Wat is een verbod op gentech voedsel waard?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Deze zomer werd er wereldwijd geprotesteerd tegen gentechvoedsel dat groeit uit de genetisch gemanipuleerde zaden van bedrijven als Monsanto. Activisten pleiten voor een totaalverbod op gmo’s. Maar lost zo’n verbod wel iets op?

Wereldwijd bestrijkt het areaal aan genetisch gemanipuleerde gewassen (gmo’s) meer dan 170 miljoen hectare. Ter vergelijking, het Nederlandse landbouwareaal bestaat in zijn totaliteit uit ongeveer 2 miljoen hectare. In Amerika moet je in de supermarkt heel goed zoeken om nog eten te vinden dat niet genetisch gemanipuleerd is. De weids uitgestrekte akkers staan vol met door Monsanto genetisch gemanipuleerde soja of maïs.

Occupybeweging
Europa lijkt koste wat kost vrij te willen blijven van de enorme invloed op de voedselketen die chemische concerns als Monsanto, BASF en Syngenta ondertussen hebben weten te verwerven. In Frankrijk jaagt de boerenbeweging  op gmo-proefvelden om ze met de grond gelijk te kunnen maken. Greenpeace voert al jaren campagne om Europa volledig gentechvrij te krijgen.

[[{“fid”:”21170″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:1478,”width”:992,”style”:”font: 11.81px/normal Arial, Verdana, sans-serif; margin: 10px; width: 150px; height: 223px; color: rgb(34, 34, 34); text-transform: none; text-indent: 0px; letter-spacing: normal; word-spacing: 0px; float: right; white-space: normal; cursor: default; orphans: 2; widows: 2; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; background-color: rgb(255, 255, 255); -webkit-text-size-adjust: auto; -webkit-text-stroke-width: 0px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]

Het is nog maar de vraag of zo’n totaalverbod op gmo’s wel iets oplost. De kern van de discussie gaat over veel meer dan gmo’s alleen. Volgens universiteitshoogleraar en voedseldeskundige Louise Fresco moet je de protesten tegen gmo’s dan ook op een lijn scharen met de Occupybeweging om ze echt begrijpen:

“Mensen zijn bang geworden voor de elite en voor hun technologie. Ik begrijp die angst wel, mensen zijn bang dat ze opeens afhankelijk zijn van een ondoorzichtige voedselketen die ze niet begrijpen. Maar ik vind dat je de mogelijkheden die gentechnologie heeft niet bij voorbaat moet uitsluiten.”

 

Onkruidverdelgers
Toen genetisch gemanipuleerde gewassen halverwege de jaren negentig voor het eerst op de markt kwamen werd de technologie enthousiast ontvangen door zowel industrie als landbouwers. Chemiereuzen als Monsanto hadden planten genetisch zo weten te manipuleren dat ze resistent waren geworden tegen de eigen onkruidverdelgers. Een ideale techniek om snel en efficiënt onkruid te kunnen verdelgen op de uitgestrekte akkers van de Verenigde Staten en een  slimme manier om veel geld te verdienen.

Maar toenemend chemicaliëngebruik, monopolisering van de zadenmarkt en stijgende zadenprijzen als gevolg van de patenten die de chemiereuzen op de door hen ontwikkelde zaadvariëteiten aanvroegen, is dat initiële enthousiasme ondertussen flink afgenomen. Door middel van een stevige lobby wisten de chemiereuzen de Amerikaanse zaadwetgeving behoorlijk naar hun hand te zetten. Boeren in Amerika mogen restzaden na hun oogst niet meer bewaren en ook kwekers mogen niet meer doorkweken met de door de grote bedrijven ontwikkelde zaden, die volledig in eigendom van de uitvinder blijven.

Verzet
Biologische boeren en milieuactivisten zijn doodsbang voor Amerikaanse toestanden in Europa en komen massaal in verzet. De roep om gentech dan maar helemaal te verbieden wordt steeds luider.

Wetenschappers die zelf bezig zijn met genetische manipulatie storen zich enorm aan de platte toon die het debat over gmo’s heeft aangenomen. Volgens hen zou het oerstom zijn om alle gentechnologie zomaar te verbieden. Gentech zélf is helemaal niet het probleem, vertelt hoogleraar Plantfysiologie Michel Haring op zijn werkkamer op de Universiteit van Amsterdam. De wijze waarop gentechnologie op dit moment voornamelijk wordt toegepast is dat wel.

[[{“fid”:”21171″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:1478,”width”:992,”style”:”font: 11.81px/normal Arial, Verdana, sans-serif; margin: 10px; width: 150px; height: 223px; color: rgb(34, 34, 34); text-transform: none; text-indent: 0px; letter-spacing: normal; word-spacing: 0px; float: left; white-space: normal; cursor: default; orphans: 2; widows: 2; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; background-color: rgb(255, 255, 255); -webkit-text-size-adjust: auto; -webkit-text-stroke-width: 0px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]

Geld
In potentie is genetische manipulatie van groot nut in een wereld die in toenemende mate te kampen krijgt met een krimpend landbouwareaal, watertekorten, een groeiende wereldbevolking en een groeiende, en dus meer consumerende, middenklasse in opkomende economieën. Door, bijvoorbeeld, planten zo te manipuleren dat de zouttolerantie hoger wordt, kan er in de toekomst in sommige gebieden veel efficiënter voedsel verbouwd worden, is de verwachting.

Het probleem is volgens Haring dat het huidige landbouwsysteem te veel geënt is op grootschalige wereldhandel en te kapitaalintensief is. Hierdoor moet een groot deel van het Europese veevoer uit het Braziliaanse regenwoud geïmporteerd worden om in het westen goedkope, massale vleesconsumptie mogelijk te maken. Voor die grootschalige, arbeidsextensieve vorm van landbouw bedrijven is gentechnologie nou net ideaal, zegt Haring:

“Maar al die sojabonen gaan het land uit. Daar eet niemand wat van in Brazilië. Vervolgens moeten de Brazilianen het voedsel dat ze nodig hebben weer importeren uit andere landen. Dat is toch waanzin? Dat systeem gaat echt alleen maar om geld.”

Vrijhandelsverdrag
Op dit moment zijn er in Europa maar twee gmo’s ter cultivatie toegelaten, de door BASF ontwikkelde Amflora-aardappel en de maïsvariëteit MON810 van Monsanto. MON810 wordt daarbij in een groeiend aantal lidstaten niet meer getolereerd. De Europese toelatingsprocedures zijn zo streng dat het, tot ongenoegen van de Amerikaanse diplomatie en bedrijfsleven, jarenlang kan duren voordat de Europese Voedselautoriteit (EFSA), de Europese Commissie én alle lidstaten het eens zijn over een toelating.

Deze zomer zijn echter de onderhandelingen tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie over een nieuw vrijhandelsverdrag begonnen. De voornaamste inzet van de onderhandelingen voor het nieuwe Amerikaans-Europese vrijhandelsverdrag (TTIP) is om zoveel mogelijk zogenaamde non-tarifaire marktbelemmeringen weg te nemen, om op die manier de economieën aan beide kanten van de Atlantische Oceaan van een groeiprikkel te voorzien.

Agressieve piraterij
De Amerikanen hebben al aangegeven zoveel mogelijk Europese regelgeving te willen zien verdwijnen om zo de markttoegang voor, bijvoorbeeld, gentech te vergroten. Criticasters in de Brusselse wandelgangen noemen de verdragsonderhandelingen een frontale aanval van het Amerikaanse bedrijfsleven op de Europese regels, want volksgezondheid of milieuaspecten kunnen zo wel heel makkelijk ondergeschikt worden gemaakt aan economische groeicijfers. De effecten die gmo’s kunnen hebben op de biodiversiteit of het grondwater in een gebied worden volgens Greenpeace bijvoorbeeld buiten beschouwing gelaten in de toelatingsprocedures.

[[{“fid”:”21172″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:992,”width”:1478,”style”:”margin: 10px; width: 220px; height: 148px; float: right;”,”class”:”media-element file-default”}}]]De kritische houding ten opzicht van gmo’s is vaak terecht volgens Haring , maar vanwege de verkeerde redenen. De reden waarom Europeanen argwanend naar Amerika zouden moeten kijken is vanwege de enorme invloed die grote multinationals daar inmiddels hebben op de voedselketen. Monsanto is niet de boosdoener omdat Monsanto voedsel genetisch manipuleert, maar omdat ze teveel macht hebben weten te verwerven binnen het Amerikaanse voedselsysteem.

Het huidige landbouwsysteem is volgens Haring te veel geënt op grootschalige wereldhandel en te kapitaalintensief. Maar simpelweg gentechnologie verbieden zal niks veranderen aan dat systeem, zegt de hoogleraar:

“Gentechnologie zelf kan ook op allerlei manieren zinvol ingezet worden”, meent Haring. “Maar in Amerika is een wet aangenomen waardoor bedrijven als Monsanto volledig gevrijwaard worden van elke schade door hun gewassen. Als je zoiets leest, dan zakt je broek toch gewoon af? Dat soort bedrijven redeneren puur uit winstperspectief en hebben door hun agressieve piraterij een techniek die heel zinvol is een heel negatief stigma meegegeven.”

BEELD: Activisten demonstreren tegen gmo’s, fotografie: G de Crop / Milena Strange

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons