Wie beslist over ons lichaam en liefdesleven?

“Wist je dat de jongste oma ter wereld in Uganda leeft? Ze is 28!” vertelt Joweri Namulondo via Skype. In de stem van de Ugandese klinkt een mengeling van verontwaardiging en lichte paniek. Namulondo werkt voor het Youth Equality Center in Kampala en is verbonden aan het programma Right Here Right Now van stichting Rutgers. Ze snapt wel waarom zo’n jonge oma juist in Uganda woont: “Het ontbreekt jongeren hier aan informatie over de gevolgen van seks. Leraren op school praten niet over condooms, maar prediken geheelonthouding.”

“
Wist je dat de jongste oma ter wereld in Uganda leeft? Ze is 28!

Tweet dit

Dat leidt volgens Namulondo (23) tot vroege, vaak ongeplande zwangerschappen. Ze ziet het om haar heen gebeuren. “Mijn vriendin volgde een rechtenstudie en wilde advocaat worden, tot ze op haar zeventiende zwanger werd. Ze had simpelweg nooit geleerd over voorbehoedsmiddelen. Ze stopte met school, trouwde, en is sinds kort wéér zwanger.”

De Ugandese feminist legt uit wat de gevolgen zijn van een overheid die van seksualiteit een taboeonderwerp maakt. “Uganda kent een enorm hoog aantal tienerzwangerschappen, onveilige abortussen en moedersterfte. Er is invloed van buitenaf nodig om te zorgen dat onze leiders harder hun best gaan doen”, vertelt ze via Skype aan de circa veertig jongeren en beleidsmakers die zich in Den Haag hebben verzameld voor de lancering van het nieuwe Wereldbevolkingsrapport.

Birgitta Tazelaar, plaatsvervangend directeur-generaal Internationale Samenwerking van het ministerie BZ, skypet met Joweri Namulondo in Kampala, Uganda. Beeld: Judith Tielemans

Vruchtbaar, gezond en vrij

Dat jaarlijkse rapport van het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA) geeft een inkijkje in de kansen en de gezondheid van de wereldbevolking op het gebied van liefde en seks. Is elke zwangerschap gewild, elke geboorte veilig, en worden meisjes en vrouwen met respect behandeld? Aan de hand van een waaier aan indicatoren die gelinkt zijn aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen 3 (gezondheid), 5 (gendergelijkheid) en 10 (ongelijkheid), laat het rapport per target en land zien hoe vruchtbaar, gezond en vrij de bevolking is.

Arthur Erken spreekt bij de lancering van het nieuwe Wereldbevolkingsrapport.Beeld: Judith Tielemans

Hoofdredacteur van het nieuwe rapport is Arthur Erken. Hij werkt bij het UNFPA en overhandigde een eerste exemplaar aan Birgitta Tazelaar, plaatsvervangend directeur-generaal Internationale Samenwerking. “Zo’n verhaal van Joweri Namulondo is natuurlijk schrijnend”, zegt Arthur Erken. “Vrouwen in Uganda krijgen gemiddeld meer dan vijf kinderen, het is een van de jongste landen ter wereld met een gemiddelde leeftijd van vijftien jaar. Een cruciale leeftijd! Die nieuwe generatie kan aan die cirkel van armoede ontsnappen door zelf te kiezen wanneer en hoeveel kinderen zij wil.”

Het mantra van de UNFPA is al sinds haar oprichting in 1969 dat onevenredige bevolkingsgroei ontwikkeling in de weg staat. Na China’s eenkindpolitiek en gedwongen sterilisaties in onder andere Peru en Roemenië in de jaren zeventig en tachtig werd onder leiding van de UNFPA besloten issues rond bevolkingsdynamiek te verankeren in een mensenrechtelijke benadering. Tijdens de internationale conferentie over bevolkingsgroei en ontwikkeling in Cairo in 1994 besloten 179 landen demografische targets en een top-downbenadering in de prullenbank te gooien en te focussen op individuele keuzevrijheid: meisjes en vrouwen baas over eigen lichaam.

Moeders van toen, dochters van nu

Nu, 25 jaar later, heeft een kwart meer vrouwen wereldwijd toegang tot anticonceptie, is moedersterfte met 40 procent afgenomen en zijn ook tienerzwangerschappen flink gedaald. Erken is overwegend positief. “Als ik de situatie van alle moeders 25 jaar geleden vergelijk met die van alle dochters nu, is het glas absoluut halfvol. De wereld is erop vooruitgegaan.”

“
Elke dag sterven er achthonderd vrouwen aan de complicaties van een zwangerschap

Tweet dit

Toch is er nog werk aan de winkel: het rapport laat zien dat er wereldwijd nog steeds 214 miljoen vrouwen zijn die een zwangerschap willen voorkomen maar geen toegang tot anticonceptie hebben. Elke dag (!) sterven er achthonderd vrouwen aan de complicaties van een zwangerschap. Door oorlog en milieurampen zijn miljoenen mensen op de vlucht, die geen toegang meer hebben tot goede gezondheidsdiensten.

Macht over het vrouwenlichaam

Hoe verklaart Erken dat het maar niet lukt om vrouwen wereldwijd de keuze over pil, condoom of staafje te geven? Behalve dat investeren in gezinsplanning ‘altijd een stekelig dingetje blijft’, ziet Erken de conservatieve koers van een land als Uganda, dat vorig jaar seksuele vorming verbood, als symbolisch voor de tijd waarin we leven. “Conservatief-religieuze elementen borrelen op, en die vertalen zich naar het sociale; het inperken van de vrijheid van het individu, waaronder het vrouwenlichaam.”

