Bo, Sierra Leone, November 2018. Jongens en meisjes leren opkomen voor de rechten van meisjes en vrouwen. Beeld: Ilvy Njiokiktjien

Meisjes in Sierra Leone willen hun eigen koers varen

Ze willen de controle over hun eigen lichaam en toekomst. Mellicentia Boateng (17) en Sarah Ghappie (24) uit Sierra Leone lobbyen als youth advocates tegen kindhuwelijken, tienerzwangerschappen en meisjesbesnijdenis.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Wat deed jij toen je vijftien was? Misschien had je al eens gezoend, wat geflikflooid achter het fietsenhok of in de discotheek. Sarah Ghappie uit Sierra Leone had op haar vijftiende al een baby aan de borst. Terwijl ze zelf nog een kind was, moest ze nu voor een ander kind zorgen.

Ghappie is niet de enige. Grofweg vier op de tien meisjes in het West-Afrikaanse land wordt moeder voor haar achttiende jaar. Vanwege haar zwangerschap stopte Ghappie met school, was ze gebonden aan huis en afhankelijk van anderen voor haar levensonderhoud. Ze zat opgesloten in een wereld zonder keuzes. Inmiddels is ze 24. De tranen rollen over haar wangen als ze – uitkijkend over de palmen en de velden van haar dorp Taiama in het midden van Sierra Leone – vertelt wat daar vier jaar geleden gebeurde.

Taiama, Sierra Leone, November 2018 – Sarah Ghappie (24 jaar) bij het huis waar ze woont in het dorpje Taiama, in het Moyamba-district.Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Ghappie bij de Girls Advocacy Alliance training.Beeld: Ilvy Njiokiktjien

App-alarm

“Het ebolavirus raasde door het land, en doodde de vader van mijn kind. Hoe kon ik mijn vijf jaar oude zoon Gershom in leven houden? Van mijn ouders kon ik geen steun verwachten, zij waren gescheiden en hadden allebei een nieuw gezin. Ik was radeloos. Ik dacht dat het leven voorbij was.”

Zelfbeschikking is een recht, geen privilege

Meisjes als Sarah Ghappie zijn de dupe van een systeem dat hen de vrijheid heeft ontnomen om eigen keuzes te maken. Maar zelfbeschikking is een recht, geen privilege. Het is opgenomen in het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van Discriminatie van Vrouwen (IVDV). Toch is in Sierra Leone seksuele voorlichting minimaal, komen kindhuwelijken vaak voor en is seksueel geweld aan de orde van de dag.

Het leven van Ghappie nam een andere wending toen een medewerker van Defence for Children Sierra Leone haar aandroeg als youth advocate voor de Girls Advocacy Alliantie (GAA). Ze kreeg een intensieve training waarin ze leerde te lobbyen voor meer rechten voor meisjes bij invloedrijke figuren in haar dorp. Zoals bij de chief (een soort burgemeester) en de schooldirecteur, en bij ouders van kwetsbare meisjes, zodat ook bij hen het belang ervan doordringt dat meisjes naar school blijven gaan, zich veilig voelen en pas na hun achttiende trouwen. Ze wordt bij haar werkzaamheden begeleid door een mentor die zich ontfermt over de lobbygroep waar Ghappie deel van uitmaakt.

Ghappie bij het huis waar ze woont in Taiama.Beeld: Ilvy Njiokiktjien
“De chief heb ik al aan mijn kant!”, vertelt Ghappie. “Dat is belangrijk, omdat hij veel invloed heeft binnen de gemeenschap. Ik werk zelfs met hem samen.” Ze heeft ook een WhatsApp-groep opgericht waarin een groeiend aantal meisjes en jonge vrouwen in het dorp elkaar op de hoogte houdt van problemen die anders onder de radar zouden blijven. Zo worden er verhalen uitgewisseld over kindhuwelijken, seksueel geweld en jonge tienerzwangerschappen. Sarah Ghappie: “Als er nu een alarmerend appje binnenkomt, ga ik erheen om te bemiddelen of advies te geven, en gaat er een seintje naar de chief.”

