Niet-hetero jongeren mogen er zijn, als ze maar ‘normaal’ doen

Bijvoorbeeld: een lesbische vrouw die zich ‘te mannelijk’ gedraagt en kleedt, daagt naast haar normafwijkende seksuele oriëntatie ook gendernormen uit. Ook op het gebied van bijvoorbeeld ‘goed homo zijn’ (homonormativiteit), keurig op één geslacht vallen (monoseksisme) en in een monogame relatie zitten (mononormativiteit) kunnen normen worden uitgedaagd. Wanneer LHB-jongeren óók een of meerdere van deze normen uitdagen, reageert de Nederlandse samenleving een stuk minder tolerant, concludeert Van Lisdonk.

Zo maken LHB-jongeren met een gender niet-conform2 uiterlijk in een publieke omgeving zoals op school of in de buurt meer negatieve reacties mee dan LHB-jongeren met een gender conform uiterlijk.

Naast gender niet-conforme LHB-jongeren delven met name biseksuele jongeren het onderspit. Zij rapporteerden in vergelijking met homoseksuele deelnemers aan het onderzoek dat ze minder open zijn naar anderen over hun seksuele oriëntatie, zich minder geaccepteerd voelden door hun familie, en dat ze ongemakkelijker omgaan met zichtbaarheid van hun seksuele oriëntatie. Ook deden biseksuele jongeren vaker een poging tot zelfdoding.

Toch hebben ook lesbische en biseksuele vrouwen te maken met hun eigen soort veroordeling: de continue seksualisering van hun contact. “Homoseksuele mannen roepen vaak fellere reacties op. Ik heb vaak gelezen over ‘homofoob geweld’: het gaat dan om mannen tegenover mannen. Zelden gaat het over geweld tegen lesbische of biseksuele vrouwen. De seksualisering van die groepen springt minder in het oog, waardoor er ook minder aandacht voor is.”

Biseksueel of ‘bicurious’ gedrag wordt van vrouwen onderling meer geaccepteerd, schrijft Van Lisdonk in haar proefschrift, omdat dit gedrag verenigbaar is met de heteroseksuele ‘mannelijke blik’. Twee vrouwen die tijdens het uitgaan zoenen? Dat vindt menig man die eromheen staat erg opwindend. Vanwege het ontbreken van een ‘vrouwelijke blik’ is er geen vergelijkbare ruimte voor seksueel gedrag tussen mannen in de heteronormatieve Nederlandse samenleving. Zoenende vrouwen kunnen rekenen op irritant of zelfs bedreigend gejoel; zoenende mannen riskeren meer expliciete agressie.

Steeds meer LHB-jongeren laten nu de hokjes echter los. Ze voelen minder de neiging om hun seksuele identiteit vast te leggen en uit te dragen. “Jongens hebben bijvoorbeeld wel seks met jongens, en noemen zichzelf homo, maar niet homo met de hoofdletter H. Dat rijmt namelijk niet met ‘gewoon normaal doen’.”

Ze vervolgt: “We moeten niet zo zeer streven naar tolerantie of acceptatie van niet-hetero mensen. We ‘tolereren’ of ‘accepteren’ hetero mensen ook niet. Het is interessanter om te kijken naar heteronormativiteit. Dat kleurt zowel de ervaringen van niet-heteroseksuele mensen als van heteroseksuele mensen: die moeten ook aan die verwachtingen qua gender en seksualiteit voldoen. Ook zij moeten ‘normaal doen’.

Hoe kunnen we dit model in het alledaagse leven toepassen? “Het zit hem echt in taal. Voor heteroseksuele mensen lijkt het misschien een detail, maar taal kan impliceren dat iets wel of niet over jou gaat. Als iemand je vraagt: ‘Heb je een vriend?’ is dat heel anders dan wanneer iemand vraagt: ‘Heb je een partner?’. Het is helemaal niet erg om aan jezelf te merken dat er in je taalgebruik misschien bepaalde veronderstellingen schuilen. Als je er maar voor open staat dat het misschien niet handig is, in plaats van te reageren met dooddoeners zoals ‘maar dat bedoel ik niet zo!’, of ‘maar ik ben tolerant’, of ‘van mij mag iedereen zijn wie die is’.”

Het proefschrift van Jantine van Lisdonk is hier te lezen.