Oorlogstrauma’s verwerken met lachyoga

Dit voorjaar leidde Liliane Akiki een lachyogasessie met Sudanese vrouwen in een vluchtelingenkamp even de Libanese hoofdstad Beirut. “Hun situatie is echt hopeloos, dus ik vroeg me af of deze gevluchte moslima’s überhaupt nog konden lachen”, herinnert Akiki haar twijfels toen ze naar het vluchtelingenkamp van UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties) werd gereden. Die twijfels waren ongegrond. “De Soedanese vrouwen lachten vanuit de grond van hun hart. Alsof ze totaal geen problemen hadden en hun toekomst er rooskleurig uitzag. Een bijzondere ervaring – voor hun, maar ook voor mij.”

Lachen met vluchtelingen, het klinkt als een bericht op de satirische nieuwsblog De Speld. Akiki, een fysiotherapeute en manueel therapeute met ruim twintig jaar ervaring, nam lachyoga zelf ook niet echt serieus toen ze er zes jaar geleden voor het eerst mee in aanraking kwam. “Een vriendin die destijds net haar man had verloren bij een terroristische aanslag, vroeg me of ik mee wilde naar de Ecole de Rire in Frankrijk. Ik ging vooral mee voor haar: ze kon wel wat steun gebruiken.” Eenmaal in Parijs ontmoette Akiki veel collega fysiotherapeuten en psychologen. “Lachyoga bleek niet alleen heel leuk te zijn, maar ook een mooie toevoeging voor mijn professionele werkzaamheden. Inmiddels is lachyoga zelfs het belangrijkste onderdeel geworden van mijn professionele leven.”

Hoho, hahaha!

Lachyoga bestaat uit allerlei geïmproviseerde ademhalings- en spierontspanningsoefeningen. Akiki gaat deelnemers tijdens haar workshops voor met haar mantra “Hoho, hahaha!”. Gaandeweg slaat het wat kunstmatige, kinderlijke gelach van het gezelschap over in oprecht schaterlachen en steekt iedereen elkaar aan. Er zijn oefeningen waarbij tweetallen elkaar diep in de ogen moeten kijken met een grote glimlach en zelfstandige lachoefeningen waarbij je bijvoorbeeld liggend op de grond met je ogen dicht moet lachen, terwijl Akiki een grappige situatie schetst.

Akiki’s moeder kon het aanvankelijk niet geloven dat haar dochter zich met dit soort  workshops bezig hield. ‘Als professionele therapeute ga je toch niet een beetje dom staan lachen met patiënten’, herinnert Akiki zich de verontwaardiging van haar moeder. Maar Akiki kent de therapeutische waarde van lachoefeningen. “Als je echt wilt ontspannen moet je je gezicht ontspannen”, weet ze. “Lachen is daarvoor de beste methode. En lachen is ook de makkelijkste manier om heel diep adem te halen. Juist door mijn professionele achtergrond kan ik lachoefeningen op waarde schatten.” Bovendien vindt de Libanese dat veel artsen hun beroep veel te serieus nemen. “Hun serieuze houding komt de patiënt vaak niet ten goede. Artsen moeten juist positiviteit uitstralen. Niemand heeft zin om naar een chagrijnige arts te gaan.”

Lachen in plaats van antidepressiva

Hoewel lachyoga dus een integraal onderdeel kan vormen van professionele fysiotherapie, merkt Akiki dat mensen in moeilijke situaties lachyoga bovenal goed kunnen gebruiken. De lachtrainer werkt het meeste met vluchtelingen. Daarvan zijn er in Libanon pakweg anderhalf miljoen, zo’n twintig procent van de totale bevolking. UNHCR, UNICEF, de Amerikaanse ngo Heartland Alliance en de Franse stichting Terre de Ciel geloven in de vrolijke aanpak van Akiki en huren haar geregeld in.

“Veel vluchtelingen hebben fysieke klachten die veroorzaakt worden door stress”, zegt Akiki. “Vaak krijgen ze antidepressiva voorgeschreven om de pijn te onderdrukken. Een schande, vind ik. Lachyoga kan stress enorm verminderen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat tot vijftig procent van de fysieke klachten van patiënten verdwijnt als zij worden afgeleid.” De website van het Nederlandse Huisartsengenootschap (NHG) onderschrijft inderdaad dat pijn flink kan verminderen door afleiding. Daarnaast kunnen stress, angst en overbelasting pijn juist verergeren, stelt het NHG. “Lachyoga helpt niet alleen op korte termijn”, zegt Akiki. “Wie geregeld lacht krijgt een positievere levensinstelling.”

Huilen van het lachen

Terwijl sommige organisaties haar vragen om workshops te doen met kinderen, merkt ze dat vooral volwassenen baat hebben bij lachoefeningen. “Kinderen lachen van nature veel en hebben ook minder last van stress dan hun ouders.” Dat bleek ook weer deze zomer, toen Akiki een workshop begeleidde voor Syrische vluchtelingen in Duitsland. De groep bestond voornamelijk uit volwassen mannen, waarvan het merendeel zonder hun familie in Duitsland is beland. De lachsessie maakte veel impact op de groep. “We kunnen nog lachen,” zei een van de mannen na afloop bijkans verbaasd. “Dat hadden we echt nodig”, verzuchtte een ander. En weer een ander: “Wanneer kom je weer?”

Behalve aan vluchtelingen, geeft Akiki workshops aan nabestaanden van oorlogsslachtoffers. “In Libanon kent iedereen wel iemand die is omgekomen bij een aanslag of tijdens de oorlog met Israel van 2006.” Ook heeft ze een keer een workshop gedaan met gehandicapten. “Sommigen van hen konden hun lichaam nauwelijks bewegen. Ze lachten met hun ogen. Niet eerder heb ik mensen zo blij gezien. Ik heb gehuild na afloop.”