Bangladesh innoveert

Uddin is een relatief kleine fabrikant in de razendsnel gegroeide kledingsector in Bangladesh met in totaal vier miljoen arbeiders. De gevestigde conglomeraten hebben vaak tienduizend werknemers, oplopend tot vijftigduizend. “Voor mij is de kern van groei kwaliteit. Wij moeten ons onderscheiden door innovatie, creativiteit en expertise. Dat genereert meerwaarde.”

In het kantoor van het Expo-team hangen de muren vol met ingelijste foto’s en artikelen van en over Uddin. “Door nieuwe initiatieven te belichten en veiligheid, duurzaamheid en transparantie te promoten, zet ik Bangladesh als merk in de markt.” Innoveren is investeren in de toekomst van de kledingindustrie. “Maar ook inkopers en merken moeten verantwoordelijkheid nemen. Zij kunnen niet alleen eisen stellen, zonder bijdrage.” Hij spendeerde na Rana Plaza 1 miljoen euro aan brand- en bouwveiligheid, terwijl de jeansprijs nagenoeg gelijk bleef. Dat steekt. De westerse inkopers die Bengaalse fabrikanten laten inspecteren, laten zichzelf niet de maat nemen. Het internationale Better Buying-platform wil dat veranderen door fabrikanten het inkoopgedrag van hun afnemers te laten beoordelen. Uddin juicht dat toe. “Een gelijkwaardige relatie versterkt het verduurzamingsproces.”

Ondanks toenemende automatisering draait de kledingindustrie in Bangladesh nog op goedkope arbeidskrachten. Ook bij textielbedrijf Apex Holding in Dhaka: de 18.000 werknemers zijn verdeeld over een spinnerij, weverij, ververij en lingeriefabriek. Als Apex’ nieuwe kledingfabriek gaat draaien, komen daar 12.000 mensen bij. En die moet je allemaal goed behandelen, leerden de broers Mahir (30) en Eifaz (31) Ahmed van hun vader. “Dat betekent een redelijk loon, inflatiecorrectie, pensioenvoorzieningen, medische zorg en een veilige werkomgeving”, aldus Mahir. Apex betaalt de werknemers 90 tot 110 euro per maand: het wettelijk minimumloon is 53 euro, wat in december verhoogd wordt tot 80 euro. Volgens vakbonden zou dat het dubbele moeten zijn. “Redelijk loon is een relatief begrip”, beseft Mahir. “Het moet kosteneffectief zijn.” De jaarlijkse looncorrectie van 5 procent is lager dan de 7 procent inflatie. Bij Apex is de inflatie-correctie in overleg met de vakbonden nu 10 procent.

Voor de broers zijn loononderhandelingen vanzelfsprekend, in andere fabrieken kom je vakbonden zelden tegen. De overheid is bang dat vakbonden de economische groei ondermijnen en stakingen forceren. “De vakbond voorkomt juist problemen op de vloer”, constateert Eifaz. Apex profiteert van het lage arbeidsverloop. “Ervaren krachten werken efficiënter.”

Graaiend in een zak met T-shirtafval op zijn kantoortafel in Dhaka vertelt de in New York opgegroeide Mustafain Munir (28) hoeveel duizenden tonnen katoenafval hij in zijn Cyclo-fabriek tot nieuw garen spint. Door het afval op kleur te sorteren zijn vervuilende verfbaden overbodig. “Geen chemicaliën, geen water en minder afval, dat is toch geweldig?”

Toen zijn vader in 2010 in Bangladesh garens ging recyclen, ging het niet om duurzaamheid maar om geld. Hergebruikt garen is bijna drie keer goedkoper dan nieuw garen. “De combinatie van goedkoop en goed bezig zijn, maakt het product aantrekkelijk.”

Munir heeft alle vertrouwen in de toekomst van de recycle-industrie. De vraag naar hergebruikte producten neemt toe, ook al botsen de mode-eisen met technieken. Zacht hergebruikt garen spinnen lukt nog niet. Het draad is korter en ruwer, en dus vooral geschikt voor gordijnen, vloerkleden, theedoeken en handschoenen. Door het te mengen met polyester voelt de stof zachter aan. “De volgende stap is het polyester weer te scheiden van het katoen. Nu slijten de machines doordat het polyester klontert.” Munir wil het snijafval van andere textielfabrieken direct gaan innemen, zonder tussenkomst van de lompenboer. Zara of H&M kunnen zo hergebruikte garens van hun eigen T-shirtresten verwerken.