Nederland importeert jaarlijks 14.000 ton vuurwerk. Het grootste deel daarvan komt uit China. Knalvuurwerk bestaat vooral uit buskruit, siervuurwerk bevat naast buskruit ook zware metalen die zorgen voor de kleur- en geluidseffecten. Door metalen zoals koper (zorgt samen met chloor voor de kleur blauw), barium (groen) en strontium (paars) is de uitstoot van siervuurwerk schadelijker dan die van knalvuurwerk. De stoffen hechten zich aan het fijnstof dat na het afsteken in de lucht hangt en daarna neerdaalt op de bodem en in het water.
Illegaal vuurwerk
In illegaal vuurwerk kunnen zeer schadelijke stoffen zitten, zoals cadmium en perchloraat. Die stoffen zijn schadelijker dan de metalen in siervuurwerk en zijn het meest milieubelastend. Legaal vuurwerk mag deze stoffen niet bevatten. 30% van het afgeschoten vuurwerk is illegaal.
Vieze lucht, water en bodem
De eerste twee uren na middernacht is de concentratie fijnstof en metalen in de lucht van de steden tientallen keren hoger dan normaal. Bij windstil en droog weer blijft de smog langer hangen. Het RIVM waarschuwt voor ademhalingsklachten, vooral bij mensen met longaandoeningen. Ook (oudere) mensen met hart- en vaatziekten kunnen hinder ondervinden. 90 procent van de stoffen die in de lucht terechtkomen, valt in de directe omgeving op de grond. Zo’n 70 procent spoelt via de riolering naar een waterzuiveringsstation. Dat filtert het slib, waar zware metalen zich aan hechten, uit het water. Hoe goed dat lukt, is afhankelijk van het type metaal. Metalen die toch in het oppervlaktewater terechtkomen, hopen zich op in het milieu. Vooral koper is schadelijk voor waterorganismen.
Stress bij vogels
Maar niet alleen waterorganismen ondervinden hinder van het vuurwerk. Zo blijkt uit een nieuw rapport van Nature Today, dat miljoenen vogels stress ervaren door de knallen. De verstoring blijkt groter te zijn dan verwacht. Zo blijven vogels tot wel een half uur langer in de lucht. Als rond 1.00 uur de rust weer terugkeert, zijn ook de meeste vogels weer op de grond. Ze ondervinden een enorme dosis stress, verbruiken veel energie die ze in de koude winternachten goed kunnen gebruiken voor iets anders en in blinde paniek komen ze in botsing met gebouwen en hoogspanningskabels.
Vuurwerkafval
Elk jaar zijn meer dan 800 vrachtauto’s nodig om al het afval van vuurwerk op te ruimen. Dat afval is hoofdzakelijk karton en papier, met de nodige onverbrande zware metalen erin. Het is belangrijk dat al het afval snel wordt opgeruimd, zodat de metaalresten niet kunnen uitspoelen naar de bodem en het oppervlaktewater. Vuurwerkresten hoeven niet apart gescheiden te worden; die kunnen bij het huishoudelijk afval.
Fijnstof door vuurwerk meten
Ongeveer 75 personen verspreid over Nederland brengen rond de jaarwisseling de verhoogde concentratie fijnstof door vuurwerk in kaart. Het RIVM heeft hen tijdens het symposium ‘Samen meten aan luchtkwaliteit’ op 7 december een meetinstrument gegeven om in hun directe omgeving te meten. De meeetresultaten zullen te zien zijn op samenmetenaanluchtkwaliteit.nl. Deze metingen worden uitgevoerd naast de reguliere metingen van het Landelijke Meetnet Luchtkwaliteit. Het doel is om te meten hoeveel extra fijnstof er rond Oud & Nieuw wordt veroorzaakt en hoe lang het duurt voor die extra fijnstof verdwenen is.
Groen vuurwerk
Er bestaat milieuvriendelijker vuurwerk waarin tot 20 procent minder zware metalen zitten. Die zijn deels vervangen door lichtere metalen zoals lithium, natrium, kalium en cesium. Alleen voor de kleuren blauw en groen, wil dat nog niet helemaal lukken. Er wordt ook geëxperimenteerd met omhulsels van bio-plastic. Particulieren kunnen het vuurwerk (nog) niet kopen. Het is enkel voor professioneel gebruik en vijf keer duurder dan gewoon vuurwerk. Ook voor militaire toepassingen zoals signaalvuurpijlen zijn alternatieven met minder metalen ontwikkeld.
Bronnen: Milieucentraal, TNO, RIVM, UVW, Ministerie van Infrastructuur
