We zitten aan tafel met een kopje thee, in een Nederlands opvangkamp. De vijftienjarige Mebrahtom is stil en beleefd. Hij krijgt een paar keer een koekje aangeboden, maar hij schudt steeds zijn hoofd. Nee, bedankt. Mebrahtom is nu veilig, maar voelt zich eenzaam. De dingen die hij meemaakte kunnen zo een filmscenario zijn. Een film waarbij je met tranen in je ogen de bioscoop verlaat.
Weg uit Eritrea
Het verhaal begint in Eritrea, waar Mebrahtom de oudste is uit een gezin van zes kinderen. Zijn vader zit in Eritrea, in de verplichte militaire dienst. Al sinds 1996. “We hebben al drie jaar niks meer van hem gehoord.”
Europees-Afrikaanse migratietop
Op 11 en 12 november komen de Europese lidstaten en Afrikaanse landen bijeen voor de ‘Valletta Summit on Migration’ in Malta. Gespreksonderwerp: de samenwerking rondom vluchtelingen en migranten. Wat zijn de oorzaken? Hoe kan de samenwerking beter? En hoe beschermen we vluchtelingen?
Samen met vier vrienden begint Mebrahtom aan zijn oversteek naar Ethiopië. “In de nacht gingen we de grens over.” Ze moeten langs gewapende militairen die schieten op iedereen die het land probeert te verlaten. Bijna onmiddelijk worden ze in een klein dorpje opgepakt door Ethiopische militairen en naar het vluchtelingenkamp Endabaguna gebracht.Mebrahtom weet dat als hij in Eritea blijft hem hetzelfde lot staat te wachten: een leven in militaire dienst, waar in hij uitgebuit en mishandeld wordt. Hij neemt een besluit. Hij zal het Eritrese regime ontvluchten en zijn familie vanuit het buitenland helpen.
Mee met smokkelaars
Mebrahtom blijft daar drie maanden. Maar hij kan zijn familie vanuit het kamp niet helpen. Hij denkt dat hij in Sudan misschien meer geluk zal hebben. Hij gaat op zoek naar een smokkelaar om hem mee te nemen.
“Per kamp verzamelen ‘kleine’ smokkelaars de mensen die weg willen,” legt Mebhratu uit. “Daarna gaan alle groepen met een ‘grote’ smokkelaar mee richting de grens van Sudan. Te voet en soms met de auto.” Bij de grens wacht een nieuwe smokkelaar die de groepen verder meeneemt.
Doet de Ethiopische politie daar niets aan? “Soms werden we gestopt, maar dan werd geld betaald en mochten we weer verder.”
Sommigen werden zelfs uit de auto’s gegooid en achtergelaten in de woestijn
Mebrahtom moet zijn vier vrienden, die geen familieleden in het buitenland hebben, achterlaten in Ethiopië. “Ik hoefde nog niets te betalen. Het enige wat ze vroegen was een telefoonnummer van een familielid in de V.S., Europa of een ander rijk land.” Tijdens de tocht mogen hij en zijn reisgenoten niet spreken. Doen ze dat wel, dan worden ze geslagen met stokken. “Sommigen werden zelfs uit de auto’s gegooid en achtergelaten in de woestijn.”
Door naar Libië
Eenmaal aangekomen, in Sudan probeert Mebrahtom vijf maanden lang een nieuw leven op te bouwen. Dat verloopt moeizaam. “Alles wat ik had werd afgepakt.”
De jonge Eritreeër besluit wederom verder te reizen. Naar Libië. Vanaf daar hoopt hij naar Europa te gaan. Maar eenmaal in Tripoli gaat het mis. Hij wordt opgepakt en opgesloten. Het begin van een nachtmerrie. Onder dwang geeft hij het telefoonnummer van zijn oom in Nederland. Die krijgt te horen dat hij 2000 dollar moet neerleggen voor zijn neefje’s vrijheid, of anders wordt hij de volgende dag gedood.”
Met hulp van vrienden uit Israël schraapt de oom het geld bijeen en stuurt het op. Een paar dagen later rinkelt zijn telefoon weer. “Een andere man belde hem op: ‘betaal 3000 dollar, of we maken je neef morgen dood’.” Mebrahtom was doorverkocht aan een andere mensenhandelaar.
Bange boottocht
De gevangen vluchtelingen worden geslagen en krijgen weinig te eten. “We sliepen op de grond, koud en hard, zonder dekens. Veel mensen waren ziek.” Mebrahtom wordt nog eenmaal doorverkocht aan een derde mensenhandelaar, die ook 3000 dollar eist. Ditmaal is het genoeg voor een plek op een boot richting Italië.
Mebrahtom was doorverkocht aan een andere mensenhandelaar
Mebrahtom beeldt uit hoe hij in de boot zit. Gehurkt, met de volgende persoon, in diezelfde positie, op schoot. “Mannen sloegen ons met ijzeren staven zodat we zo dicht mogelijk op elkaar zouden kruipen.” Zo zitten ze opgestapeld met vijfhonderd man op twee verdiepingen. Mebrahtom zit benedendeks. “We konden geen adem halen.”
As de Italiaanse kustwacht hen opgepikt, zijn er vijftien mensen overleden. Gestikt. “Ik zag hun lijken liggen toen ik de boot uit kon.”
Net als volwassenen
Vier dagen blijft Mebrahtom in Italië. Hij belt zijn oom. Na een treinreis is hij gestrand in Duitland. Daar kan hij niet verder. Hij heeft geen geld. Zijn oom komt hem met de auto ophalen.
Nu zit hij in Nederland. Vergeten wat hij heeft gezien, kan Mebrahtom niet. Net als veel andere minderjarige Eritreeërs die moederziel alleen deze reis maakten. “We worden niet anders behandeld dan de volwassenen tijdens de reis. We worden net zo hard geslagen.” Ook in Nederland zijn minderjarigen kwetsbaar. Mebrahtom kampt met een schuldgevoel en denkt steeds aan de mensen die voor hem moesten betalen. En weer kan hij niets voor zijn familie doen. “Ik wil graag minstens één keer per week mijn familie bellen. Maar dat kan niet.”
Kom niet via Libië. Het is de pijn niet waard
Graag wil hij met een hulpverlener in Nederland praten over wat hij heeft meegemaakt. Maar dat is lastig. De hulpverleners worden overladen door grote aantallen jonge vluchtelingen. Hij wil dat de mensenrechtensituatie in Eritrea beter wordt zodat zijn landgenoten niet voor de overheid hoeven te vluchten. En: “Het liefst wil ik zeggen aan de andere mensen in Eritrea dat ze niet door Libië moeten komen. Het is de pijn niet waard.”
Lees ook:
Deel 1: 'Geboren in de Sinaïwoestijn'
Deel 2: 'Naar Israël: Van de regen in de drup'
Deel 3: “Waar is jouw vader?”
