Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Familiaire waarden
De voorganger van huidig directeur Timmo Terpstra van koffiebranderij Peeze begon ruim dertig jaar geleden al met verduurzaming van het koffiebrandproces. Terpstra: “Toen heette duurzaam nog ‘milieubewust’ of ‘milieuvriendelijk’. De toenmalige directeur vond dat heel belangrijk, en is die koers gaan varen. Het bedrijf heeft toen veel innovaties doorgevoerd, om met zo min mogelijk energie- en watergebruik in het brandproces de beste koffie te maken.” De Arnhemse koffiebranderij bestaat dit jaar 140 jaar. Vandaag de dag werkt niemand van de familie Peeze er nog, maar de ‘familiare waarden’ zijn behouden, vertelt Terpstra.
Terpstra staat al vijftien jaar aan het roer van Peeze. Sinds zijn aantreden is het bedrijf begonnen met verduurzaming van de ‘ongekend complexe koffieketen’, van inkoop en productie tot logistiek. De eigen keten heeft Peeze zo duurzaam mogelijk ingericht; daarnaast werkt de organisatie samen met andere koffiebedrijven om de héle keten te hervormen.
“Schrijnend genoeg ligt de marktprijs al een paar jaar ónder de kostprijs van de boeren
Terpstra is net terug van een koffiereis naar Kenia, waar hij de boeren bezocht wier koffiebonen Peeze afneemt. Die hebben altijd een biologisch-, Max Havelaar-, en/of Rainforest Alliance- keurmerk: “Dat is een minimale basisgarantie van eerlijke koffie, voor mens en natuur. De boeren krijgen in ieder geval een minimumprijs. Want schrijnend genoeg ligt de marktprijs al een paar jaar ónder de kostprijs. Verder gaan de keurmerken over biodiversiteit in de omgeving, het gebruik van bestrijdingsmiddelen en (kunst)mest, en het afval van de plantages. Peeze heeft contact met de mensen daar, om te begrijpen wat er nodig is om tot verantwoord geteelde koffiebonen te komen.”
Naast zo duurzame mogelijke bonen en een eerlijke prijs, maakt Peeze ‘biobased’ koffiebekers van rietsuikerresidu en is het bedrijf bezig met het ontwikkelen van composteerbare verpakkingen.
Wereldmarkt
Duurzame koffie in al zijn facetten heeft wel een prijs. In de webshop van Peeze kost filterkoffie 4,49 euro per verpakking van 250 gram – dezelfde verpakking Douwe Egberts kost bij de supermarkt 2,99 euro. Peeze levert voornamelijk aan horeca en bedrijven, dan liggen de prijzen net anders. En als het aan Terpstra ligt zou iedereen een eerlijke prijs voor koffie moeten betalen, en zou elke producent zijn verantwoordelijkheid moeten nemen: voor verantwoord geproduceerde bonen, maar ook voor alles eromheen -afval, transport en verpakkingen.
“Dat heeft te maken met onze geschiedenis: we zijn van oudsher toch een familiebedrijf. We kijken naar de lange termijn en winst is niet ons voornaamste doel, we werken vanuit onze passie voor goede koffie.”
“We betalen wereldwijd veel te weinig voor onze koffie, waardoor boeren niet rond kunnen komen
Maar een duurzame en eerlijke koffieketen voor de héle sector is een moeilijk en langzaam proces. Peeze werkt samen met andere partijen om minimumstandaarden rond duurzaamheid en eerlijke prijzen te verwezenlijken. “De wereldmarkt houdt de sector in zijn greep. We betalen wereldwijd veel te weinig voor onze koffie, waardoor boeren niet rond kunnen komen en er niet op een duurzame manier kan worden geteeld. Een kleine koffiebranderij in Arnhem kan dat niet even veranderen, maar we werken samen met boeren, producenten, importeurs en branderijen die de koffieketen als geheel willen verbeteren. Samen maken we stappen. Op naar een duurzamere wereld en eerlijke koffie.”
Circulair model
Hóé te verduurzamen, dat weet ondernemer Ton Hauzer van U.C. Technologies wel, maar een circulair businessmodel realiseren blijft een uitdaging. Voor hem betekent circulair: een producent die zorgt dat de producten zo lang mogelijk dienst kunnen doen, eventueel met upgrades tussendoor, de producten opnieuw gebruikt of ze recyclet, en verantwoordelijk is voor wat er met de producten gebeurt wanneer ze afgeschreven of overbodig zijn.
