Net buiten Harare glooien de heuvels. Aan weerszijden van de weg liggen de akkers er droog bij. Een windvlaag laat de rode aarde opstuiven. Op Chido’s boerderij voelt de stad ver weg. Een paar kinderen zijn druk in de weer met schoffels en bezems. Chido loopt richting het hek. Ze straalt. “We zijn het erf aan het opruimen! Kom verder!”
Chido Govera (29) leerde op jonge leeftijd champignons te telen. De oesterzwammen, de soort waar ze voor koos, brachten haar gezond voedsel, dollars en zelfvertrouwen. Inmiddels traint ze andere vrouwen en weeskinderen om zelf champignons te telen. Op haar eigen boerderij groeien de oesterzwammen in overvloed.
Huisbezitter en moeder van zeven meiden
Sinds begin dit jaar bezit Chido deze lap grond. Naast het ruime woonhuis staan kippen- en konijnenhokken. In de tuin groeit maïs, paprika, tomaten, bloemkolen en allerlei kruiden. Achterin staat haar grootste trots: de champignonkas. “Ik heb lang naar zo’n plek gezocht”, vertelt ze. Het terrein werd te koop aangeboden inclusief een weeshuis met zeven kinderen. Ze hoefde er niet eens over na te denken. “Ik heb meteen ja gezegd. En nu ben ik moeder van zeven mooie meiden.”
Weeskind
Misschien hielp het lot een handje. Het was haar droom om weeskinderen te helpen. Ze weet hoe het is. Haar eigen moeder overleed toen ze een klein meisje was en haar vader heeft ze nooit gekend. “Als wees voel je je een nobody, niemand merkt je op”. Het was de moeilijkste tijd van haar leven, maar ook de belangrijkste: “Ik heb geleerd voor mezelf op te komen, voor mezelf te zorgen. Daarom ben ik nu wie ik ben”. Op haar elfde nam ze deel aan een training champignons telen. Met een zak vol afvalmateriaal en zaden keerde ze huiswaarts. Al snel kwamen de eerste champignons te voorschijn. “Het ontroerde me. Ik kon lekker en gezond voedsel produceren uit afvalmateriaal en het was niet eens zo moeilijk!”. Vastberaden besloot Chido zich te focussen op de champignons, oesterzwammen in het bijzonder. De productie breidde uit en al snel verdiende ze haar eerste centen. Op haar twaalfde verliet ze, een belangrijke vaardigheid rijker, het huis van haar opvliegende oom.
Vitaminebommetjes uit afval
De zelfgebouwde kas staat er nog maar net. Op de houten stellages liggen doorzichtige zakken. De oesterzwammen groeien er dwars doorheen. Het materiaal in de zakken bestaat uit onkruid, maïs en katoengruis. “Het is ons eigen afval. Alles op deze boerderij is met elkaar verbonden. Zo zorg ik dat er niets verloren gaat”, Chido is trots op haar biologische teelt. De afvalsubstantie wordt gekookt en vermengd met zaden. Daarna gaat het in de zakken en is het wachten op de oogst. “Oesterzwammen zijn makkelijk om te telen. Het groeit op bijna alles, airconditioning is niet nodig en je ziet heel snel resultaat”. Dagelijks wordt er geoogst in Chido’s kas. Met een grote glimlach laadt ze champignons op een schaal. “Oogsten is het mooiste dat er is. Ik ben zo trots als ik zie hoeveel we produceren. En het zijn de lekkerste champignons ter wereld!”
De Zimbabwaanse Landkwestie
In de jaren ’90 was Zimbabwe ‘het beste jongetje van de klas’. Er werd volop geproduceerd en geëxporteerd en de economie bloeide. In 2000 ging het roer om. President Mugabe wilde iets doen aan de oneerlijke verdeling van landbouwgrond. Hij voerde landhervormingen door. De blanke boeren werden van hun land verdreven. De boerderijen kwamen in handen van, veelal, familie van Mugabe en leden van zijn partij, ZANU-PF. In de meeste gevallen waren de nieuwe boeren niet in staat om de productie overeind te houden. De landbouwsector stortte volledig in. Nog steeds verkeert het land in een diepe economische en politieke crisis, al is er licht aan het einde van de tunnel. Veel mensen kijken reikhalzend uit naar het moment dat de inmiddels 91-jarige Mugabe de macht overdraagt.
De markt op
Chido verpakt haar product zelf. Er komt een stickertje met ‘Zim Organic’ op en dan gaat het meteen naar de Food Lovers Market, een luxe supermarktketen in Harare. Buiten de grote steden is het moeilijker om de groente aan de man te brengen. Van oudsher eten Zimbabwanen wilde paddenstoelen. En omdat daar soms giftige tussen zitten, zijn mensen wat angstig. “Het heeft met vertrouwen te maken”, denkt Chido. “Ze zijn niet gewend aan gecultiveerde champignons”. De mensen die de champignons wel willen eten, vinden ze vaak te duur. Daarom gaat de groente vaak voor een schijntje over de toonbank. “Dit is niet eerlijk. Op deze manier gaan boeren failliet. De teler moet weten hoeveel zijn product waard is en daaraan vast houden”, vindt Chido.
Future of Hope
Het geld dat Chido verdient met haar oesterzwammen investeert ze in haar stichting Future of Hope. Ze leert vrouwen en weeskinderen hoe ze champignons kunnen telen en verkopen. “Deze groepen hebben vaak een beperkt toekomstperspectief.”
De champignons staan centraal maar er is ook aandacht voor duurzaamheid, hygiëne en de bereiding van voedsel. “De deelnemers moeten begrijpen dat ze zelf invloed hebben op het verloop van hun leven”, vindt Chido. Zodra de champignons gaan groeien, komen de lokale chiefs een kijkje nemen. Als ze zien dat het werkt, willen ze het project vaak steunen. “Op deze manier brengen we een gemeenschap samen en bouwen we een veilige omgeving voor de weeskinderen”.
Dit is pas het begin
Omdat steeds meer mensen oesterzwammen telen, verwacht Chido dat de markt in Harare over een tijdje verzadigd raakt. Dus denkt ze vooruit. “Ik ga me richten op medicinale paddenstoelen en exotische soorten zoals shiitake en maitake. En ik wil gaan exporteren. Dit is echt pas het begin!” Ze hoopt dat Zimbabwe weer de ‘graanschuur van Afrika’ kan worden. “Mensen moeten het heft in eigen handen nemen. En niet afwachten hoe de politieke situatie zich ontwikkelt. Als wij in staat zijn om ons eigen voedsel te verbouwen, dan behoort goed onderwijs tot de mogelijkheden en ziet de toekomst er een stuk rooskleuriger uit”.
“Je kan niet gaan voordat je mijn champignons hebt geproefd!” Chido snijdt de groente behendig in kleinere stukken. De olijfolie warmt op in de wok. Rustig voegt ze de champignons toe samen met wat basilicumblaadjes. Vers uit de tuin. “Nooit te wild roeren. Dan gaan de voedingsstoffen verloren”. Na een minuut of vijf zet ze het lekker geurende gerecht voor. “En? Ik zei het toch? De beste champignons ter wereld.”
