In de nieuwe reclamecampagne van de Albert Heijn staat de werkende moeder centraal: Ilse, filiaalmanager, moeder van drie kinderen én manager van het gezin. Direct na de lancering van de campagne begon de kritiek binnen te stromen: wat is er geëmancipeerd aan het beeld van een vrouw die thuis álles moet doen, terwijl haar partner hooguit een pizza in de oven schuift?
‘Een blik clichés over werkende vrouwen met een gezin’, noemde de Volkskrant het spotje. Marketingmagazine AdFormatie noemt het een dieptepunt in de emancipatie van vrouwen én mannen.
Ronald van der Aart, relatiemanager van de Albert Heijn, legt in een reactie aan OneWorld uit dat de supermarktketen met Ilse “een prachtig en herkenbaar boegbeeld” wil neerzetten, dat met een knipoog moet worden bekeken. Hij benadrukt dat het personage zich verder zal ontwikkelen naarmate er meer commercials verschijnen. In het tweede spotje vindt Ilse de tijd om naar de kapper te gaan, én maakt haar partner zowaar het avondeten: een voorverpakt pakket dat Ilse alvast heeft gekocht.
Dit artikel verscheen op OneWorld in oktober 2018.
Eindstand: ik ben vaak tegen mijn zin in veel energie kwijt aan het geven van minicolleges over feminisme, mezelf verdedigen en het sussen van iemands ego. Het is vermoeiend en het voelt als werk.
Dat het als werk voelt, is niet zo vreemd. Het reguleren van emoties is voor veel vrouwen meer regel dan uitzondering. “Er wordt ons verteld dat vrouwen intuïtiever, empathischer, meer bereid en in staat zijn om hulp en advies te bieden. Hoe handig dat dit culturele construct mannen een excuus geeft om emotioneel lui te zijn. Hoe handig om emotioneel werk te zien als ‘een behoefte, een aspiratie, afkomstig uit de krochten van ons vrouwelijke karakter’.” Dit schreef de Amerikaanse schrijfster Jess Zimmerman jaren geleden over het ‘onzichtbare emotionele werk’ dat vrouwen doen. Veel vrouwen herkenden zich in haar verhaal, en de goede ontvangst van het artikel laat zien hoe dit begrip – dat voorheen voornamelijk in de arbeidssociologie werd gebruikt – in het feminisme gemeengoed is geworden.
De sociologe Arlie Hochschild introduceerde begin jaren tachtig de term ‘emotionele arbeid’ om de regulering en productie van emoties te vatten, met name in arbeidscontext. Neem stewardessen, die ongeacht het gedrag van passagiers een vriendelijke en vrolijke houding moeten aannemen tijdens hun werk. Emotioneel werk is een groot onderdeel van servicegerichte beroepen, die vaker door vrouwen worden beoefend. Inmiddels is de term gepopulariseerd en wordt die ook gebruikt in privésetting: voor wie de meeste emotionele energie in een relatie steekt bijvoorbeeld.
Gezinnen draaiende houden
Datzelfde onderzoek toont aan dat hoewel vrouwen in Nederland gemiddeld minder uren betaald werk doen dan mannen, ze niet méér vrije tijd hebben dan mannen: ze hebben daar gemiddeld zelfs minder van. Dat komt door het pakket aan zorgtaken dat er bij hen bijkomt. Marxistische feministen noemen het onbetaalde werk dat vrouwen doen ook wel reproductieve arbeid: taken die veelal vrouwen uitvoeren in de privésfeer, zijn noodzakelijk voor reproductie: ze zorgen ervoor dat gezinnen en volgende generaties draaiende blijven.
De mentale dubbele dienst
Zolang er een balans bestaat in de uitvoering van deze taken, is er geen probleem, maar zodra het leeuwendeel van deze verantwoordelijkheden bij een van de twee partners komt te liggen, is er sprake van een ongelijke last.
Ongelijke emotionele arbeid komt neer op het managen van de relatie, de woonruimte en/of het gezin, en het continu verplaatsen in de emoties, wensen en behoeften van de ander. Het staat niet vast dat dit uitsluitend door vrouwen wordt gedaan. Zowel binnen als buiten heterorelaties kunnen de verhoudingen anders liggen. Toch lijkt het er op dat de balans vaak één kant op uitvalt. Zoals de Amerikaanse therapeut Christine Hutchison eerder schreef over emotionele arbeid naar aanleiding van de gesprekken die ze in haar werkkamer voerde met stellen: “It seems like women, on average, have a PhD in emotional labor and men are trying to pass third grade.”
“Ongelijke emotionele arbeid komt neer op het managen van de relatie, het huis of het gezin, en het continu verplaatsen in de ander
Doen, niet zijn
De term ‘emotionele arbeid’ wordt volgens critici te veel als een containerbegrip gebruikt. Maar het legt wel degelijk een onzichtbare ongelijkheid bloot waar veel vrouwen klaar mee zijn. Emotionele arbeid is broodnodig, en neemt veel tijd en energie in beslag. Het moet daarom erkend en evenredig verdeeld worden tussen partners. Anders wordt het misschien tijd om er Tikkies1 voor uit te sturen.
Dit artikel verscheen op OneWorld in oktober 2018.
- Tikkie is een app waarmee je betaalverzoeken makkelijk en snel naar mensen kunt sturen ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