U.C. Technologies levert meet- en reinigingsinstallaties om luchtkwaliteit in bedrijfsgebouwen te beheersen. Waar tijdens processen gevaarlijke stoffen, gassen, dampen of geuren vrijkomen, halen de installaties het gevaar uit de lucht en voorkomen ze besmetting van overige delen van het pand. Ook de energiehuishouding van panden kan in dat systeem worden meegenomen. Hauzer richtte U.C. Technologies op in 1985. Sinds vijf jaar is hij bezig de systemen een circulair karakter te geven, naar eigen zeggen is hij een van de eersten in de sector die duurzaamheid in het ontwerp verwerkt.
“Een installatie demonteren, opknappen en naar een klant brengen, kost méér dan nieuwe onderdelen bestellen en installeren
Hauzer: “Om een installatie te demonteren, terug te voeren, op te slaan, op te knappen, op maat te maken en weer naar een klant te brengen en te installeren, kost méér dan bij mijn leveranciers nieuwe onderdelen bestellen en een nieuwe installatie bij de klant monteren. Bovendien zitten klanten vaak niet te wachten op een installatie met gebruikte onderdelen en materialen. Ik vertel ze dat de installatie net zo goed is en dezelfde garantie heeft, maar het geeft ze een slecht onderbuikgevoel. Buiten dat kunnen we voorlopig nog niet voor al onze systeemcomponenten circulariteit bieden. Elk jaar doen we ons best een extra stap te zetten.”
Verouderd financieel systeem
Bij een circulair businessmodel hoort verkoop via het ‘product as a service’-principe. Door een installatie niet te verkopen, maar als producent eigenaar te blijven en het product te verhuren, behoud je de verantwoordelijkheid voor de materialen. Maar, dit vergt een ander financieringsmodel, waarbij U.C. Technologies op problemen is gestuit, vertelt Hauzer. “Ik heb nu vooruitzicht op een groot project, dat bij elkaar 6 miljoen euro kost. Ik wil een duurzaam ontworpen en geproduceerde installatie bouwen die minstens dertig jaar meegaat, eventueel met software-upgrades tussendoor, en ook daarna nog op te waarderen is, en anders volledig demontabel en herbruikbaar is. De klant wil of kan dat niet in één keer betalen, begrijpelijk.
“Het lijkt alsof er niet in circulaire businessmodellen wordt geloofd, heel frustrerend
Wij kunnen het hele project ook niet voorfinancieren. De bank, die er toch is om te helpen financieren, doet het ook niet. En daar zit de pijn. Wij proberen installaties te bouwen die geen waarde verliezen door de jaren heen, maar door upgrades hun waarde behouden. Banken zijn gewend projecten te financieren die je in vijf, of maximaal tien jaar kunt afschrijven. Er zijn nog te weinig voorbeelden, dus er is geen statistiek om circulaire projecten op te beoordelen. De banken denken nog in een oud systeem, waardoor je als mkb’er, met weinig middelen, met een duurzamer alternatief gewoon geen kans krijgt. Het lijkt alsof er niet in circulaire businessmodellen wordt geloofd, heel frustrerend.”
‘Windowdressing’, noemt Hauzer het. “Omdat banken naar eigen zeggen niet mee kunnen doen, kiezen veel collega’s in de maakindustrie ervoor om er niet echt aan te beginnen. De vele gesprekken en congressen over het onderwerp bevestigen mijn beeld. Praten beheersen we wel; het probleem erkennen we, de oplossingen bespreken we. Maar het dóen blijft achter. De economische principes die we hanteren frustreren de beweging die we vaart willen geven. Maar er is hoop. We hebben samen de economische spelregels verzonnen. Met alle partijen samen moeten we ze nu vervolmaken.”
Duurzame kleding begint bij het ontwerp
Jeanine Butzelaar staat sinds 2013 met haar zakenpartner aan het roer van Jolo Fashion Groep, dat zestien kinderkledingmerken ontwerpt en produceert; goed voor zo’n 2,5 miljoen kledingstukken per jaar, die over de hele wereld verkocht worden. Ze ziet dat de kledingindustrie hard aan verandering toe is, maar ook dat verandering doorvoeren moeilijk is. “We zijn met onze merken volop aan het experimenteren met alternatieve materialen en een nieuwe manier van ontwerpen. Want duurzaamheid begint bij het ontwerp, met duurzaam geproduceerde of hergebruikte materialen die lang mee gaan, en door na te denken wat je er na gebruik nog mee kunt.”
“Met een van onze oudste merken, Moodstreet, hebben we meegedaan aan het initiatief European Clothing Action Plan en een ‘From waste to Wonderfull’-collectie ontwikkeld; met kleding gemaakt van gerecycled materiaal. Dat was voor het team van Moodstreet een heel nieuw proces, want alles moest anders dan bij conventioneel ontwerpen. Je kunt er niet alle kanten mee op, en dat was wennen.’’
“Consumenten staan nog niet aan de deur te rammelen voor duurzamere kleding
Butzelaar: “Zelf vonden we dat we een mooie, interessante collectie hadden gemaakt. Toch liep het moeizaam in de verkoop naar de retailers: duurzaamheid is voor inkopers nog niet per se een argument. Consumenten staan nog niet aan hun deur te rammelen voor duurzamere kleding. Mensen willen evenveel keuze, iets leuks, elk jaar iets nieuws, en niet méér betalen voor een duurzaam artikel.” Oftewel: duurzaamheid is nodig, maar er moet wel een goede businesscase zijn. Butzelaar zag veel duurzame initiatieven omvallen. “Maar gelukkig zijn er ook veel initiatieven die het wél redden en is de discussie over het verduurzamen van de fashionindustrie echt op gang gekomen.”
Recyclefabriek
Wat is er zo anders aan duurzaam ontwerpen? “Alles”, zegt Butzelaar. “Bij materiaalkeuze loopt je al tegen veel dingen aan. Katoen is moeilijk te recyclen, je hebt eigenlijk altijd een deel nieuw nodig. En de productie heeft zo veel water en land nodig, dat is eigenlijk niet duurzaam te doen. Andere stoffen hergebruiken is moeilijk omdat in de huidige modewereld bijna altijd materialen door elkaar geweven worden: dat noemen we blends. Blends recyclen kan niet. De toekomst ligt volgens mij in kleding van gebruikt plastic. Het is geschikt voor jassen en sportkleding. Ook voor blouses en jurken is het groter aan het worden.” Maar polyester heeft ook nadelen, zoals de microplastics die het afgeeft in de wasmachine en die via het leidingwater in de natuur en onze omgeving terechtkomen.
Een nieuwe stap voor Jolo Fashion is de investering in de andere onderneming uit de koker van Butzelaar en haar partners: CleanDye. “Bij Jolo willen we bijdragen aan het veranderen van de huidige mode-industrie, we moeten de oude structuur, het oude denken ‘omturnen’. Bij CleanDye willen we 100 procent duurzaam ondernemen. We gebruiken een techniek om polyester stoffen te verven zonder water of chemicaliën.”
Naast geld vanuit Jolo Fashion moesten er investeerders komen, onderzoek, ontwikkeling. Een proces van jaren. Uiteindelijk zijn er investeerders, stoffenproducenten en launching customers [annotation: Eerste afnemers die zorgen voor vertrouwen bij verdere investeerders[/annotation] aan boord, en is er in april een fabriek geopend in Ho Chi Minhstad. “Als we daar straks nog een recyclefabriek aan toe kunnen voegen is de cirkel rond.”
“De kledingindustrie is de op twee na vervuilendste industrie ter wereld
En initiatieven als CleanDye zijn noodzakelijk, vindt Butzelaar: “De kledingindustrie is de op twee na vervuilendste industrie ter wereld. Verandering is nodig. En ik merk ook dat het onderwerp steeds hoger op de agenda staat in de modewereld. Maar het gaat met babystapjes. En dan hebben we het alleen over duurzamer produceren. Uiteindelijk moeten we toe naar minder productie. Minder kleding in de kast. Maar we zijn verpest door lage prijzen en altijd maar meer, meer, meer.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
