Ontbost gebied in de Amazone Beeld: Neil Palmer (CIAT)

Marina Silva: de nieuwe, groene president van Brazilië?

Het behoud van het Amazonewoud is haar levensdoel. De Braziliaanse milieuactiviste Marina Silva was eerder senator en minister van Milieu. Dit najaar doet de 59-jarige politica voor de derde keer een gooi naar het presidentschap van het land. Ze wil Brazilië naar een duurzamer economisch model leiden, zónder corruptie.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Het Braziliaanse milieubeleid is in de afgelopen jaren afgebroken”, vertelt Marina Silva met een frons op haar voorhoofd. “Dat begon toen de vorige president Dilma Rousseff aan de macht kwam, maar haar opvolger Michel Temer heeft dat proces verergerd. Sinds 2015 neemt de ontbossing weer toe, en niet alleen illegaal. Beschermde natuurgebieden worden door de huidige regering afgestoten en vrijgegeven voor houtkap en mijnbouw.”

Silva strijdt al ruim dertig jaar voor behoud van het Amazonewoud. In de jaren tachtig stond ze zij aan zij met milieuactivist Chico Mendes, die vanwege zijn strijd tegen ontbossing in 1988 werd vermoord. In de jaren negentig bracht ze haar milieustrijd naar de politiek. Ze werd de jongste Braziliaanse senator ooit en schopte het zelfs tot minister van Milieu onder de socialistische president Lula. Volgens Silva staat het zogenaamde Actieplan voor Preventie en Controle van Ontbossing in het Amazonewoud momenteel onder grote druk. “Als minister van Milieu heb ik met dat plan geholpen de ontbossing in tien jaar tijd met tachtig procent terug te dringen. We hebben in die jaren kunnen voorkomen dat vier miljard ton CO2 werd uitgestoten. Maar helaas neemt die uitstoot de laatste jaren weer toe.”

Marina SilvaBeeld: Francisco Messias
Tijdens ons gesprek in De Balie in Amsterdam houdt Silva haar winterjas aan: Nederland is volgens haar ook binnenshuis veel te koud voor iemand uit het Amazonegebied. Ze is geboren in een arm rubbertappersgezin met twaalf kinderen; honger was aan de orde van de dag. Pas op haar zestiende leerde ze lezen en schrijven. “Ik ben de eerste van mijn familie die naar de universiteit ging”, vertelt ze. “Die ervaring met armoede maakte me bewust van onze kwetsbaarheid als mens. Het probleem is dat mensen die in betere omstandigheden leven vaak geloven dat ze die kwetsbaarheid onder controle hebben, maar dat is een illusie. En ik heb geleerd dat macht iets is dat je niet kunt bezitten. Macht is niet ‘van’ de president, of ‘van’ gedeputeerden, senatoren of ministers. Macht is een middel dat je kunt inzetten voor verandering en voor behoud van goede zaken, maar ook iets dat je kunt misbruiken. Het gaat erom hoe je het inzet.”

Silva doelt op de immense corruptieschandalen in haar land, waarbij tientallen belangrijke Braziliaanse zakenlieden en politici zijn betrokken. De huidige president Michel Temer geniet de bescherming van het Nationale Congres, dat het afgelopen jaar tot twee keer toe een onderzoek blokkeerde naar vermoedelijke corruptiepraktijken van het staatshoofd. “Onder zwakke regeringen worden belangrijke agenda’s zoals mensenrechten en het milieu opgeofferd door het Congres”, zegt Silva. “De conservatieven houden deze impopulaire president onder de duim. Ze beschermen hem, maar in ruil daarvoor verlangen ze dat hij maatregelen doorvoert die slecht zijn voor het milieu.”

Ik ben de eerste van mijn familie die naar de universiteit ging

Ook in de Arbeiderspartij heeft Marina Silva weinig fiducie. Lula da Silva, oud-president en oprichter van de partij, is inmiddels veroordeeld wegens corruptie; zijn hoger beroep dient 24 januari aanstaande. Als minister van Milieu had Marina Silva geregeld aanvaringen met de minister van Mijnen en Energie, partijgenote Dilma Rousseff. Die hamerde op de aanleg van de Belo Montedam, de grootste waterkrachtcentrale in het Amazonewoud. Silva was faliekant tegen het (inmiddels voltooide) monsterproject en stapte in 2008 op als minister. “Brazilië heeft veel potentie qua schone energie, maar Belo Monte voldoet daar helaas niet aan. De impact van de dam op de natuur en de lokale bevolking is veel te groot.”

Silva presenteert zich nu als de kandidaat van het groene, corruptievrije alternatief. In 2013 richtte ze het Duurzaamheidsnetwerk op (REDE), een politieke beweging waarmee ze zich kandideert voor het presidentschap. “We willen het ontwikkelingsmodel van Brazilië veranderen, daarin is nu amper aandacht voor milieubehoud. We willen politieke en justitiële instituten versterken, zodat milieuwetten beter worden gehandhaafd en nageleefd. Daarnaast willen we vol inzetten op duurzame energie. Brazilië heeft een enorme potentie wat betreft zonne- en windenergie, maar ook met biomassa en waterkracht, mits die voldoen aan duurzame eisen.”

Brazilië heeft veel potentie qua schone energie

Maar zulke progressieve ideeën lijken lastig te verwezenlijken: de samenstelling van het Nationale Congres is extreem conservatief. En juist progressief-linkse Brazilianen kijken met argusogen naar Silva: in hun ogen is ze een wispelturige politica die al vaak van partij wisselde. Dat ze een devoot evangelist is, helpt ook niet: veel linkse mensen vrezen dat ze veel conservatiever is dan haar groene imago doet vermoeden. Silva vindt dat onzin: “Een groot deel van de mensen die nu deze kritiek uit, zei niets toen ik nog lid was van de Arbeiderspartij. Ik maak me meer zorgen om politici die onethische dingen zijn gaan doen die ze zelf eerder bekritiseerden.” Silva doelt op haar oud-collega’s van de Arbeiderspartij. “Veel Brazilianen hebben een dogmatisch idee van goed en fout: alleen wie het met jou eens is, deugt. Dat is eigenlijk een heel conservatieve moraal, zonder ruimte voor diversiteit of respect voor afwijkende ideeën.”

Ik maak me meer zorgen om politici die onethische dingen zijn gaan doen die ze zelf eerder bekritiseerden

Zijn Brazilianen wel te porren voor een duurzaam milieubeleid? Een auto is nog altijd een statussymbool en de plastic zakjes vliegen over de toonbank. “Toch is er veel veranderd”, zegt Silva monter. “Kijk naar de bescherming van de bossen. Meer dan dertig jaar geleden geloofden Chico Mendes en ik al dat je werkgelegenheid en welvaart kunt genereren door het oerwoud te behouden. We werden ouderwets en achterlijk genoemd. Nu is meer dan tachtig procent van de Brazilianen bereid om meer te betalen voor een product als dat bijdraagt aan de bescherming van onze oerwouden. President Temer wilde laatst een natuurreservaat opheffen, maar moest dat besluit na nationaal protest terugdraaien. Ik zie het milieubewustzijn in Brazilië groeien, vooral onder jongeren. De nieuwe generatie heeft een andere mentaliteit.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons