‘Wil je hier werken? Dan moet je afro anders’

“Mensen zijn snel geneigd om over haardiscriminatie te zeggen; ‘ja, dat is een typische Amerikaanse toestand’ maar het gebeurt hier wel degelijk”, zegt fashionactivist en co-auteur van Little Black Hair Book Janice Deul. “In Little Black Hair Book beschrijven we bijvoorbeeld hoe een vrouwelijke zwarte stewardess door haar leidinggevende werd aangesproken op haar afro maar de collega met blond haar vol gekleurde strikjes niets te horen kreeg.

Vrouwen met kroeshaar krijgen tijdens sollicitaties of promoties te horen: ‘Ik wil je wel aannemen, maar dan moet je je haar anders doen’. En menigeen wordt nog altijd geconfronteerd met collega’s die ongevraagd aan hun afro zitten of opmerkingen maken in de trant van: ‘jij hoeft je haar zeker nooit te wassen of te kammen’. Dergelijke uitingen van micro-agressie lijken onschuldig, maar ze geven aan hoe over black hair wordt gedacht.”

“Al op de basisschool kreeg ik vragen als ‘kun je dat haar wel verzorgen?’ of ‘wanneer scheer je je haar weer af, dat staat je veel beter’. Ik durfde mijn afro niet te laten groeien, en knipte mijn haar zo kort mogelijk, om mijn haar glad of stijl te laten lijken. Later, toen ik me meer ging inlezen over mijn persoonlijke geschiedenis en de geschiedenis van racisme, besefte ik dat ik, net als andere mensen met kroeshaar in mijn omgeving, geïnternaliseerde zelfhaat had ontwikkeld rond mijn eigen haar.”

Waarom vond je het belangrijk om deze film te maken? 

“Er zitten nog steeds te veel negatieve connotaties aan black hair waardoor zwarte mensen bang zijn om hun haar ‘natuurlijk’ te dragen. Met de film willen we laten zien dat de geschiedenis van de zwarte haartraditie juist heel rijk is, iets om trots op te zijn. Het is veel meer dan alleen een kapsel. Het haar heeft ook spirituele componenten. In pre-koloniale gemeenschappen werd haar op een speciale manier gevlochten; dat kon betekenen dat iemand gehuwd was bijvoorbeeld, of een weduwe.

Wat vind je van de Californische wet tegen haardiscriminatie?

“Racisme is al eeuwenoud en stereotypering van zwarte mensen duurt maar voort, dus ik vind het wel logisch. Het zit heel erg in de westerse manier van doen en laten, om labels te plakken en in hokjes te denken. Om je als zwart persoon volledig gelijkwaardig te voelen en ook zo gezien te worden, is beleid nodig dat structuren in de samenleving inclusiever maakt.”

Vind je dat Nederland ook zo’n wet nodig heeft?

“Ja, er zijn voor werkgevers zo veel manieren om te discrimineren bij het aannemen van werknemers. Werkgevers kunnen zelfs discriminerende verzoeken bij uitzendbureaus neerleggen die in twee van de vijf gevallen worden ingewilligd. In veel opzichten loopt Nederland achter op de Verenigde Staten. Daar bestaat de ‘Natural Hair Movement’, een beweging die zwarte mensen tevreden wil maken met hun haar en hen de geschiedenis van het haar beter wil leren kennen. Zo’n stroming mis ik in Nederland wel.”

“Nadat Robin het concept uitlegde en vertelde wie er mee zou werken, wist ik dat ik mijn steentje wilde bijdragen. Het eerste wat in mij opkwam was dat deze film deel van de geschiedenis zou worden. Dit zal de canon ingaan als een belangrijke film, die dingen laat zien die nog nooit zijn vertoond. Ik wil op een dag aan mijn kinderen laten zien dat ik altijd mezelf ben geweest. En ik wil dat zij ook zichzelf zullen zijn.

Wat vind je van de Californische wet tegen haardiscriminatie?

“De ontwikkeling zegt veel over hoe zwarte vrouwen hun plek innemen in de maatschappij. Door vastberaden te lobbyen geven ze aan dat ze haardiscriminatie niet meer willen laten gebeuren.

Op een bepaalde manier is het logisch, aangezien er jaren geleden, tijdens de segregatie en Jim Crow-wetten in de VS1ook regels en wetten waren die vrouwen met kroeshaar oplegden hun haar te stijlen. Deze nieuwe wet is dus een correctie van eerder gemaakte fouten. Maar het blijft natuurlijk vreemd dat hier wetten voor nodig zijn.”

Vind je dat Nederland ook zo’n wet nodig heeft?

“Het is heel moeilijk om aan te tonen of bewijzen dat het daadwerkelijk om discriminatie gaat. Voor bedrijven is het makkelijk om andere redenen dan haardiscriminatie te noemen, terwijl iemand zelf duidelijk voelt dat hij of zij niet wordt aangenomen door kapsel of voorkomen. Ik heb mijzelf soms afgevraagd of het om mijn haar ging, of om mijn kleur. Je weet het nooit. Dat is een aparte onzekerheid die je als vrouw van kleur hebt.

Een vergelijkbare wet in Nederland kan een symbolische boodschap hebben vanuit de overheid; dat zij vindt dat iedereen, ongeacht haartype of -kleur overal moet kunnen werken. In dat geval sta ik er achter. Toch twijfel ik aan de effectiviteit van zo’n wet in de huidige Nederlandse context. De samenleving is best defensief als het gaat om discriminatie en racisme, en dingen aankaarten of bespreken.”