Brand in de Amazone
Achtergrond

Zonder Amazone geen regen voor boeren

De bosbranden in Brazilië zijn aangestoken: Bolsonaro vindt namelijk dat de Amazone moet wijken voor soja en veeteelt. Maar zelfs de boeren beginnen zich daar nu zorgen om te maken. Want zonder bos is er geen garantie op regen.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Opeens werd het, om drie uur ‘s middags, nacht in São Paulo. Zo leek het tenminste, toen deze maandag grote donkere rookwolken de miljoenenstad overschaduwden. De rook bleek afkomstig van branden in het Amazonewoud, duizenden kilometers verderop. Ze woedden al weken, maar werden pas nieuws toen de rook de grootste stad van Brazilië bereikte.

Voor Bolsonaro zijn boeren belangrijker dan bomen

Beelden van de branden gingen de wereld over. Door dit nieuws, en de link tussen de branden en de toegenomen ontbossing, is wereldwijd grote kritiek op Brazilië’s milieubeleid ontstaan. President Jair Bolsonaro heeft er sinds zijn verkiezing vorig jaar geen misverstand over laten bestaan: de agrarische sector gaat voor hem vóór behoud van de Amazone. De wereld moet immers worden gevoed en Brazilië’s economie moet groeien. Er moet dus bos kunnen worden gekapt voor landbouw, vindt Bolsonaro.

Maar ondertussen spreken ook binnen de agrarische sector mensen zich tegen deze gedachtegang uit. Bos is namelijk broodnodig voor voldoende regen, zeggen ze. Bovendien zou bosbescherming nodig zijn om de afzet van Braziliaanse producten op de wereldmarkt zeker te stellen.

Risico op boycots

Als een van de eersten trok senator en oud-minister van Landbouw Kátia Abreu aan de bel. ‘Ik heb mijn ogen geopend en geleerd hoe belangrijk de Amazone is om regen in het zuiden te garanderen én hoe belangrijk het is om beschermde gebieden waar rivieren ontspringen te handhaven’, verklaarde ze tegen de krant O Estado de São Paulo. ‘Wij boeren zien dat de regen is veranderd, de temperatuur is veranderd en de rivieren die vroeger niet droogvielen nu droogvallen.’

Bosbehoud is voor de sector belangrijk omdat het regen garandeert, aldus senator Abreu. Ook de landbouw heeft onder droogte te lijden. Verder vreest Abreu dat de houding van de regering-Bolsonaro voor risico’s zorgt voor de exportmarkt van Braziliaanse landbouwproducten.

Het kwam Abreu op kritiek uit haar sector te staan. ‘Ze verandert net zo makkelijk van mening als van blouse’, sneerde een collega-congreslid. Maar er klonk ook bijval – uit onverwachte hoek. Blairo Maggi, een van de grootste sojaboeren van het land, waarschuwde ervoor dat landen hun markten kunnen sluiten voor Braziliaanse producten: ‘We moeten niet denken dat de wereld de landbouwproducten uit Brazilië nodig heeft. Wij zijn slechts één speler – en erger, we zijn vervangbaar.’ Het laatste nieuws lijkt zijn waarschuwing te bevestigen.

De bosbranden in cijfers

De wereld is in de ban van de bosbranden in Brazilië. Het aantal bosbranden is sinds begin dit jaar met 82 procent toegenomen ten opzichte van dezelfde periode in 2018. Dit cijfer komt van het Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek in Brazilië (INPE), dat ook de ontbossingscijfers, aan de hand van satellietbeelden, in kaart brengt.

De toename van 82 procent betreft het hele land, 52,5 procent van de bosbranden woeden volgens het INPE in de Amazone en 30,1 procent in de cerrado, het savannegebied in het oosten van het land. In het landbouwgebied Mato Grosso woeden de meeste branden: 13.682 brandhaarden werden er door de satellieten gevonden. Deelstaat Pará, in de oostelijke Amazone, komt daarna met 9487 brandhaarden.

Branden zijn het werk van mensen

Het Instituut voor Milieuonderzoek van het Amazonegebied (IPAM) wijt het toegenomen aantal branden aan de enorme ontbossing die plaatsvindt. Wetenschappelijk directeur Ane Alencar van het IPAM legt uit: “Alle branden zijn het werk van mensen. Een stuk land in brand steken is de laatste fase van ontbossing voor land- of mijnbouw in de Amazone. Ruwweg van mei tot juli wordt er gekapt en van augustus tot oktober wordt het gekapte gebied ‘schoongemaakt’ – ontdaan van boomstronken en andere planten die nog zijn blijven staan – door het plat te branden.’ Normaliter wordt dat vuur tegengehouden door bomen in het niet-gekapte gebied, die genoeg vocht in zich hebben zodat het vuur niet overslaat. Maar als het heel droog is, verliezen deze bomen hun vocht en slaat het vuur toch over. Dat gebeurde onder andere in 2015 en 2016 – piekjaren in het aantal bosbranden in Brazilië.

Nu, anno 2019, is de situatie volgens het IPAM anders. Alencar: “We zitten nog maar in het begin van de periode van de branden en zien al een enorme piek in brandhaarden. En het ís geen uitzonderlijk droog jaar zoals in 2016. Dat kan maar één ding betekenen: de ontbossing is enorm gestegen.”

De president zei dat de cijfers van het INPE waren gelogen en ontsloeg de directeur

En dat is ook zo. Het INPE maakte begin deze maand bekend dat de ontbossing in de Amazone in juli 2019 met 278 procent was gestegen ten opzichte van juli 2018. Een enorme toename, ook ten opzichte van juni, de maand waarin dit jaar 90 procent meer gekapt werd dan in 2018.

De regering-Bolsonaro was not amused over deze cijfers. Aanvankelijk stelde de president dat de cijfers waren gelogen – directeur Ricardo Galvão moest het veld ruimen. Maar toen hij en het INPE uit binnen- en buitenland steun kregen voor de kwaliteit van het onderzoek, moest de regering inbinden. De cijfers waren dan misschien reëel; het INPE had ze niet aan de grote klok moeten hangen, vond de regering. Voortaan moet het instituut de gegevens (nu voor iedereen toegankelijk via de website) eerst aan de regering voorleggen.

Imagoschade voor Brazilië

De reputatie van Brazilië, dat rond 2005 tijdens de eerste regering van de linkse president Lula da Silva juist bekend stond om een uitstekend natuurbehoud, kreeg een grote knauw. Tussen 2005 en 2012 daalde de ontbossing; om daarna weer langzaam toe te nemen. Maar een toename als de laatste maanden van dit jaar was sinds 2004 niet gezien. Dat heeft volgens bosexperts, zoals de Braziliaanse klimaatwetenschapper Carlos Nobre, alles te maken met de verslechterde handhaving van de overheid tegen ontbossing.

Noorwegen en Duitsland besloten naar aanleiding van deze alarmerende cijfers en de houding van de regering ten opzichte van het INPE hun financiële steun aan bosbescherming (zij zijn hoofdsponsor van het Amazonefonds) te bevriezen.

De branden zouden aangestoken kunnen zijn door ngo’s, suggereerde Bolsonaro

De mediastorm hierover was nog niet gaan liggen toen de bosbranden wereldnieuws werden. Opnieuw werd de regering in verlegenheid gebracht en opnieuw beet president Bolsonaro van zich af. De branden zouden weleens aangestoken kunnen zijn door ngo’s, die veel financiële steun hadden verloren en de regering zo in diskrediet wilden brengen, suggereerde Bolsonaro.

“De enige manier om het tij te keren is als de president verklaart dat hij de ontbossing een halt toe wil roepen”, zegt Alencar van het IPAM. “De wereld is zich steeds bewuster van het belang van natuur en milieu en ook in Brazilië zelf groeit dit bewustzijn. Brazilië moet weer streven naar een positie als leider op het gebied van natuurbehoud.” Onderzoek wees uit dat meer dan 90 procent van de Brazilianen, onder hen ook aanhangers van Bolsonaro, tegen ontbossing is.

Internationale gemeenschap laat zich horen

Hoe onwaarschijnlijk het in eerste instantie ook mag klinken, zelfs uit landbouwkringen klinken nu dus bezorgde geluiden.

En de eerste reacties vanuit de Europese Unie druppelen al binnen. In juli werd na maar liefst twintig jaar onderhandelen een vrijhandelsakkoord tussen de EU en Mercosur – het Zuid-Amerikaanse handelsblok waar Brazilië deel van uitmaakt – gesloten. In Duitsland gaan stemmen op om dat akkoord vanwege de Braziliaanse houding ten opzichte van ontbossing niet te ratificeren. In Nederland pleitte GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks ervoor om een strenge clausule tegen ontbossing op te nemen en sancties te treffen als daar niet aan wordt voldaan. De Franse president Macron heeft gezegd dat hij wil dat de G7 tegen Brazilië in het geweer komt. Zo lijkt de vrees van senator Abreu gegrond.

Zo helpt Nederland mee aan verwoesting van de Amazone

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons