Zaterdagavond kwam ineens het nieuws dat de oudste zoon van dictator Muammar al-Gaddafi, Saif al-Islam al-Gaddafi is vrijgelaten. Tenminste, dat zei de Abu Bakr al-Sadiq brigade in Zintan in een verklaring. Deze brigade hield hem vast sinds 2011 en zei in hun verklaring dat Saif al-Islam inmiddels de stad had verlaten, en in het Oosten van Libië was. De advocaat van Saif bevestigde het bericht vanuit Cairo. Er zou snel een verklaring van Saif op tv komen. Maar dat is tot nu toe nog niet gebeurd. “Eerst beelden zien dan geloven we het pas”, zei Hanan Salah, senior Libië onderzoekster van Human Right Watch.
Wel of niet vrij?
Is Saif al-Islam echt vrij, vraag ik aan Mohamed Gamouti, Libische activist. (Omwille van zijn veiligheid is zijn naam gefingeerd). “De meeste Libiërs zullen net als ik niet geloven dat hij nog in leven is, voordat ze hemzelf zien spreken en zeggen dat hij vrijgelaten is.”
De amnestie wet uit 2015, waarom nu?
Heeft de HoR, house of representatives, het parlement in Tobruq, in Oost Libië, hem amnestie verleend? Gamouti: “De HoR heeft enige tijd geleden een 'algemeen amnestie besluit genomen'. Maar daar zijn voorwaarden aan verbonden, zoals niet gelinkt zijn aan corruptie, verkrachting en martelingen. Aan deze voorwaarden doet Saif niet. De Rechtbank in Tripoli heeft hem veroordeeld van onder andere corruptie”, aldus Gamouti. Belangrijk om te weten is dat de HoR wetten alleen gelden in de gebieden die vallen onder de controle van generaal Haftar.” “Waarom nu, weet ik niet”, zegt een andere Libië-expert die ook niet genoemd durft te worden. (Zijn naam is bij de redactie bekend, red.) “De timing lijkt van belang. Saif al-Islam wordt gezien als de nieuwe Libische leider voor veel Libiërs. Haftar heeft loyaliteit nodig van Gaddafi militanten.”
Haftar en de “olie halve maan”
Zo’n 80 procent van de olie in Libië is in het Oosten te vinden. Hoeveel daarvan heeft Haftar nu onder controle? “Haftar nam de 'olie halve maan', zoals het gebied in Oost-Libië waar de olieraffinaderijen zich bevinden wordt genoemd, vorig jaar september in. In maart van dat jaar nam een coalitie onder leiding van “Saraya Defend Benghazi”, een Islamistische brigade die opgericht is om tegen Haftar’s troepen te vechten, deze olie halve maan in voor elf dagen, daarna nam Haftar het weer over”, aldus de Libië-expert. De Saraya Defend Benghazi is door Saoedi en de Emiraten op de terreurlijst gezet vorige week.
Zintan brigades waren altijd een pro Oost Libië enclave in het Westen
De brigade die Saif al-Islam in Zintan had sinds 2011 onderhield banden met generaal Haftar. De brigades in Zintan lagen altijd in de clinch met die van Misrata en Tripoli, en kregen wapens van de Verenigde Arabische Emiraten. Die van Misrata kregen wapens van Qatar. Daarom is het verbazingwekkend dat de Abou Bakr al-Sadiq brigade gisteren met een verklaring kwam dat ze zich ontbinden en dat ze zich nu onder het hoofdkwartier van West-Libië, de opponent van Oost-Libië, schaart.
Days after the alleged releasing of Saif al-Islam, Abu Bakr al-Siddiq battalions announced its dissolving & being part of W military area. pic.twitter.com/XpsZxA2Sut
— Tom Feneux (@tomfeneux) 12 juni 2017
Libië heeft drie regeringen: Oost, West en een eenheidsregering, hoe kwam het zover?
Na het ten val brengen van Gaddafi was al snel duidelijk dat het land het moeilijk zou krijgen. Structuren die de basis vormen van een staat (politieke partijen, maatschappelijke organisaties, bestuur mechanismen) ontbraken volledig na tweeënveertig jaar dictatuur. De verkiezingen van 2012 veranderden daar niets aan. Het nieuwe parlement en de regering kwamen al gauw onder vuur te liggen. Gewapende groeperingen bestrijden elkaar en het leven van een gewone Libische burger vindt plaats in de schaduw van grof geweld. Inmiddels hebben we twee regeringen; een door de internationale gemeenschap erkende in Tobruq, en een door het Libisch Hooggerechtshof erkende in Tripoli. Het breekpunt was de isolatiewet, deel van het Libische parlement, en dat ging door alle lijnen heen, was fel gekant tegen de deelname van oud Gaddafi regime leden op de nieuwe kieslijsten.
IS en Al-Qaida profiteren van de machtsstrijd
De militaire vleugels van de twee bestaan uit conglomeraten van milities: Karama en Fajr. Tobruq en Tripoli zien elkaar als grotere vijand dan dat ze IS of Al-Qaida zien, en bestrijden elkaar, wat ten koste gaat aan het effectief aanpakken van de Jihadisten, mensen en wapensmokkel en grensbewaking. VN gezant Bernadino Leon probeert via besprekingen een politieke oplossing te bereiken en kondigde een eenheidsregering met een presidentiele raad aan, bestaande uit personen die niet gelieerd zijn aan een van de partijen. Die regering kwam er. Maar het lijkt enkel bezig te zijn met overleven.
