De binaire indeling van de wereld in twee seksen zit er bij de meeste mensen diep in. Van jongs af aan krijgen we mee wat hoort bij man of vrouw zijn, en bij veel ouders beginnen de verwachtingen daarover meteen na de twintigwekenecho. Kinderen van twee jaar zijn zich al bewust van gender en hebben een voorkeur voor genderspecifiek speelgoed geïnternaliseerd, blijkt uit onderzoek van Amerikaanse psychologen. Hersenonderzoek laat zien dat volwassenen binnen minder dan een vijfde van een seconde inschatten of iemand een man of een vrouw is, en daarop vervolgens hun gedrag en verwachtingen baseren.
De acceptatie van lhbt+’ers stagneert, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), op basis van een onderzoek dat vandaag werd gepubliceerd, op de Internationale Dag tegen Homo-, Bi-, Trans- en Interseksefobie (IDAHOT).
In vergelijking met andere landen staat Nederland positief tegenover lhbt+’ers, al vindt bijna 1 op de 5 Nederlanders seks tussen twee mannen ‘walgelijk’. Bovendien zet de positieve trend niet door, aldus het SCP. Vooral de acceptatie van trans en non-binaire personen blijft achter: 1 op de 10 Nederlanders zou liever niet hebben dat zijn/haar/hun kind les krijgt van een transgender docent.
Naar de acceptatie van intersekse personen deed het SCP geen onderzoek.
Omdat de aanwezigheid van non-binaire mensen breekt met hoe mensen gewend zijn te denken over gender, worden zij vaak gestigmatiseerd: niet begrepen of niet geaccepteerd door vrienden, bij familie, op hun werk of op straat. Dat concludeert Movisie-onderzoeker Afiah Vijlbrief in een van de weinige studies naar het leven van non-binaire personen in Nederland. “Vooral non-binaire personen die openlijk uitdragen wie ze zijn, krijgen te maken met discriminatie en transfobie, en soms zelfs met fysiek geweld”, zegt Vijlbrief. “Velen vermijden daarom het stigma door naar buiten toe te ‘assimileren’ in de binaire maatschappij. Ook binnen de lhbti+-gemeenschap – en zelfs binnen de trans gemeenschap – is dat soms nodig, omdat zelfs daar nog erg binair wordt gedacht.” Ook daar overheerst de wens om óf man, óf vrouw te zijn.
“Ik word wel eens openbare toiletten uitgestuurd, soms zelfs fysiek
In reacties op sociale media zie je dat ook: op een artikel van OneWorld over non-binair zijn wordt gereageerd met ‘Walgelijk’ en ‘Er bestaan twee geslachten. Einde discussie!’
Bij de geboorte krijg je het biologische geslacht man of vrouw toegewezen. Dat betekent niet automatisch dat je het daar zelf mee eens bent. Wie als man of vrouw wordt opgevoed en zich ook zo identificeert, is cis (of voluit cisgender). Iemand wiens genderidentiteit niet overeenkomt met het geslacht op de geboorteakte, is trans oftewel transgender. Binaire trans mannen en vrouwen voelen zich man óf vrouw. Non-binaire personen vallen ook onder de parapluterm trans, maar zij voelen zich niet één van beide. Zij kunnen bijvoorbeeld geen gender of juist meerdere genders hebben, zich bewegen in een spectrum tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid, of zich meer thuisvoelen bij één van de twee zonder zich daarmee volledig te identificeren.
Het aantal mensen dat zich niet volledig in het hokje man of vrouw voelt passen, is hoger dan vaak gedacht: 4 procent van de Nederlanders, volgens onderzoekers van kenniscentrum Rutgers. Hoeveel non-binaire mensen er in Nederland zijn, is niet onderzocht. Een schatting in Groot-Brittannië kwam op zo’n 0,4 procent van de bevolking. Waarschijnlijk ligt dit hoger, want toegenomen zichtbaarheid zorgt dat meer mensen woorden kunnen geven aan hoe ze zich voelen.
Iets te verliezen
“Aandacht voor genderdiversiteit wordt neergezet als een stap weg van hoe de wereld écht is en hoort te zijn
Bedreigde mannelijkheid
“Sommige cis mannen zijn gebaat bij de traditionele, knellende genderhokjes
”Deze groep hecht vaak sterk aan het begrip mannelijkheid, en ziet dat als iets dat onder druk staat en dat ze steeds opnieuw moeten bewijzen. En hoe sterker ze dat zo ervaren, hoe negatiever hun opvattingen over non-binaire en transgender personen, volgens onderzoeker Gabriël van Beusekom van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). Cis mannen staan gemiddeld ook veel minder positief tegenover genderdiversiteit dan vrouwen, blijkt uit onderzoek.
14 procent van de bevolking wil niet omgaan met mensen van wie niet duidelijk is of ze man of vrouw zijn, blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau uit 2018.
Slechts 53 procent van de Nederlanders vindt dat er niets ‘mis’ is met mensen die zich geen man of vrouw voelen. 20 procent vindt dat dat wél zo is.
Opvattingen daarover lijken wel vrij snel te verschuiven: in 2013 vond nog bijna 30 procent dat er iets mis is met non-binaire personen.
Ze verschillen bovendien flink tussen Nederlanders onderling. Zo staat twee derde (65 procent) van de vrouwen positief tegenover genderdiversiteit (non-binaire en trans personen) tegenover 49 procent van de mannen.
Veiliger schoolklimaat
Ook onderling stellen kinderen strikte normen over gender en seksualiteit. Uit recent onderzoek onder tweeduizend Nederlandse pubers blijkt: naarmate jongeren zich minder conformeren aan gendernormen (denk aan gedrag, kleding, kapsel), worden ze vaker gepest en hebben ze minder goede banden met leeftijdsgenoten. Dit speelt het meest bij twaalf- tot vijftienjarigen. Onderzoekers pleiten daarom voor meer voorlichting over genderdiversiteit, al vóór de middelbare schoolleeftijd.
“Hopelijk denken kinderen: die persoon voor de klas was niet raar, maar best tof
Thorn de Vries, die regelmatig voorlichting geeft op scholen, is misschien al zo’n rolmodel. Zowel Vineyard als Vijlbrief hebben de indruk dat opvattingen over genderdiversiteit onder jongeren snel verschuiven. “Het gebeurt steeds vaker in de les dat kinderen al weten wat non-binair of transgender betekent. In een uur kun je niet alles veranderen, maar ik hoop dat ze denken: die persoon vandaag in de klas was niet raar, maar best tof. En misschien zit er wel een kleine Thorn bij die denkt: ‘Wow, dit ben ik’.
Dit artikel verscheen in maart 2020 in OneWorld Magazine.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
