Vooroordelen over Afrika bestrijden met #IfAfricaWasASchool

De hashtag #IfAfricaWasASchool lijkt een opvolger van de hashtag #IfAfricaWasABar, die vorig jaar rond deze tijd trending was. Mensen twitterden toen massaal grappige en vileine berichten waarin ze de spot dreven met generalisaties en cliché-beelden over Afrikaanse landen. Uit een interview met de initiatiefneemster van de hashtag #IfAfricaWasABar, bleek dat het haar doel was om Afrikanen een eigen stem te geven en te laten verenigen. 

De nieuwe hashtag #IfAfricaWasASchool lijkt qua vorm op de vorige. Nu laten mensen massaal hun fantasieën, de één nog hilarischer dan de ander, los op welke karakteristieken en generalisaties zich voordoen als Afrika een school zou zijn.
Is deze hashtag een manier om voorbij stereotypische beeldvorming over Afrikanen te gaan, of bevestigt het sommige racistische opvattingen juist?

Schoolfeesten zouden er een stuk kleurrijker uit zien

Kinderen zouden allemaal deze shirts  dragen

Kinderen zouden altijd te laat op school komen

Hier bevinden we ons op glad ijs. Het contrast tussen hoe we bijvoorbeeld in Europa met tijd omgaan, versus hoe er in Afrika met tijd om wordt gegaan is een veelbesproken thema. Er bestaat zelfs zoiets als 'Afrikaanse tijd', wat refereert naar een dagplanning die minder strikt aan de klok is gebonden dan wij vaak gewend zijn. De tweet is een leuke grap, maar laten we de woorden van schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie niet vergeten: 'Het probleem van stereotypes ligt niet in dat ze niet waar zijn, maar dat ze niet het hele verhaal vertellen. Ze maken van één verhaal het enige verhaal'.

Laten we niet vergeten dat het nu juist de bedoeling is om de vele stereotypes over Afrika weg te nemen, in plaats van deze verder te bevestigen. Het is de vraag of dat op deze manier lukt. Humor en (zelf)spot zijn krachtige manieren om kritiek te leveren, maar soms blijkt het lastig om discriminatie te ontstijgen. De grappen lijken door Afrikanen zelf gemaakt te worden, waardoor de vraag naar voren komt of het dan nog steeds racistische grappen kunnen zijn. 

Als Ethiopië en Liberia schoolkinderen zouden zijn

Ethiopië en Liberia zijn de enige twee landen in Afrika die nooit gekoloniseerd zijn.

Als Egypte erachter komt dat ze ook Afrikaans zijn

Er is nogal wat beeldvorming over Afrika, vooral van buitenaf. Zo refereren mensen vaak naar Afrika alsof het een land is, in plaats van een continent. De populaire en kritische blog Africa Is A Country dankt er haar naam aan. Bovenstaande tweet verwijst hier ook naar: niet alleen verwart de witte uitwisselingsstudent het continent met een land, maar tot overmaat van ramp reduceert hij het continent tot één taal, het Afrikaans.

Jollof Rice – battles in de schoolkantine

De hashtag #IfAfricaWasABar werd geprezen als manier om Afrikanen een stem te krijgen, en het continent een gevoel van saamhorigheid te geven. Het is interessant om te zien hoe de tweets spelen met geopolitieke spanningen, culturele eigenschappen en racistische aderlatingen. In de categorie culturele eigenschappen: jollofrijst is een populair eenpansgerecht in veel West-Afrikaanse landen. Verschillende landen en streken wijken qua receptuur iets van elkaar af. Veel mensen grappen over de strijd die zou ontstaan over wélk receptuur in de schoolkantine aangeboden zou moeten worden.

Er worden ook kritischer noten gekraakt

In deze tweets wordt op vileine wijze expliciet verwezen naar de koloniale geschiedenis en de scheve machtsverhoudingen die daar uit zijn voortgekomen. De #IfAfricaWasASchool stelt mensen dus in staat om op luchtige, grappige en scherpe manieren kritiek te uiten op beeldvorming over Afrika, of juist de spot te drijven met bepaalde generalisaties. De kritiek die op de beeldvorming gegeven wordt, lijkt beter te slagen in het doorbreken van bestaande beeldvorming, dan veel van de grappen die gemaakt worden onder vermelding van dezelfde hashtag. 

Winston Manjengwa, oprichter van het twitteraccount Curate Africa, dat elke week door een ander Afrikaans persoon wordt bijgehouden. Het account heeft als doel om Afrikanen een kanaal te bieden waarin zij hun meningen kunnen delen. Het is niet helemaal duidelijk of deze hashtag met hetzelfde doel werd gestart als de hashtag #IfAfricaWasABar. Die hashtag werd opgezet met het expliciete doel om Afrikanen te  verenigen. Winston Manjengwa vertelde aan DW dat hij verwachtte dat de hashtag #IfAfricaWasASchool ook aan zou kunnen slaan in de context van een school, omdat mensen zich ermee kunnen identificeren.

Het verenigen van Afrikanen lijkt dus impliciet aan de nieuwe hashtag ten grondslag te liggen. Het is de vraag of dat een nastrevenswaardig doel is. Aan de ene kant maakt Twitter het veld waarin mensen iets te zeggen hebben gelijker: iedereen kan immers een twitter-account aanmaken en een bericht de wereld in sturen. Dat is mooi, maar daar is de kous nog niet mee af. Wetenschapster Gayatri Chakravorty Spivak maakte een scherpe analyse van het gevaar dat hierin schuilt in haar alomgeprezen stuk Can The Subaltern Speak. Wanneer Afrikanen naar buiten treden met een collectieve culturele identiteit, zoals in het geval van de hashtag #IfAfricaWasASchool, zal de Afrikaan helaas enkel zijn eigen ondergeschikte positie in de wereld onderschrijven, aldus Spivak. Nog los van dat de Afrikaan enkel naar buiten kan treden in de taal van de overheerser, het Engels, doet de collectieve culturele identiteit namelijk geen recht aan de diverse culturen die het continent eigenlijk bezit.