Overal in Noord-Irak zijn huizen en kerken gemerkt met “N”, de eerste letter van het Arabische woord voor christen: Nasrani. Is het een brandmerk of verworden verzetssymbool?
Het voelt een beetje ongemakkelijk om opeens tegenover een grote, groene noun te staan. De Arabische letter ‘N’ die op een muur is gespoten van een informeel vluchtelingenkampje in de Iraaks-Koerdische hoofdstad Erbil.
Hier wonen zestig christelijke gezinnen die in het gebouw trokken toen het nog in aanbouw was. Allen zijn voor de islamitische groep ISIS gevlucht uit de Iraakse Nineve-provincie, het gebied van de Bijbel en het christendom.
Inmiddels zijn er tussenwanden en deuren geplaatst, douches en toiletten geïnstalleerd en simpele keukentjes ingericht met koelkast en gasstel. Elk gezinnen heeft hier een kamer. Soms zijn de hokjes zo klein dat de tafel van de gang wordt gehaald als het is tijd is voor de maaltijd.
De noun
Er is ook gemeenschapszaal die ook dienst doet als kerkruimte. Iedereen die naar de uitgang naast de kerkzaal loopt, wordt meermalen per dag geconfronteerd met die gruwelijke noun. Het is de letter die ISIS in Mosul gebruikte om aan te geven dat een pand bewoond werd door christenen. Het is de eerste letter van het Arabische woord voor christen, Nasrani (Nazareeër).
Na hun vertrek werden christenen hun huizen met de letter “N” gemerkt
ISIS verplichtte christenen in Mosul om een speciale belasting te betalen, en wie dat weigerde – of niet kon – was in feite vogelvrij. De totale christelijke bevolking van Iraakse tweede stad vluchtte en liet alles achter zich. Want aan de controleposten bij de stadsgrens namen ISIS-strijders ook nog hun auto’s, geld, sieraden en zelfs schoenen in beslag.
Na hun vertrek werden hun huizen met de letter gemerkt, net zoals op woningen van yezidi’s – die ISIS als ongelovigen zag – en sjiieten – afvalligen – ook hun geloofsgezindte geschreven werd. Op sommige gebouwen die ik na herovering op ISIS in de Iraakse stad Sinjar zag, stond ook nog het zinnetje ‘eigendom van de Islamitische Staat’. Die waren geconfisqueerd en bewoond door ISIS-notabelen of -strijders.
Een beproeving
Ondanks het gruwelijke gebruik van de letter, vond ik de noun onlangs ook terug in de kerkzaal van een christelijk kamp waar honderden gevluchte families in containers wonen. Iedere plastic stoel in het zaaltje was ervan voorzien.
Deze “N” is omcirkeld met een groot, groen hart
Want in de bijna twee jaar die verstreken sinds ISIS de christenen uit hun woongebieden in het noorden van Irak verdreef, is de noun die als brandmerk was bedoeld, veranderd in een geuzennaam. Daarom is de letter op de muur in het onafgebouwde gebouw omcirkeld door een groot, groen hart.
Iraakse christenen vertellen me dat hun geloof alleen maar sterker is geworden door de ontberingen. Dat zij wat ISIS hen aandoet, zien als een beproeving. Dat hun geloof hen in veiligheid heeft gebracht, en hen terug zal leiden naar hun woonplaats. Want dat is de diepste wens van veel christelijke ontheemden in Erbil: terug naar huis.
Pas als dat niet kan, komt een reis naar Europa of de VS in aanmerking, die een deel van de groep uit wanhoop over het voortdurend geweld in Irak al heeft gemaakt.
Verzetssymbool
Voor de achterblijvers is dat gehate brandmerk een symbool van verzet geworden. Van hun verzet tegen ISIS, en tegen diens poging christenen als ongelovig en hun geloof als ‘minder’ of zelfs niet geldig te brandmerken.
De boodschap eigenlijk heel simpel: ons krijg je niet klein
Net zoals sommige Joden in de Tweede Wereldoorlog de door de Duitsers verplichte Jodenster met trots droegen. Trots op hun Joodszijn dat ze zich niet lieten afnemen, ook al zou dat tot de dood leiden.
Ook nu is de boodschap eigenlijk heel simpel: ons krijg je niet klein. Brandmerk ons, vervolg ons, dood ons; we bestaan en we zullen winnen. Want Irak is al eeuwen ons land, en moet dat blijven.
