De headwrap: kleurrijke kroon met een lange geschiedenis

Niet Zomaar een Doek

De headwrap staat onder vele namen bekend: gele in Nigeria, doek in Zuid-Afrika, duku in Ghana, angisa in Suriname, lensu in Curaçao. De allereerste headwraps hadden meerdere functies: ze boden verkoeling en beschermden het haar tegen felle zon en vuil. Aan de manier waarop de doek gevouwen werd kon je iemands leeftijd of religie aflezen. De richting waarin de uiteinden van de doeken geknoopt waren, gaven de burgerlijke staat van de drager prijs: wezen de punten van de stof naar rechts, dan was ze getrouwd, wezen ze naar links, dan was ze nog beschikbaar.

Koninklijk

Ook vrouwen van koninklijke afkomst droegen headwraps. Het waren opvallende hoofdtooien, met speciaal bewerkte stoffen waarvoor speciale weeftechnieken werden gebruikt, en soms zelfs echte bloemen.

Van Kroon naar Uniform

Door de trans-Atlantische slavenhandel verloor de headwrap zijn glans. De tot slaaf gemaakten moesten zich aanpassen aan westerse standaarden en schoonheidsidealen; de headwrap werd verplicht, om hun natuurlijke, niet-westerse haar en hun trots te verbergen. De doek was niet langer een kroon, maar een uniform dat de opgelegde minderwaardigheid benadrukte.

Geheime boodschappen

Sommige tot slaaf gemaakten gebruikten headwraps om in het geheim met elkaar te communiceren. De manier waarop een doek vastgeknoopt was, vertelde bijvoorbeeld iets over iemands gemoedstoestand of hielp bij het maken van geheime afspraken. Als de doek met een lange punt naar de zijkant gebonden werd, betekende dat: ontmoet me op de hoek. Het is een van de vouwmethodes die ook in de hedendaagse headwraps nog worden gebruikt, als eerbetoon.

Black is beautiful

Als hoofddeksel van zwarte vrouwen die werkten als huishoudelijke hulp voor witte families, bleef de headwrap tot ver na de afschaffing van de slavernij een symbool voor nederigheid. Pas in de jaren 60 begon bij de zwarte bevolking in de VS bewustwording te komen over de natuurlijke schoonheid van zwarte mensen. Het westerse schoonheidsideaal maakte langzaam plaats voor ‘Black is beautiful’. Aangemoedigd door activisten en artiesten als Nina Simone durfden zwarte vrouwen hun natuurlijke zelf weer te laten zien. Zangeressen Erykah Badu en India Arie bedekten in de jaren 90 hun natuurlijke haar met mooie, opvallende doeken en gaven daarmee de headwrap zijn oorspronkelijke en majestueuze status terug.

Street en couture

De populariteit van de headwrap ontging ook witte modeontwerpers als Marc Jacobs niet. In 2017 liet hij – voornamelijk witte – modellen met luxe headwraps de catwalk opgaan, waarop hem algauw culturele toe-eigening werd verweten. Volgens Jacobs was de headwrap een mix van ‘street en couture’; hij had zich naar eigen zeggen laten inspireren door de 70’s glam waarin actrices als Sophia Loren en Elizabeth Taylor regelmatig luxe tulbanden droegen. Nnenna Stella, oprichter van headwrap-webshop The Wrap Life, noemt het jammer dat gemarginaliseerde groepen worden gebruikt voor het ontwikkelen van nieuwe (mode)trends, maar daarin te vaak niet erkend worden. “Maar”, nuanceert ze, “het uitwisselen van culturen is óók mooi, eervol en noodzakelijk om onze samenleving inclusiever te maken.”