Gewapend met kennis

De Girls Advocacy Alliantie – een samenwerking van Plan International Nederland, Terre des Hommes, Defence for Children – ECPAT Nederland en het ministerie van Buitenlandse Zaken – traint youth advocates zoals Sarah Ghappie in Sierra Leone, maar ook in Nepal, Bangladesh, de Filipijnen, Ethiopië, Kenia, Oeganda, Ghana, Liberia en India.

Hoewel die tien landen hun handtekening zetten onder internationale verdragen – zoals het VN-Kinderrechtenverdrag en het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van Discriminatie van Vrouwen (IVDV) – worden deze in de praktijk nauwelijks nageleefd. Volgens Jos van Heijningen, senior beleidsadviseur bij Plan International Nederland, is beïnvloeding via andere wegen daarom noodzakelijk. Sierra Leone is – samen met Liberia – voor de GAA het uitdagendste land om te werken. “Door de nasleep van de oorlog, de ebola-uitbraak, de grote armoede en de gebrekkige infrastructuur staat de overheid voor enorme uitdagingen. Dat maakt beleidsbeïnvloeding lastig. Daarom richten we ons voornamelijk op het aanpakken van onderliggende normen en waarden door religieuze en traditionele leiders te beïnvloeden.”

In een arm gezin is een jong meisje een extra mond om te voeden

Als voorbeeld geeft Van Heijningen het hoge aantal kindhuwelijken in Sierra Leone. “Dat komt voort uit een combinatie van armoede en culturele gebruiken. Het klinkt cru, maar in een arm gezin is een jong meisje een extra mond om te voeden, haar vroeg uithuwelijken betekent dan simpelweg geld besparen. Maar het is ook cultureel, want een jong meisje dat zwanger raakt, is een bron van schaamte en schande voor de familie, dus vaak is een kindhuwelijk een gevolg van een tienerzwangerschap.”

Door meisjes en jonge vrouwen te versterken in hun rol als youth advocate investeert de GAA in een nieuwe generatie activisten die de acceptatie rondom meisjes- en vrouwenrechten van binnenuit vergroot. Zodat het over een aantal jaar heel normaal is dat meisjes in Sierra Leone hun middelbare school afmaken, vrij zijn van geweld en intimidatie, en op latere leeftijd kinderen krijgen. Elke groep wordt begeleid, bijvoorbeeld in het maken van plannen voor komend jaar, het agenderen van onderwerpen en het uitvoeren van acties.

Ghappie en haar oom praten met de buren.Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Het trainen van de youth advocates is onderdeel van het GAA-programma dat via lobby – bij overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven – strijdt voor een betere positie van meisjes en jonge vrouwen op lokaal, nationaal en internationaal niveau.

Landbouwkunde studeren

Het GAA-programma heeft onder andere als doel om meisjes economisch zelfstandig te maken door hen te stimuleren hun middelbare school af te maken en een vervolgstudie te volgen. Dat ziet de GAA als een van de middelen ter verbetering van maatschappelijke problemen als armoede, geweld en tienerzwangerschappen.

Met een extra jaar onderwijs verdient een meisje later gemiddeld 20 procent meer eigen inkomsten

“Zoals het nu is, stop je als zwangere tiener onmiddellijk met school om je leven te wijden aan je toekomstige kinderen en het huishouden”, zegt Ghappie. “Er is een wet die zwangere meisjes verbiedt om naar een reguliere school te gaan. Als tienermoeder ben je wel weer welkom, maar dan is de combinatie met kind en huishouden onmogelijk.”

Met een jaar extra onderwijs verdient een meisje later gemiddeld 20 procent meer. En 90 procent van haar inkomen besteedt een vrouw aan haar gezin. Bewapend met die kennis wil Ghappie gaan studeren. Landbouwkunde, om precies te zijn. “De ouders van mijn overleden man zijn bereid om op mijn zoon te passen. Uiteindelijk wil ik hier, in Taiama, een boerenbedrijf beginnen, met een winkeltje erbij”, zegt ze vastberaden.