Die strijd zie je in actie tijdens internationale conferenties over deze thema’s, waar de ‘onheilige alliantie’, bestaande uit moslimlanden (zoals Saudi-Arabië en Maleisië), het Vaticaan, Rusland, en sinds kort ook de Verenigde Staten onder het mom van ‘traditionele gezinswaarden’ woorden als homorechten, abortus, seks voor het huwelijk en voorbehoedsmiddelen uit de verdragen wil onderhandelen. Vooral Europese landen, alsook Nederland, verzetten zich hiertegen.

“
Waarom leren we niet over genieten van seks, grenzen aangeven, over machtsdynamieken en genderongelijkheid?

Tweet dit

De Nederlandse overheid profileert zich graag als gidsland op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR), een van de pijlers van haar ontwikkelingsbeleid. Ze werkt daarbij samen met partners zoals de UNFPA en Rutgers, dat in verschillende landen meerjarige programma’s heeft die vooral inzetten op de seksuele rechten van jongeren.

Het gaat dan niet alleen om het aanbieden van anticonceptie, maar om de hele belevingswereld van jongeren, om gelijkwaardigheid en emancipatie en het behoud van SRGR voor iedereen. De nadruk ligt daarbij op het bieden van training en tools aan de jongeren zelf, zodat verandering van binnenuit komt en breed wordt gedragen.

Nederland gidsland?

Maar er is ook in Nederland nog heel wat te leren op het gebied van seksuele vorming, vertelt Steven de Grauw (27), programmamedewerker en onderzoeker seksuele vorming en seksueel geweld bij Rutgers. “Bij biologieles hoor je plastische termen als ‘penetratie’ en ‘injecteren van de penis’ voorbijkomen. Maar waarom leren we niet over genieten van seks, grenzen aangeven, over machtsdynamieken en genderongelijkheid?”

Steven de Grauw, programmamedewerker en onderzoeker seksuele voorlichting en seksueel geweld, stelt dat Nederland ook zeker nog stappen kan maken. Beeld: Gerian Alofs

Juist omdat Nederland internationaal bekend staat als gidsland op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, is het volgens De Grauw belangrijk om op nationaal niveau verdieping te zoeken. “Zo weten we bijvoorbeeld dat plegers van seksueel geweld vaak heel stereotype opvattingen hebben over hoe mannen en vrouwen zich moeten gedragen. Dat onderstreept wat mij betreft de absolute noodzaak om het in de klas over meer dan seks als voortplanting te hebben.”

Druk uitoefenen

Terug naar Uganda. Wat heeft Joweri Namulondo nodig om ervoor te zorgen dat alle meisjes en vrouwen in haar land controle krijgen over hun eigen toekomst, en het hoge aantal ongeplande zwangerschappen aangepakt kan worden? “Het is een combinatie van het emanciperen van onze eigen youth advocates, die via sociale bewegingen verandering eisen. Daarnaast hebben we de hulp en macht van progressieve landen als Nederland nodig om druk uit te oefenen op onze regering.”

Daar wil Arthur Erken zich wel aan committeren. “Net als in Cairo 25 jaar geleden, ben ik er ook weer bij tijdens de internationale conferentie over bevolking en ontwikkeling in Nairobi, aankomende november. Ja, het zal weer stekelig worden.” Hij vertelt dat hij ‘tijdens Cairo’ doodsbedreigingen kreeg en met een busje met sluipschutters op het dak naar de conferentie werd gereden.

Dat weerhoudt hem er niet van stevige taal te uiten. “In Nairobi ga ik de leiders van de ‘onheilige alliantie’ een vraag stellen: wil iedereen zijn vinger opsteken die vrouwen en jongeren een normaal leven wil ontzeggen?’ En daarachteraan: ‘Dat zou toch eigenlijk een non-vraag moeten zijn?’”

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Rutgers.

'Soedanese vrouwen verzetten zich al jaren'

Nu de militairen het stokje hebben overgenomen, protesteren de vrouwen luidkeels verder. Sarah Haaij sprak twee vrouwen die vooropgaan in de demonstraties.

'We moeten die zware emmers wel dragen, anders sterven we van de dorst'

Vrouwen op het platteland van Egypte lopen het gevaar te worden lastiggevallen, ontvoerd of erger – bijvoorbeeld als ze lange afstanden moeten afleggen om schoon water te halen.

Product Aantal	Totaal
Subtotaal in winkelwagen	€ 0,00
Besteltotaal	€ 0,00

Naam cookie	Soort content
youtube_embed	Youtube player embed
vimeo_embed	Vimeo player embed
google_maps	Google maps embed
twitter_widget	Twitter social widget
soundcloud_embed	Soundcloud player embed
instagram_embed	Instagram embed

Wie beslist over ons lichaam en liefdesleven?

Vruchtbaar, gezond en vrij

Moeders van toen, dochters van nu

Macht over het vrouwenlichaam

Nederland gidsland?

Druk uitoefenen

'Soedanese vrouwen verzetten zich al jaren'

'We moeten die zware emmers wel dragen, anders sterven we van de dorst'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

Verder lezen?

Word abonnee

Factuurgegevens

Je bestelling

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons

Volg ons

Nieuwsbrief ontvangen