Nu is het de beurt aan banken om groen te doen

Jammer, want wat ze hier doen schijnt heel belangrijk te zijn. In al die jaren dat ik mensen interview over duurzame verandering is de conclusie steeds dezelfde: je kunt oesterzwammen kweken met gerecyclede koffieprut, of plasticloze rietjes ontwerpen. Dat is zinvol, maar om de planeet écht toekomstbestendig te maken, moet je daar zijn waar het geld zit. Als banken, pensioenfondsen en andere investeerders hun zakken geld – 4,3 biljoen euro in Nederland – de juiste kant op gooien, komt alles in beweging. Daarom wil ik de financiële wereld beter begrijpen. Alleen: mijn brein schakelt een wachtmuziekje in zodra er een woord als ‘pensioenfonds’ valt. Herkenbaar? Houd vol. Wij vinden onze weg wel in deze wereld, we hebben alleen een goede gids nodig.

Van Leenders houdt zich binnen de overheid al jaren bezig met het aanzwengelen van duurzame verandering, vertelt ze boven haar soja-cappuccino in de kantine van de Rijks­dienst voor Ondernemend Nederland, een organisatie die namens de overheid ondernemers ondersteunt. Ze werkt deels voor de RVO en deels voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Eerder zat ze bijvoorbeeld op de ‘eiwittransitie’, waarbij ze bedrijven die insecten kweken ondersteunde.

Nu Van Leenders met de financiële sector werkt, vindt ze het vreemd – en jammer – dat er zo weinig interesse voor deze branche is: “Er wordt gezegd dat daar een stille groene revolutie plaatsvindt, maar omdat veel mensen niet in die wereld geïnteresseerd zijn, zien ze niet wat er gebeurt.”

Financiële instellingen zijn zich de afgelopen vijf jaar bewuster geworden van hun maatschappelijke rol, merkt Van Leenders. “Dat moest ook wel, want er was na de crisis nauwelijks vertrouwen meer in de sector.” Langzaamaan wordt duidelijk dat investeren zonder het welzijn van de planeet in je achterhoofd risico’s oplevert, zoals reputatieschade of geldverlies. Van Leenders: “Stel, je hebt geld zitten in een bierbrouwer die produceert in India, en het wordt droger en een dorp wil zijn water zelf houden, dan is je investering ineens nul waard. Meerdere bedrijven hebben locaties moeten sluiten vanwege waterschaarste. Daar worden investeerders bang van.” Zo kondigde Heine­ken dit jaar aan het watergebruik in regio’s met waterstress terug te dringen.

Andere spelers die aan touwtjes trekken zijn bijvoor­beeld de centrale banken, zij zijn verantwoordelijk voor de financiële stabiliteit van landen. “Omdat klimaatverandering steeds meer als bedreiging daarvan wordt gezien, hebben centrale banken het mandaat om in actie te komen. De Nederlandsche Bank (DNB) is begonnen met stress­testen: ze testen of financiële spelers snel genoeg omschakelen naar low-carboninvesteringen (activiteiten die weinig CO₂ uitstoten, red.).”

Nog zo’n touwtje om aan te trekken: “BlackRock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld (die belegt voor overheden, pensioenfondsen en rijke particulieren, red.) heeft gezegd: wij gaan de risico’s die klimaatverandering veroorzaakt zwaarder meewegen in onze investeringsbeslissingen, en we vinden dat elke investeerder dat hoort te doen. Van zoiets krijgt de hele financiële wereld de bibbers. Niemand kan nog beweren dat dit een ding is van een groepje fanatiekelingen, nu móet iedereen aan de slag.”

Hoog tijd dus dat de financiële sector zijn zakken geld ook gaat inzetten voor het behoud van biodiversiteit, vindt Van Leenders. “Als we op deze planeet willen blijven leven, dan moeten we leren hoe je samenleeft met de natuur. En beseffen dat we zelf natuur zijn.” Ze pleit voor herwaar­dering van de boom, ten behoeve van zowel biodiversiteit als klimaat. “Bomen planten werkt volgens de VN het beste om CO₂ uit de lucht te houden.”

Gastheer/vrouw ASN Bank heeft zich als doel gesteld dat al hun beleggingen en financieringen in 2030 een netto positief effect hebben op biodiversiteit. Een opvallend doel, omdat de focus van financiële spelers meestal ligt op het verminderen van negatieve impact. Dit gaat een stap verder.

De impact van de groene bank is nu blijkbaar nog negatief. Dat is onvermijdelijk, zegt Freek Geurts, impact­adviseur bij ASN Bank. “Al het menselijk handelen leidt indirect tot biodiversiteitsverlies; zeker in het Westen, waar we zo gericht zijn op groei.” Om toch op een netto positieve impact uit te komen, gaat de bank investeren in natuurontwikkeling en -herstel, duurzame energie en de circulaire economie. En wellicht worden er zaken uitge­sloten van financiering, zoals sommige soorten biomassa.

