Vandaag komt de documentaire Tony uit. Deze vertelt de ontstaansgeschiedenis van het chocoladebedrijf Tony’s Chocolonely, dat streeft naar een slaafvrije chocoladewereld. OneWorld sprak met regisseur Benthe Forrer, Teun van de Keuken, betrokken bij de oprichting van het bedrijf, en Tony’s Chocolonely’s Pascal van Ham.
“Tony’s Chocolonely bestaat tien jaar, wat mij een mooie gelegenheid leek om hun verhaal in een film te gieten. Ik hoop dat deze film mensen inspireert, dat het verhaal aanstekelijk werkt en gaat reizen. Al is er maar één persoon die een ander probleem besluit aan te pakken. Ik wilde laten zien dat je wel degelijk iets goeds kunt doen voor de wereld. Dat is heus niet altijd makkelijk, maar het kán wel”, aldus regisseur Forrer.
[[{“fid”:”46853″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”TONY – Officiële NL trailer”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”TONY – Officiële NL trailer”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”TONY – Officiële NL trailer”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]
Tony
Tony vertelt het verhaal dat in 2003 voor het eerst te zien was in het tv-programma Keuringsdienst van Waarde: de jonge journalisten van dit programma (waaronder Teun van de Keuken) ontdekken dat er nog steeds sprake is van (kind)slavernij in de cacao-industrie. Ze besluiten dat de chocoladewereld geheel moet veranderen. Onbezonnen beginnen ze aan deze missie, maar al snel blijkt het fundamentele probleem niet zo makkelijk uit te bannen. De hoge bazen in de chocoladeketen weigeren hun invloed op de slavernij in te zien, laat staan de boeren een eerlijke prijs te betalen of te controleren waar hun cacao precies vandaan komt. Ook de grote chocoladeproducenten zoals Ben en Jerry’s nemen de journalisten niet serieus als hun hulp wordt ingeroepen. Als niets blijkt te werken, besluiten de journalisten het heft in eigen hand te nemen: ze gaan zelf een slaafvrije reep maken. Het chocoladebedrijf Tony’s Chocolonely is geboren.
Teun van de Keuken, mede-initiatiefnemer van Tony’s Chocolonely, is kritisch overde ontwikkeling van het bedrijf. Want, toen in 2005 de eerste Tony’s Chocolonely-reep werd verkocht, stond er ‘Gegarandeerd 100% slaafvrij’ op, omdat het fairtrade-keurmerk Max Havelaar op de wikkel stond. Twee jaar later bleek deze garantie niet te kloppen en de tekst op de reep veranderde in: ‘Op weg naar 100% slaafvrij’. Inmiddels is ook dat bijgesteld. Nu draagt de reep het opschrift: ‘Samen maken we chocolade 100% slaafvrij’.
Groter einddoel
Nog steeds garandeert het bedrijf niet dat hun eigen chocolade slaafvrij is. “Bedroevend dat dit in tien jaar tijd niet is gelukt”, aldus Teun van de Keuken. “Toen we hieraan begonnen, wilden we de hele chocolade-industrie omvergooien. Daar is niets van terecht gekomen. Vroeger waren we echte oproerkraaiers, trokken ons van niets of niemand iets aan en trokken met die houding veel aandacht voor het probleem. Dat is tegenwoordig anders: Tony’s Chocolonely mengt zich niet in debatten, veroorzaakt geen opschudding. Dat vind ik jammer.”
In reactie op de kritiek van Van de Keuken reageert Pascal van Ham, marketing manager bij Tony's Chocolonely: “Het klopt dat de cacaoindustrie nog niet slaafvrij is. En dáár gaat het ons juist om. Die ene slaafvrije reep is zeker een mijlpaal, maar we houden een groter einddoel voor ogen en niet alleen ons eigen product. We kiezen bewust voor een manier van werken die navolgbaar is voor de grote chocoladebedrijven die de macht in de cacaoindustrie in handen hebben. Daarom halen we onze cacao uit Ghana en Ivoorkust, waar 60 procent van alle cacao vandaan komt en waar de sociale problemen van kinderarbeid en slavernij het grootst zijn. En we werken bewust samen met een van de grootste chocolademakers. Als producent zitten we aan tafel, en worden er nu processen en fabrieken aangepast om onze traceerbare cacao te verwerken. Als actievoerder of ‘lastige’ journalist kom je die wereld helemaal niet in en kun je het systeem niet van binnenuit veranderen.”
Verschil maken
Voor de nieuwe filmbeelden reisde Forrer met een kleine cameraploeg af naar Ivoorkust. Het geeft ons een kijkje in een dorp waar Tony’s Chocolonely op dit moment cacaobonen inkoopt. Forrer: “De boeren die voor Tony’s Chocolonely werken waren enorm positief over het bedrijf. Het vaste contract geeft ze de zekerheid dat ze vijf jaar lang hun cacao kwijt kunnen. Ook is de algemene kennis van de inwoners enorm vooruitgegaan door de komst van Tony’s Chocolonely. Ze krijgen meer kennis over de gewassen die ze verbouwen, waardoor ze beter kunnen boeren. Daarnaast krijgen ze les over basishygiëne en is er een school gebouwd. Ik wil het Nederlandse publiek laten zien dat je een verschil kunt maken, hoe klein dat ook mag zijn."
Dat verschil wil Tony’s Chocolonely ook maken. Het bedrijf kiest daarbij voor de lange weg, maar met de grootste impact. Van Ham: “We willen het goede voorbeeld geven aan de grote chocolademerken. Pas als zij ons volgen op dit pad wordt 100% slaafvrije chocolade normaal. Ondertussen binden we mensen aan ons merk en vertellen we op heel veel verschillende manieren over het probleem van slavernij en uitbuiting."
Geen reclamefilm
Van de Keuken krijgt aan het eind van de documentaire de gelegenheid zijn zorgen uit te spreken. Hierover vertelt hij: “Ik heb al heel lang niets meer met Tony’s Chocolonely te maken, maar omdat Tony een verbastering van mijn naam is, word ik vaak met het bedrijf geassocieerd. Ik voel wel nog altijd betrokkenheid bij de missie, hoewel ze volgens mij hun prioriteiten hebben verlegd. Toen we twee jaar na de lancering van de eerste reep erachter kwamen dat het keurmerk Max Havelaar niet kon garanderen dat hun cacao slaafvrij was, hebben we dat openlijk bekritiseerd. Daarmee stelden we ook ons eigen product aan de kaak, wat commercieel gezien een enorm risico was. Maar omdat ons doel niet was om het product zo succesvol mogelijk te maken, lapten we dit risico aan onze laars. Ons doel was om de slavernij definitief uit de chocolade-industrie te bannen. Ik heb het idee dat deze doelstelling is omgedraaid bij Tony’s Chocolonely: soms lijken hun repen meer een commercieel product met een goed verhaal, dan een bijproduct van een groter doel. Dat vind ik jammer.”
Regisseur Forrer kreeg bij het maken van de film veel positieve reacties te horen over Tony’s Chocolonely. “Veel daarvan heb ik weggelaten, want ik wilde geen reclamefilm maken. Mijn doel was het hervertellen van de geschiedenis. Toen dit verhaal begon was er bijna geen enkele fairtrade chocolade op de markt. In tien jaar tijd heeft Tony’s veel teweeg gebracht en nu kun je kiezen uit verschillende merken. Dat is toch pure winst.”
