Het gehandicapte personage Isaac (l) en Maeve (r) in 'Sex Education' (2021). Beeld: Netflix
Opinie

‘Mensen met een rolstoel willen ook seks’

Het valt niet mee om er een sprankelend seksleven op na te houden als je een beperking hebt. Maar daar wordt weinig over gesproken, ondervond Xandra Koster toen ze in een rolstoel terechtkwam. Waarom is dat een taboe?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Toen ik ziek werd vanwege het erfelijke syndroom van Ehlers-Danlos, kon ik opeens veel minder. Maar ik ben uiteraard nog dezelfde vrouw die ik altijd was. Ik voel me precies even sexy en aantrekkelijk, maar feit is dat de wereld anders naar me is gaan kijken zodra ik in de rolstoel ben gaan zitten. Vroeger was ik makkelijk, spontaan en grappig in contact met onbekenden. Nu ben ik meer terughoudend, omdat ik bang ben dat mensen het ongemakkelijk vinden als iemand met een beperking ‘cool’ doet. 

Slechts 13 procent van de mensen met een beperking of chronische aandoening is tevreden met hun seksleven

Slechts 13 procent van de mensen met een beperking of chronische aandoening is tevreden met hun seksleven, blijkt uit onderzoek van Rutgers en Agis uit 2007. En uit onderzoek van Rutgers naar seksuele gezondheid uit 2017 blijkt dat mensen met een chronische aandoening of beperking twee keer zo veel kans hebben op problemen met seksualiteit.

Waarom is het eigenlijk zo lastig om er een sprankelend seksleven op na te houden als je een beperking hebt? Het probleem is breed en heel divers. De moeilijkheid van seksualiteit en beperkingen kent zijn oorsprong in drie belangrijke oorzaken:

1. Niemand praat erover, ook de professionals niet

Tijdens een revalidatietraject leerde ik omgaan met mijn veranderende lichaam. Ik kreeg gesprekken met een psycholoog en een revalidatiearts, en er waren sessies met een ergotherapeut, een fysiotherapeut, een bewegingsagoog en een creatief therapeut. Geen van deze mensen heeft het ooit met mij gehad over seksualiteit, terwijl er van alles veranderde aan mijn lichaam. Ook toen ik uiteindelijk gebruik ging maken van een rolstoel is er nooit een gesprek geweest over hoe dat mijn zelfbeeld veranderde. Maar dat deed het wel.

Ook andere vrouwen die ik dit heb gevraagd, hebben niet of nauwelijks gesproken met artsen over seksualiteit. Gelukkig hebben sommige revalidatiecentra wel seksuologen in dienst, maar niet elke revalidant krijgt hier automatisch een consult. Als artsen dit wel doen, heeft dat een positief effect. Het bevestigt als het ware dat je een seksueel wezen bent.

Je hebt al een beperking, dan kun je toch niet ook nog tot de lhbt-doelgroep behoren?

Op veel mytylscholen (aangepaste scholen voor mensen met een beperking) wordt niet met leerlingen gesproken over lust en liefde. Soms wordt er wel wat gedaan aan weerbaarheid, omdat mensen met een beperking vaker misbruikt worden dan mensen zonder een beperking, maar dat je kunt genieten van je lijf – ook als het een beperking heeft – wordt meestal niet besproken. En als het wel besproken wordt, dan vaak vanuit een cisgender, heteronormatief perspectief. Want je hebt al een beperking, dan kun je toch niet ook nog tot de lhbt-doelgroep behoren?

Uit recent onderzoek blijkt dat het van belang is dat belangenorganisaties seksualiteit voor mensen met een beperking bespreekbaar maken en het probleem samen met de overheid oppakken. In Australië (New South Wales) is dit de aanpak die lijkt te werken. Zolang dit niet gebeurt, dan blijft het een taboe en kunnen mensen met een beperking hun recht op seksualiteit niet goed verzilveren.