ASN Bank zat een paar jaar terug in zo’n community. De bank raakte geïnspireerd en begon zelf een soortgelijk platform. Van Leenders: “Ze hadden als eerste bank ter wereld geroepen: ‘Wij zijn klimaatneutraal in 2030.’ Om dat waar te maken, moesten ze weten hoe je het beste meet bij hoeveel CO₂- uitstoot je betrokken bent via je investeringen.” In het platform heeft ASN Bank met onder andere Triodos, ABN AMRO en pensioenfonds ABP alle bekende meetmethoden op een rijtje gezet, om samen tot één methode te komen. “Als je je krachten bundelt en je ideeën stroomlijnt, denkt de overheid sneller: ‘Hé, dit is interessant, we kunnen dit in wet- en regelgeving verpakken’”, zegt Van Leenders. “En als het uit de industrie zelf komt, is het des te interessanter.” Van Leenders zorgde er intussen voor dat het platform op elke klimaattop een presentatie over hun samenwerking kon houden. “Fast forward: de Europese Commissie werkt momenteel aan een actieplan voor sustainable finance, om de financiële sector zover te krijgen dat ze bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering.”

Impactadviseur van ASN Bank Geurts is wat voorzichtiger: “Processen in Europa zijn log. Het valt nog te bezien wat eruit komt, maar je moet het wel proberen.” Zekerder is hij over het positieve effect van een recent initiatief van de Nederlandse financiële sector. Alle spelers hebben verklaard te zullen bijdragen aan het halen van de doelen van het Klimaatakkoord en het Parijsakkoord. Ze zeggen toe te helpen bij het financieren van de energietransitie, het CO₂-gehalte van hun financieringen te meten en daarover te rapporteren, en om in uiterlijk 2022 uitge­breidere actieplannen klaar te hebben. Als voorbeelden van mogelijke maatregelen worden genoemd: energie­besparende projecten financieren, investeringen in grote vervuilers afstoten of bedrijven met veel CO₂-uitstoot helpen veranderen. Het zal steeds moeilijker worden om niet in actie te komen, zegt Geurts. “Als je als enige bank achterblijft, worden daar vragen over gesteld.”

Met biodiversiteit gaat het bij financiële spelers wat minder hard. Ook daarvoor zit ASN Bank in een samenwerkingsverband. Maar het blijft een complexer onderwerp dan klimaat, zegt Geurts. “Voor het klimaat kwam alles heel snel in beweging. Biodiversiteit is nog steeds een vrij onbekend begrip.” Je impact meten is ook ingewikkelder bij biodiversiteit, zegt Van Leenders. “Je klimaatimpact kun je meten door de CO₂-uitstoot van je investeringen te berekenen, maar je impact op biodiversiteit is heel lokaal. Je moet precies weten wat jouw geld waar teweegbrengt. En dan gaat het ook nog om al het leven op die plek. Nou, dan ben je wel op een ander complexiteitsniveautje beland.”

Geld van overheden en financiële instellingen zal niet genoeg zijn om het uitsterven van tot een miljoen planten- en diersoorten een halt toe te roepen, verwacht CPIC. Daarom moeten niet alleen banken, verzekeraars en pensioenfondsen aan de biodiversiteit, maar ook private spelers, zoals bedrijfsfondsen of vermogende individuen. “Maar als je privaat geld wilt binnenhalen, moet je eerst laten zien dat investeren in natuurbehoud of -herstel rendement kan opleveren.” CPIC probeert de ontwikkeling van investeringsmodellen waarbij dit het geval is, te versnellen.

Toch blijft het, ook voor organisaties als Commonland, nog sappelen. Van Leenders: “Als de natuur iets van waarde moet leveren, bijvoorbeeld hout, ben je zo twintig jaar verder.” Dat is behoorlijk lang wachten voor veel investeerders. Maar volgens Van Leenders is het vooral een kwestie van ervaring opdoen met dit soort financieringsstructuren. “Hoe meer ervaring je hebt, hoe lager de risico’s worden.” En dat ook bijvoorbeeld een groot accountantskantoor als PricewaterhouseCoopers bij CPIC is aangesloten, betekent volgens haar dat het bedrijf er toekomst in ziet. “Als de consultants komen, is er een markt aan het ontstaan. Het zijn slimpies; blijkbaar zit er iets in wat ze interessant vinden.”

Een van de aanwezigen, Urs Dieterich van duurzaam­heidsconsultant South Pole, wijst naar zonne- en wind­energie. “Tien jaar geleden was dát nieuw. Inmiddels kunnen investeerders de risico’s ervan inschatten en zijn de prijzen enorm gedaald.” En hij heeft nóg een theorie, die een sublieme mix is van optimisme en pessimisme: natuurlijke bronnen als schoon water, bos of een schoon strand zijn straks zo schaars dat erin investeren logisch wordt. “Wat schaars is, is kostbaar. Mensen zullen er dan meer waarde aan hechten. Dat betekent dat er een markt komt voor bedrijven die bossen herstellen of watervervuiling voorkomen. Er komt een kantelpunt: dan is het financieel aantrekkelijker om natuurlijke bronnen te behouden of te herstellen dan om ze uit te hollen.” Van Leenders beaamt het: “Landschapsherstel wordt één van de economische sectoren van de komende eeuw.”

Dit artikel verscheen eerst in OneWorld-magazine.