De scheidslijnen van de Qatarcrisis in Libië
Het parlement in Tobruq wordt gesteund door Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Saoedi Arabië en inmiddels ook door Rusland. Het wordt van wapens, pantservoertuigen en vliegtuigen voorzien. Daarnaast verleend Egypte luchtsteun. Oud generaal Khaliefa Haftar drong zich op als hun militaire leider en hoopt bij de presidentsverkiezingen volgend jaar maart de president van heel Libië te worden. Oud generaal Hafter, die in 1969 een coup waagde samen met Fayez Jebril tegen Muammar Gaddafi in Chad. De coup mislukte en beiden vluchtten naar de VS. Fayez Jebril werd ambassadeur van de oppositie regering in Cairo, en werd later weer aan de kant gezet. Haftar keerde in 2012 terug naar Libië.
Oorlogsmisdaden
Het is daarom opmerkelijk dat de regering waar Haftar zich mee associeert amnestie zou verschaffen aan de zoon van Muammer Gaddafi, die nota bene veroordeeld is door een Libische rechtbank in Tripoli voor oorlogsmisdaden. De ICC in Den Haag vraagt daarnaast al jaren om zijn uitlevering naar Den Haag.
Alhoewel Haftar langzaam maar zeker met de opbouw van een troepenmacht bezig is in Oost-Libië, lukt het hem niet het hele land te veroveren. Tripoli en Misrata militair innemen lijkt onmogelijk. Volgens Libië-experts probeert hij met geld steden en stammen voor zich te winnen. In zijn ranken vechten ook Madkhali brigades en ultra orthodoxen die de Saoedi sheikh al-Madkhali volgen.
Haftar zei in een interview met de Saoedische TV-zender Al-Arabiya dat hij “achter elk besluit staat dat Egypte neemt, ook al gaat dat tegen het belang van Libië in”.
Klik hier voor het fragment van het interview van Haftar aan Al-Arabiya.
Hafter, die een troepenmacht aan het opbouwen is, hoopt om volgend jaar bij de verkiezingen in maart president van Libië te worden. Hierbij heeft hij naast de steun van Egypte en de Emiraten ook de steun van de Saoedi’s en de Russen.
Dit voorjaar stelde Hafter dat vrouwen voortaan niet meer alleen mogen reizen. Na een enorm protest van vrouwen uit Oost-Libië, gesteund door vrouwen over de hele wereld waaronder ook Nederland, moest hij bakzeil halen.
West-Libië gesteund door Qatar en Turkije
Leden die staan op de Saoedi/Emirati terreurlijst bestaan uit Islamisten en een aantal oud LIFG strijders, ooit gelinkt aan al-Qaida zoals Abdul Hakim Belhaj, maar lang niet alleen. Belhaj staat samen met oud-Syriëstrijder Mahdi Herrati, tevens oud burgemeester van Tripoli, op de terreurlijst van 59 personen en 12 organisaties die het Emirati/Saoedi kamp vorige week publiceerde.
List of 59 persons and 12 entities Banned by #KSA #UAE #Egypt & #Bahrain for Terrorist activities funded by #Qatar. pic.twitter.com/ka7pCdO6wL
— Amor Shabbi عمر شابي (@AmorShabbi) 8 juni 2017
Maar de regering in Tripoli kent ook niet Islamisten die gewoon keihard tegen de verzoening met het Gaddafi regime zijn. Zoals gezegd, was de isolatiewet, de wet die oud Gaddafi regime leden verbood om op de kieslijsten te komen, uiteindelijk het breekpunt tussen het Westen en Oosten geworden. De vrijlating van Saif al-Islam al-Gaddafi, stel hij is vrij, zou olie op het vuur tussen Tripoli en Tobruq zijn. De regering in Tripoli wordt al sinds 2011 door Qatar en Turkije gesteund. Brigades in Zintan, de enige west Libische stad die met Hafter is, wordt gesteund door de Emiraten. Het conflict tussen Tripoli en Tobruq is bepaald niet bevorderlijk voor de strijd tegen IS, en de strijd tegen mensensmokkel
Hernieuwd VN wapenembargo
De VN kwam vorig week met opnieuw een veroordeling van het wapenembargo op Libië dat door verschillende partijen wordt geschonden.
but will the #UNSC finally implement its own resolutions and start holding those who violate the arms embargo accountable? https://t.co/AOFNdZXW23
— Hanan Salah (@HananMSalah) 12 juni 2017
De VN noemde expleciet de Emiraten, die massaal voertuigen en vliegtuigen leveren aan Haftar.
“Ik ben verder verbaasd over de oorverdovende stilte van Westerse machten met betrekking tot Haftar’s oorlog tegen zijn eigen volk en het bombarderen van Libië door Egypte”, vertelt Gamouti. “En over de expliciete steun van hen aan de Verenigde Arabische Emiraten. Het Verenigd Konkrijk bijvoorbeeld blijft zeggen dat ze tegen een militaire escalatie is, maar ondanks dat komen ze met geen enkele verklaring tegen Hafter of Egypte, of de Emiraten. Voor mij betekent dat, dat ze hem steunen.”
Hoofdfoto: U.S. Navy photo by Mass Communication Specialist 2nd Class Jesse B. Awalt/Released