2. De lichamen van mensen met een beperking wijken af van het 'perfecte'-lichaam-ideaal

Door de enorme maatschappelijke fixatie op gezondheid, dunheid en schoonheid zijn ‘perfecte’ lichamen het ideaal. Reclames doen ons geloven dat dit bereikt kan en moet worden door te trainen en het eten van de juiste producten. Mensen met een beperking voldoen niet aan dit ideaalbeeld, en vooral als je uiterlijk ook nog eens afwijkt van de norm, word je niet gezien als sexy. Geïnternaliseerd validisme maakt daarnaast dat veel mensen met een beperking hun eigen lichaam niet sexy en mooi vinden, wat genieten van seksualiteit moeilijker maakt.

Op tv zien we nauwelijks positieve representatie van mensen met een beperking

Omdat het leven van mensen met een beperking zich vaak gesegregeerd afspeelt van mensen zonder een beperking (denk aan speciale scholen, speciaal vervoer, speciale vakanties, geen of speciaal werk) komen mensen zonder beperking en mensen met een beperking elkaar bijna niet tegen. Daardoor blijven mensen met een beperking de uitzondering, degenen die afwijken van de norm. Ook op tv, in series, in reclames en in films zien we nauwelijks positieve representatie van mensen met een beperking. De serie Special op Netflix is hierop trouwens een uitzondering: het onderwerp daten en seks wordt op een fijne manier bespreekbaar en zichtbaar gemaakt.

Geen rolstoel? Geen rol!

Ik deed op Twitter een poll die duidelijk maakt dat een beperking ervoor zorgt dat je veelvuldig wordt afgewezen als potentiële (bed)partner.

54 procent van de respondenten (n=138) geeft aan een of meerdere keren te zijn afgewezen voor een date of voor seks vanwege hun beperking. Daarnaast liet een aantal mensen in de reacties weten dat ze vermoeden dat ze hierom zijn afgewezen: na het vermelden van de ziekte of beperking was het contact abrupt voorbij, maar er is nooit gezegd dat het vanwege de beperking was.

Sommige mensen met een beperking geven het daten hierdoor op, de meesten voelen zich er in ieder geval verdrietig en onzeker door. Dit maakt dat ongecompliceerd genieten van seksualiteit niet vanzelfsprekend is voor deze mensen. Immers, voor je een (bed)partner gevonden hebt moet je door veel afwijzingen heen.

Jeanette Chedda

Jeanette Chedda omschrijft zichzelf als ‘klein’. Ze heeft Osteogenesis Imperfecta (OI), en doordat zij meer dan honderd keer iets heeft gebroken, heeft zij korte benen. Ze gebruikt een rolstoel. “Soms snap ik niet dat ik single ben, waarom mannen het niet aandurven. Want wat is er mis met mij?”

CheddaBeeld: Mart Boudestein

Chedda denkt dat de omgeving veel invloed heeft op het wel of niet ontstaan van een relatie tussen iemand met en iemand zonder een beperking. “Mijn ex-schoonmoeder vroeg aan haar zoon: wat heb je nou weer binnengehaald, heb je dat besteld via internet?” Gelukkig trok haar ex zich hier niks van aan, maar dat er zo naar haar gekeken wordt heeft haar wel erg geraakt.

Pas toen Chedda ging sporten besefte ze dat mannen haar aantrekkelijk konden vinden. Bij rolstoelhockey bijvoorbeeld werd er met haar geflirt, en er werd anders met haar gepraat en omgegaan dan door mannen zonder beperking.

Wat ze ook confronterend vond was wat ze meemaakte bij de McDrive waar ze werkte. Daar zagen mensen alleen de bovenkant van haar lichaam, en zagen ze niks van haar beperking. Toen werd er veel met haar geflirt door mannen zonder beperking, wat in andere situaties vrijwel nooit gebeurt.

3. Het lichaam werkt niet mee

Mensen met een beperking of chronische aandoening hebben een lijf dat anders is dan het lijf van de mensen die tot de norm behoren. Er kan sprake zijn van pijn, stijfheid of juist extreme flexibiliteit. Dat laatste lijkt handig voor de seks, maar kan luxaties van gewrichten opleveren, wat erg pijnlijk en onhandig is. Sommige mensen zijn door hun beperking niet in staat om te masturberen, en kunnen niet zonder hulp in en uit bed komen, een condoom omdoen of sexy lingerie aantrekken.

Uiteraard heeft het merendeel van deze mensen – net als het merendeel van de mensen zonder beperking – wel behoefte aan seksualiteit. Om dit te realiseren is organisatie nodig. Mensen die persoonlijke verzorging hebben moeten hierover het gesprek met hun verzorger aangaan. Dat is al een behoorlijke drempel voor ongecompliceerde seks. Voor jongeren die nog thuis wonen en bij wie de verzorging door de ouders wordt gedaan is de drempel misschien nog wel hoger: zelfs als je in een heel ruimdenkend gezin bent opgegroeid is het niet fijn om je moeder te moeten vragen of ze je naast je vriend(in) of seksbuddy in bed wil helpen.

Ook vrouwen met een beperking hebben behoefte aan seksualiteit en intiem contact

Natuurlijk is er de mogelijkheid om naar een sekswerker te gaan. Helaas is toegankelijkheid, zoals overal in de samenleving, ook hier een drempel: als je niet naar binnen kunt wordt het lastig. Het toegankelijk maken van alle etablissementen waar sekswerkers te bezoeken zijn is een oplossing, maar vooral voor heteroseksuele mannen, omdat in de meeste seksclubs vooral vrouwen werken die heteroseksuele mannen ontvangen. Daarnaast is het maar de vraag of die toegankelijkheid überhaupt haalbaar is, omdat gemeentes toch al moeilijk doen over vergunningen. Voor vrouwen of homoseksuele mannen kan een escortservice een oplossing zijn.

Er zijn daarnaast zogenaamde ‘sekszorg’-organisaties die hun diensten specifiek leveren aan mensen met een beperking. Zij hebben mensen in dienst die cliënten thuis bezoeken. Vooral mannen maken gebruik van deze diensten, want voor hen is het taboe iets minder groot. Zorginstellingen boeken makkelijker een sekswerker voor een mannelijke cliënt dan voor een vrouwelijke cliënt. Er wordt nog steeds van uitgegaan dat mannen een grotere seksdrive hebben dan vrouwen, maar ook vrouwen met een beperking hebben behoefte aan seksualiteit en intimiteit, en wellicht zou een sekswerker ook voor hen iets kunnen zijn. Er is wel minder aanbod voor vrouwen – of ze nou op zoek zijn naar een heteroseksueel contact of naar een ontmoeting met een andere vrouw – wat de toegankelijkheid tot sekszorg voor hen niet ten goede komt.

Het woord 'sekszorg' benadrukt dat het onderdeel van zorg is

De naam ‘sekszorg’ is bewust gekozen: seks is een primaire levensbehoefte en als iemand het niet zelf kan organiseren zou het onderdeel moeten zijn van de verzekerde zorg. Maar door het geen sekswerk te noemen wordt het taboe hierop in stand gehouden. Zo wordt immers benadrukt dat seks met een persoon met een beperking niet heet, geil en sexy kan zijn, maar vooral onderdeel van zorg is. En uiteindelijk is het, hoe je het ook noemt, natuurlijk gewoon seks voor geld. Sekswerk dus.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op OneWorld.nl in mei 2019.

Een illustratie van iemand in een rolstoel, die door een megafoon spreekt.

'Gehandicapte' is geen zelfstandig naamwoord

‘Onze rechten moeten eindelijk serieus genomen worden’

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons