Anja Meulenbelt en Eva Yoo Ri Brussaard Beeld: Rein Kooyman
Interview

Single moeder? ‘Dan had je je benen bij elkaar moeten houden’

Er is te weinig oog voor alleenstaande moeders, zeggen ‘ouwe feminist’ Anja Meulenbelt en Single SuperMom-oprichter Eva Yoo Ri Brussaard. Niet alleen in de politiek, maar ook in het feminisme. “Het gaat te vaak over het glazen plafond en te weinig over wie de scherven mag opvegen.”

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Hadden we J.K. Rowling maar in Nederland”, verzucht Eva Yoo Ri Brussaard. “Zij is niet vergeten hoe het is om met je baby in een bibliotheek te moeten schrijven, omdat je geen geld hebt om je eigen gas, water en licht te betalen. Ze doet heel veel voor alleenstaande moeders in het Verenigd Koninkrijk.” Dat is hier in Nederland volgens Brussaard wel anders.

Ze schrijft over alleenstaand moederschap en benaderde voor haar eerste boek beroemde, (voormalig) alleenstaande moeders. Ze gaven vaak niet thuis. “Vrouwen met status, die echt het verschil hadden kunnen maken, wilden niet meewerken. Vaak zeiden ze dan: ‘Ik ben geen single moeder nu’. Maar ze wáren het wel! Nu ze uit die situatie gekomen zijn, willen ze er niets meer mee te maken hebben.”

Brussaard zit op het kantoor van haar organisatie Single SuperMom in Amsterdam, samen met vrijwilliger en zelfverklaarde ‘ouwe feminist’ Anja Meulenbelt. In Nederland gaat het vooral over vrouwen aan de top, vindt Meulenbelt: “We praten te veel over het verschil in salaris van bestuurders, over het aantal vrouwen in hoge functies aan universiteiten en in het bedrijfsleven, en over het glazen plafond. Het directeurenfeminisme, noem ik dat.” Daarbij vergeten we dat veel vrouwen die top helemaal niet halen, zegt ze. “Die groep hebben wij als feministen laten vallen.”

Ik wist niet dat het probleem zo groot was, terwijl ik zelf een alleenstaande moeder ben geweest

Brussaard en Meulenbelt ontmoetten elkaar tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Laatstgenoemde is lid van de partij BIJ1 en voerde op dat moment campagne om die partij in de Amsterdamse gemeenteraad te krijgen. “Eva organiseerde een mooi debat toen, om politici te motiveren aandacht te hebben voor de problemen van alleenstaande moeders”, vertelt Meulenbelt. “Ik schrok heel erg. Ik wist niet dat het probleem zo groot was, terwijl ik zelf een alleenstaande moeder ben geweest.”

Eenzaamheid en armoede

Alleenstaand moederschap wordt gezien als individueel probleem

In 2017 groeide 9 procent van de Nederlandse kinde­ren op bij een alleenstaande ouder, wat in veruit de meeste gevallen de moeder is, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Veel alleenstaande moeders leven in armoede, hebben weinig ondersteuning en de eenzaamheid is groot. Ook doen de vrouwen in deze groep het slecht in de emancipatiemonitor van het Sociaal Cultureel Planbureau.

Ze zijn vaak niet financieel zelfstandig en hebben weinig perspectieven om door te groeien. Volgens Brussaard laat de politiek het vaak afweten en wordt alleenstaand moederschap nog te veel behandeld als een individueel probleem. “Maar het is een probleem van de samenleving. Toen ik moeder werd, waren er enkele honderdduizenden kinderen die opgroeiden in een eenoudergezin, nu zijn dat er al meer dan een half miljoen.”

Voor veel alleenstaande moeders is er weinig zicht op een verbetering van de situatie, zeker bij laagopgeleide vrouwen. Brussaard: “Als je te weinig verdient om de kinderopvang te betalen, is buitenshuis werken geen optie. De politiek heeft geen oog voor je en als je in de bijstand zit, is het maar de vraag of je kunt denken aan een opleiding om je situatie te verbeteren.”

Anja Meulenbelt is schrijver, politicus voor partij BIJ1 en activist.Beeld: Rein Kooyman

Het aantal problemen dat ze in hun eentje moeten oplossen is immens

“Problemen als armoede en gebrek aan emancipatie zijn niet uniek voor deze groep”, zegt Meulenbelt. Het is alleen de combinatie ervan die de situatie zo schrijnend maakt, stelt ze. “Het aantal problemen dat ze in hun eentje moeten oplossen is immens.” Brussaard: “Vaak is de realiteit dat het geen keuze is om het kind alleen op te voeden. Dan moet iemand niet alleen rouwen om de stukgelopen relatie, maar ook een weg vinden door het oerwoud van regeltjes, werk en kinderen combineren, en dan nog maar hopen dat je kind geen extra zorg nodig heeft.”

Emancipatie = betaald werk

Meulenbelt trouwde op haar zestiende, in 1961, toen bleek dat ze zwanger was. “Het huwelijk was een moetje. Ik wist verder helemaal niet wat mijn opties waren”, zegt ze. “Toen niet en ook later niet, toen ik op mijn twintigste vluchtte voor mijn echtgenoot. Ik kon nergens naartoe, heb me door het leven gescharreld. Toen ik op de universiteit zat, nam ik mijn kind gewoon mee. Maar ja, dat kon ook vooral omdat ik de enige was.”

Ook Brussaard voedde haar kind alleen op, maar een tijd later, haar zoon is van 2003. “Het was ook voor mij absoluut geen ‘blijde verwachting’, zoals ze soms zo mooi zeggen. Ik was enorm verdrietig over het stuklopen van mijn relatie, over het feit dat ik uit mijn studentenhuis werd gezet omdat ik zwanger was en nergens terechtkon. In boekwinkels vond ik geen boeken over alleenstaand moederschap. Ik voelde me enorm eenzaam, en bij het Fiom (organisatie die hulp biedt bij ongewenste zwangerschap, red.) raadden ze me een abortus aan. Terwijl die optie niet bij mij paste op dat moment.”

Als vrouw werd je geacht je werk op te geven zodra je kinderen kreeg of je kon zelfs ontslagen worden

Volgens Meulenbelt hebben feministen zo’n haast gehad bij het ontsnappen aan de val van ‘de vrouw hoort thuis’, dat feministische ideeën over moederschap nu helemaal de andere kant zijn opgeschoten. “Dat was belangrijk, maar betaald werk is nu het kenmerk van emancipatie geworden. We zijn vergeten dat het krijgen van kinderen ook nog steeds een maatschappelijke bijdrage is”, zegt ze. “Je moet er niet aan denken dat iedereen, zoals filosoof Simone de Beauvoir deed, zou zeggen dat geëmancipeerde vrouwen nou eenmaal geen kinderen meer krijgen.”

Zijzelf was al een prominent feminist tijdens de tweede golf, die ruwweg van 1965 tot 1985 duurde. “Ik kom uit een tijd dat je als vrouw werd geacht je werk op te geven zodra je kinderen kreeg. Je kon zelfs ontslagen worden. Werkende moeders waren een probleem, werkende vaders niet.” Het is goed dat dat niet meer zo is, stelt ze. Maar nu wordt het tijd om verder te kijken dan werk. “Ik vind dat we als samenleving wat goed te maken hebben, en ook dat het feminisme wat goed te maken heeft”, zegt ze stellig.

Eva Yoo Ri Brussaard, schrijver van Single SuperMom en oprichter van de gelijknamige stichting.Beeld: Rein Kooyman
Als voorbeeld noemt ze de recente ophef over de column van Heleen Mees in de Volkskrant, waarin ze stelde dat vrouwen die parttime werken het verpesten voor andere vrouwen en de emancipatie ondermijnen. Meulenbelt stelt dat Mees emancipatie gelijkstelt aan fulltime werken. Punt. “Maar zij neemt zichzelf als voorbeeld: hoogopgeleid, goedbetaald en geen kinderen. Ik maak weleens de grap dat Mees gelooft in drie seksen: mannen, vrouwen, en personeel. Zij heeft ooit gezegd dat het in New York, waar ze woont, gemakkelijk is om voor een klein bedrag de hulp van migranten in te schakelen.”

Zo normaliseert Mees het idee dat het prima is om mensen die geen opleiding of andere mogelijkheden hebben het werk te laten doen dat vroeger vrouwenwerk was. “Ja, zo haal je de top 100 meest succesvolle vrouwen van Opzij wel”, zegt Meulenbelt. “Het is leuk om te focussen op deze vrouwen die het glazen plafond weten te doorbreken, maar wie zijn degenen die daarna de scherven bij elkaar mogen vegen? Andere vrouwen, vaak slechter betaald en in een veel moeilijkere situatie.”

Overheidspotjes

Behalve voor feministen ligt er ook zeker een rol voor de overheid, zegt Meulenbelt. Hulp die er nu is, komt vaak niet goed terecht. “Veel gemeenten bieden tegenwoordig kindpakketten, voor hulp in natura. Als je weet waar dat geld zit en je woont in de goede gemeente, kun je best een fiets voor je kind regelen, of een lidmaatschap van een sportclub. Maar wat heb je daaraan als je geen geld hebt voor de elektriciteit en eten?”

Volgens haar spreekt hier een enorm wantrouwen uit jegens de ouder, die op deze manier niet zelf kan beslissen wat het kind nodig heeft. “Het beste wat een gemeente een kind kan geven, is een ouder die economisch zelfstandig is, zodat ze daarmee ook een rolmodel voor haar kinderen kan zijn. Het levensgeluk van het kind verbetert ook als de moeder niet overspannen of depressief is. Dat is wel vaak het geval als een gezin lang in armoede leeft”, zegt Brussaard.

Start een eenouderpunt waar mensen terecht kunnen en organiseer reïntegratietrajecten

Vorig jaar vroegen onder andere de VVD en de PvdA in de Tweede Kamer een debat aan om te onderzoeken of de zogenaamde Klijnsma-­gelden, 100 miljoen voor armoedebestrijding bij kinderen, door gemeenten goed werden ingezet. Vaak was dit niet het geval. Sommige gemeenten bleken het geld zelfs te hebben gebruikt om een gat in de begroting te dichten.

Alle politieke partijen zouden zich het lot van alleenstaande ouders moeten aantrekken, vindt Brussaard. “Als deze mensen het zo slecht doen in de cijfers, is er toch echt wat aan de hand. Start een eenouderpunt, waar mensen terecht kunnen. Zorg voor kinderopvang zodat ze kunnen gaan solliciteren, organiseer reïntegratietrajecten. Ik wil dat er doorgepakt wordt. Wat gaan we er als samenleving aan doen?”

Stigma

Dan had je je benen bij elkaar moeten houden, is nog vaak de reactie

Een van de problemen waar Brussaard tegenaan loopt in haar missie, is het stigma dat er nog steeds heerst over deze vorm van moederschap. Dit zag ze niet alleen terug in de onwil van beroemde moeders om mee te werken aan haar boek. “Toen ik naar buiten trad met mijn organisatie, kreeg ik veel reacties als ‘dan had je je benen maar bij elkaar moeten houden’ of ‘lekker makkelijk, je handje ophouden, dat kunnen gezinnen met twee ouder ook niet.’ Alleenstaande moeders worden ook nog anders bekeken dan alleenstaande vaders. Meulenbelt vat het zo samen: “We zitten in een samenleving waarin je als vrouw geacht wordt te werken alsof je geen kinderen hebt en je kinderen te verzorgen alsof je geen werk hebt.”

Ze vond het dan ook tekenend om de reacties te zien op het televisieprogramma Een huis vol, over ongewoon grote gezinnen. “Daar zat zo’n hele aardige, alleenstaande vader in. En ja, die had het ook niet makkelijk, maar voor hem is landelijk uiteindelijk bijna een ton opgehaald. Maar die veertigduizend alleenstaande moeders in Amsterdam worden vaak gezien als slechte moeders. Het wordt tijd dat we solidair zijn met hen. Als het feminisme niet ook gaat over deze groep, is het voor mij geen feminisme.”

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine.

Wie beslist over ons lichaam en liefdesleven?

'Het hoger onderwijs is totaal niet ingericht op studerende moeders'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons