Gaat deze groene smurrie wereldproblemen oplossen?

ExxonMobil is niet de enige die dit groene goedje heeft ontdekt. Ook in de mode-industrie wordt er met algen geëxperimenteerd. Het wordt genoemd als een belangrijke schakel in de transitie naar een duurzamere kledingsector. En alsof dat nog niet genoeg is: van algen kan ook nog eens bioplastic gemaakt worden, net als eiwitrijke vleesvervangers. Hallo algen, dag wereldproblemen!

Maar is al het enthousiasme terecht? Hoe reëel is het dat we over een paar jaar rondrijden in auto’s op algenbrandstof, in algenkleren lopen en onze komkommer uit een algenfolie halen?

Daarnaast vormt de grootschalige kweek van algen geen aanslag op de voedselvoorziening, aangezien er geen vruchtbare landbouwgrond voor nodig is. Dit in tegenstelling tot andere biobrandstofleveranciers, zoals maïs, soja, suikerriet, hout en palm- en koolzaadolie. 

Maar dit wisten we tien jaar geleden ook al. Waarom tanken we onze auto dan nog niet vol met algenbrandstof?

Datzelfde constateren twee algenonderzoekers van de Wageningen Universiteit. “Aardolie is zo goedkoop te produceren dat biodiesel geen echte concurrentie op de markt kan vormen, en dus vaak de investering (voor oliebedrijven) niet waard is.”

Bovendien is het de vraag in hoeverre biodiesel voor auto’s een uitkomst is. Elektrisch rijden wint het van biodiesel. Onderzoekers schatten dan ook dat de meeste potentie ligt in brandstof voor schepen of vliegtuigen. Die zitten namelijk nog wel even vast aan vloeibare brandstoffen, aangezien ze een compactere brandstofvoorziening nodig hebben dan accu’s. 

Dat het kan, is al bewezen. In 2009 vloog een Boeing 737-800 van Continental Airlines twee uur op algenbrandstof. In Nederland deed AlgaeLink, een bedrijf dat algen produceert, samen met KLM onderzoek naar algenkerosine. En in 2013 sloot de luchtvaartmaatschappij van reisorganisatie TUI een akkoord met de universiteit van Wageningen om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof uit microalgen te onderzoeken.

Maar het wil nog niet echt van de grond komen. Want: te duur. ExxonMobil heeft nu als doel gesteld om vanaf 2025 dagelijks 10.000 vaten algenbiobrandstof te gaan produceren die onder andere beschikbaar moet komen voor toepassing in de luchtvaartindustrie. Dat klinkt als een behoorlijk aantal, maar als je weet dat we momenteel 93,8 miljoen vaten olie per dag verbruiken, valt dat al snel in het niet.

Geen rooskleurig vooruitzicht. Maar gelukkig zijn daar, jawel: algen! De Nederlandse ontwerper Tjeerd Veenhoven bedacht in 2014 een manier om van algen kleding te maken. Ze zijn volgens hem de ideale grondstof. “Ze groeien op zonlicht en CO₂, er is geen kostbare landbouwgrond voor nodig en de vezels zijn recyclebaar.” Kortom: alleen maar winst voor het milieu.  

Hij legt uit hoe je van alg tot kledingvezel komt: “Je scheidt de cellulose uit de celwand van de alg, waarna je een goedje overhoudt dat je oplost in een chemisch bad. Uiteindelijk blijft een poeder over, dat je vervolgens via een proces omzet in een vloeistof en door een spindop (een soort douchekop) laat lopen, waardoor er draden vormen.” Zolang je textielvezels niet (blijvend) kunt recyclen, is er volgens hem geen duurzamer kledingmateriaal dan dat van de alg.

Op die manier scheiden we de cellulose, die bruikbaar is voor textiel, eenvoudig uit de celwand. Vervolgens lossen we het goedje dat overblijft op in een chemische substantie, zodat een wit poeder ontstaat. Dat is de bouwsteen van textiel. Dit is een vrij gangbaar proces om textiel te maken. Maar de algen als enige bron zijn helemaal nieuw.”

Zijn uitvinding bleef niet onopgemerkt. Met zijn project AlgaeFabrics won Veenhoven in 2015 de Global Change Award, een prijs van 150.000 euro, uitgereikt door modegigant H&M. Dat het mogelijk is om textiel te maken van algen, heeft de ontwerper inmiddels bewezen. 

Hangen de algenjacks dan binnenkort in de winkelrekken? “Absoluut niet”, reageert Veenhoven stellig. “Nee, dat duurt nog wel zo’n tien jaar.” Volgens Veenhoven is de productie momenteel veel te duur, waardoor het niet kan concurreren met andere materialen, zoals katoen. “Technisch gezien is het mogelijk, de uitdaging zit ‘m in het opschalen ervan.”  

Zo blijft algentextiel een belofte voor de toekomst.  

Geloof het of niet, het antwoord luidt: bioplastic van algen. Bioplastic bestaat al enige tijd, alleen wordt dat nu voornamelijk gewonnen uit grondstoffen als maïs, aardappelen en suiker. Probleem daarmee is: zodra bioplastic op grote schaal wordt geproduceerd uit gewassen, betekent het dat waardevolle landbouwgrond wordt ingezet voor het produceren van plastic in plaats van voedsel. Geen goed idee. 

Bioplastic uit algen is dat daarentegen wel, althans, zo stellen de ontwerpers Eric Klarenbeek en Maartje Dros. Zij ontwikkelden samen met Atelier Luma, een denktank en werkplaats in Arles, Frankrijk, bioplastic uit algen. Op basis van algen produceren zij biopolymeren, waar je met een 3D-printer van alles van kunt maken. Van verpakkingsmateriaal tot prullenbakken. Maar dan van een circulair, composteerbaar, biologisch afbreekbaar en niet giftig soort plastic.  

Waarom zien we dit nog niet in de supermarkt terug? Ook hier lopen de uitvinders tegen exact hetzelfde probleem aan als op de anderen: de olieprijs is zo laag dat daarmee concurreren onmogelijk is. 

Volgens het Voedingscentrum kunnen zeewieren en algen, zoals spirulina en chlorella, goede vegetarische opties zijn. Net als vlees bevatten ze eiwitten, ijzer en vitamine B1. 

Algen zitten daarnaast boordevol gezonde vetten. Mooij: “Vis wordt vaak genoemd als gezond door de omega 3 en 6-vetzuren die erin zitten. Die maken ze niet zelf, maar krijgen ze door het eten van algen.” Het mooie van algen als voedingsstof is dat ze in zout water groeien. “Met algen kunnen we de landbouw daarom deels van het land naar de zee verplaatsen”, vertelt hij. Zo is het ook mogelijk om in gebieden waar landbouw bijna mogelijk is, zoals in de woestijn, micro-algen te laten groeien. 

Het goede nieuws: technisch is dit al goed mogelijk; het bestaat, en is zelfs al te koop. Het slechte nieuws: het prijskaartje dat eraan hangt. 

Mooij houdt er vertrouwen in. Hij denkt dat we over vijf tot tien jaar algen in verschillende toepassingen zullen tegenkomen. “Maar het succes hangt wel af van onze bereidheid om een eerlijke (lees: duurdere) prijs te betalen voor onze vliegtickets, benzine en lapjes vlees.”