Mannen slachtoffer van eigen mannelijkheid?

Mannelijkheid onderdrukt niet alleen vrouwen: ook mannen lijden eronder. Dat besef mondde gaandeweg uit in een groep die uitsluitend mannenproblemen op de agenda wenst te zetten: de mannenrechtenbeweging. Hoe zien zij mannelijkheid?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Eerst een flinke duik in het verleden. We schrijven begin jaren zeventig: een aantal jonge mannen op Amerikaanse universiteiten vraagt zich af wat de opkomst van het feminisme voor hen betekent. Ze zien vrouwen zich bevrijden uit de ketenen van hun traditionele rol en denken: hoe zit dat dan met ons? Zitten wij niet evengoed vast in een rigide sekserol? Die vraag werd het startschot voor de men’s liberation movement: de mannenbeweging.

Mannenbevrijding

Het uitgangspunt van de mannenbeweging is de symmetrie tussen sekserollen, geheel in lijn met de emancipatiebeweging uit die tijd: mannen en vrouwen worden ieder op hun eigen manier beperkt door het seksistische keurslijf dat de samenleving hun aanmeet. De beweging wint veel aanhang met deze insteek. Ze verpakt het feminisme als een strijd tegen vaststaande sekserollen en tegen seksisme in het algemeen, en niet per se als een strijd tegen een systeem dat vooral vrouwen (plus niet-witte en niet-heteroseksuele mannen) benadeelt.

De mannenbeweging is geen lang leven beschoren. Socioloog Michael Messner wijt dit aan de inherente spanning die in hun boodschap schuilt: enerzijds erkent de mannenbeweging dat mannen vrouwen onderdrukken, anderzijds stelt zij in een moeite door dat mannen vreselijk lijden onder de ‘ongezonde’ sekserol die de samenleving hun oplegt.

Deze twee lastig te verenigen standpunten leiden uiteindelijk tot een breuk: de mannenbeweging valt eind jaren zeventig in twee kampen uiteen. Een deel blijft de feministische ideeën trouw, een ander deel – de men’s rights movement (MRM) – wrikt zich daaruit los.

Mannenrechten

De MRM verwerpt het idee dat mannen vrouwen onderdrukken. De beweging stelt dat juist mannen in de moderne maatschappij het onderspit delven. Mannenrechtenactivist Paul Elam, oprichter van de website A Voice For Men, haalt daartoe allerlei statistieken aan. Het is slecht gesteld met de moderne man, zegt hij: “Het gros van de drugs-, game- en pornoverslaafden, daklozen, zelfmoordplegers, sterfgevallen op het werk, werklozen, schooluitvallers en gevangenen, is man.”

Dergelijke cijfers onderbouwen de boodschap van ex-feminist Warren Farrell, naamgever van de MRM. Farrell stelt in zijn boek, The Myth of Male Power, dat de samenleving de waarde van mannenlevens totaal niet serieus neemt: ze worden verwaarloosd, zijn kanonnenvoer en overtollig. Mannen lijden volgens hem onder de zware eisen van hun toegekende rol.

De normaliseringsmacht die mannen dankzij hun 'voorgeschreven' rol verkrijgen, wordt genegeerd

Vrouwen doen er volgens Farrell goed aan om de buitensporige drang naar ‘maatschappelijk succes’, die mannen tegen hun eigen bestwil drijft, te vermijden; dat zou een gezonde keuze zijn. Voor het gemak negeert hij daarmee de normaliseringsmacht die mannen dankzij dit succes verkrijgen, waarmee ze vrouwen en anderen mannen vervolgens kunnen benadelen.

Mannenrechtenactivisten (MRA’s) kunnen buiten hun eigen groep vooral op bijval rekenen waar het de omgangsregelingen voor gescheiden vaders met hun kinderen betreft. Vaders worden volgens MRA’s systematisch benadeeld in voogdijzaken. Ook voor deze benadeling is genoeg bewijs te vinden. De gangbare repliek hierop is dat sommige vaders pas tijdens de scheidingsprocedure interesse in hun kinderen tonen, terwijl ze voor die tijd weinig tot geen aandacht of tijd aan hun kroost besteedden. Een kanttekening hierbij is dat het vooral voor armere mannen erg lastig blijkt te zijn om de rol van primaire broodwinnaar te combineren met die van betrokken vader. 1

Verwijt

MRA’s verwijten feministen regelmatig dat zij een open debat over deze mannenproblemen blokkeren. Wie de documentaire The Red Pill 2bekijkt, kan zich denkelijk niet geheel aan dat gevoel onttrekken. Maar is dat verwijt terecht?

Het probleem is dat de MRM symmetrie van de sekserollen veronderstelt. Het leed dat te rigide sekserollen voor zowel mannen als vrouwen veroorzaakt, houdt nog niet in dat we te maken hebben met gendergelijkheid (om maar niet te spreken van de wrange vorm waarin de MRM het giet).

De men's rights movement heeft een vroegtijdig wereldbeeld van postfeminisme

Toch is dat het uitgangspunt van de MRM. Ze negeren daarmee de historische context van machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen. In die zin heeft de MRM een vroegtijdig wereldbeeld van postfeminisme, waarin het – na de vrouwen – nu eindelijk de beurt is aan de mannen om de ketenen van hun sekserol af te werpen.
Dit wereldbeeld vond ik ook terug in een stuk geschreven door FvD-man Yernaz Ramautarsing, waarin hij de mannenrechtenbeweging met open armen verwelkomt en schrijft dat “het feminisme zijn functie heeft gehad”.

'Doorgeschoten' feminisme?

De MRM heeft daarnaast ook nadrukkelijk aanleiding gegeven voor feministisch verzet. MRA’s bekommeren zich bijvoorbeeld om mannelijke slachtoffers van huiselijk geweld, maar zoeken de oplossing vreemd genoeg in een pleidooi voor sluiting van de opvanghuizen voor vrouwelijke slachtoffers van misbruik en geweld.

Kortom, om de balans te herstellen, moet het feminisme volgens de MRM een deel van haar verworvenheden inleveren. En wie deze ideeën doortrekt – dat het feminisme zou zijn ‘doorgeschoten’, of dat vrouwen tegenwoordig een te grote stempel op de samenleving drukken, komt al snel uit bij antifeministische groepen die overlappen met de MRM en met alt-right. Daar wordt het mannelijk ideaal gevierd, daar is de mannenbevrijder de redder in nood en de noodzakelijke, langverbeide tegenhanger van het feminisme.

Crisis

Indiase schrijver Pankaj Mishra stelt dat de moderne man in crisis verkeert. De opkomst van nationalisme die op 9/11 volgde, ging hand in hand met “een openbaar en fanatiek streven naar mannelijkheid”, zoals hij het noemt. De vraag is: hoe gaan we daarmee om? Vervallen we wederom in mannelijkheidsfetisjisme, de krachtbron van fascisme en nationalisme, of durven mannen de mannelijkheidsfantasie uit te dagen, zonder meteen een slachtofferrol aan te nemen?

Het onbehagen van de man komt door een mythe van mannelijkheid die mannen zelf reproduceren

Olivia Gazalé, geparafraseerd door Colin van HeezikTweet dit
Dat laatste is belangrijk, want het verleden leert ons dat er al gauw met beschuldigende vinger richting feministische hoek gewezen wordt. Auteur van het boek Le Mythe de la Virilité, Olivia Gazalé, stelt daarom dat “het onbehagen van de man niet komt door de opmars van de vrouw, maar door een mythe van mannelijkheid die mannen zelf reproduceren.” Deze mythe kunnen ze actief betwisten, juist door ook te leren van andere genderperspectieven.

Maar die kant lijken we niet op te gaan. De heropleving van traditionele mannelijkheid kristalliseert zich ook online uit, op duizenden obscure fora en sites die tezamen bekend staan als de manosphere. In het volgende deel van mijn zoektocht wil ik verder ingaan op die manosphere, het gefantaseerde mannelijk ideaal dat mannen nastreven, en op de mogelijke consequenties als mannen niet aan dat veeleisende ideaal kunnen voldoen.

Onzekere witte mannen op oorlogspad

  1. Uitvoerig onderzoek van Kathryn Edin en Timothy J. Nelson, onder mannen met lage inkomens, onthult hoe relaties die gedoemd zijn om te falen en zeer onzekere economische omstandigheden, leiden tot een diepe worsteling tussen de wensen en plichten van vaders en mannen. ↩︎
  2. The Red Pill is een documentaire van Cassie Jaye, die in gesprek gaat met allerlei voormannen uit MRM-organisaties en zich een oordeel poogt te vormen over hun standpunten. Aan het eind van de film stelt Jaye dat ze het feminisme heeft afgezworen. Ze vindt dat het huidige feminisme elke uiting van mannenrechten onterecht afdoet als haatpropaganda, en daarmee een dialoog tussen verschillende genderperspectieven dwarsboomt. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons