlog heeft een gigantische impact op Nederland gehad.”

Als jij het voor het zeggen had, hoe zou de dodenherdenking er dan uit gaan zien?

“De nationale dodenherdenking op 4 mei moet blijven zoals het nu is. Een moment waarop heel Nederland stilstaat bij het leed van de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast zou ik een aparte, internationale dodenherdenking inlassen. Het zou toch mooi zijn als de hele wereld op hetzelfde moment echt álle oorlogsslachtoffers herdenkt?”