Wind in de zeilen

Het lijkt erop dat – mede dankzij de Girls Advocacy Alliance – meisjesrechten aan terrein winnen in Sierra Leone. Het aantal meisjes dat voor haar achttiende trouwt is in de afgelopen twaalf jaar gedaald van 56 naar 39 procent. Het is al bij wet verboden om voor je achttiende te trouwen, maar volgens de gewoontewet mogen minderjarigen wel trouwen met toestemming van ouders of lokale leiders. Het aanpassen van deze gewoontewet en het stoppen van alle kindhuwelijken staan op de agenda, zowel bij het grote publiek, de nationale overheid als de gemeenschapsleiders.
Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Leiders van gemeenschappen waarin jongerenactivisten actief zijn hebben lokale wetten (bye-laws) aangenomen om seksuele en gendergerelateerde geweldsincidenten tegen te gaan. Dit is de eerste keer dat belangrijke gemeenschapsleiders en andere besluitvormers een consensus hebben bereikt over het aanpakken van deze problemen. Daarnaast hebben het ministerie van Sociale Zaken, Gender en Kinderen, de politie en het openbaar ministerie in het land zich gecommitteerd om prioriteit te geven aan het aanpakken van de beperkte vervolging van plegers van seksueel geweld en misbruik bij meisjes en jonge vrouwen.

Naar de Verenigde Naties

Ook Mellicentia Boateng (17) uit de hoofdstad Freetown strijdt voor meer gelijke kansen voor meisjes. Daarom wil ze na haar technische beroepsopleiding studeren om later mensenrechtenadvocaat te worden en haar droom ten uitvoer te brengen: secretaris-generaal van de Verenigde Naties worden, zodat ze meer invloed kan hebben. Dat klinkt misschien erg ambitieus, maar afgelopen september voerde haar droom haar al naar het Zwitserse Genève, waar ze indruk maakte op het VN-Kinderrechtencomité.

Ze sloot zich op haar dertiende aan bij een jongerennetwerk, en sinds een jaar is ze via Defence for Children Sierra Leone een belangrijke stem binnen de Girls Advocacy Alliance. Ze denkt mee in de onderwerpen voor campagnes, de plannen en voert actie. Zelf wil ze kinderen nog even uitstellen. Als actievoerder komt Mellicentia via de betrokken organisaties in contact met politici en journalisten en spreekt ze met hen over de rechten van meisjes. Ook spreekt ze namens andere meisjes op bijeenkomsten in het hele land én daarbuiten.

Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Mellicentia Boateng (17) uit Freetown West bij de training van Girls Advocacy Alliance.Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Met haar activisme stuit Mellicentia ook op weerstand. Ze is zelfs bedreigd. “Dat kun je verwachten als je dit werk doet”, zegt ze nuchter. Het blijkt dat meer youth advocates worden buitengesloten, gepest en geïntimideerd. Dat is ook de reden dat ze bij het actievoeren of campagne voeren altijd opereren in groepjes van drie.

Ik pleit voor seksuele voorlichting. En vertel ze niet alleen over de lusten, maar ook over de lasten

Taboe op seks

Behalve de ondergeschikte positie van meisjes en jonge vrouwen, ziet Mellicentia dat het taboe op seks een grote rol speelt in het hoge aantal tienerzwangerschappen.

“In onze cultuur praten ouders nauwelijks met hun kinderen over seks. Mijn ouders deden dat gelukkig wel. Ik pleit voor seksuele voorlichting. En vertel ze niet alleen over de lusten, maar ook over de lasten, zoals de gevolgen van op jonge leeftijd zwanger raken.” Haar moeder luistert trots mee naar wat haar dochter te zeggen heeft. “Het is de droom van iedere ouder om zijn of haar kind te zien doen waar het goed in is. Voor meisjes en vrouwen in dit land.”

Mellicentia op de markt vlakbij haar huis in Freetown West.Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Mellicentia in haar kamer in haar huis in Freetown West, waar ze met haar moeder, stiefvader, neefjes, en broertjes woont.Beeld: Ilvy Njiokiktjien
Ghappie en Mellicentia komen allebei op hun eigen manier op voor meer rechten en bewegingsvrijheid voor meisjes in Sierra Leone. Net als duizenden youth advocates wereldwijd laten ze zien dat investeren in de kennis en positie van meisjes ook een investering in een rechtvaardige toekomst is.

Deze productie is tot stand gekomen in samenwerking met Girls Advocacy Alliance.

https://youtu.be/qAOrZ_HWzjs

Moedersterfte in Sierra Leone

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons