Hanna Hilhorst woont met haar man en twee zoontjes op de biologisch-dynamische zorgboerderij De Naoberhoeve in Echten. Afgelopen week begonnen ze aan de ruiming van in totaal twaalf van de 43 koeien op het bedrijf. Een maatregel van de Nederlandse overheid, omdat het land kampt met een mestoverschot. Hilhorst is woest. “Terwijl wij veel minder mest gebruiken, worden we in de reductieregeling van de overheid niet ontzien en moeten we onze gangbare collega’s helpen hun derogatie te behouden.”
Derogatie
Nederland heeft binnen de Europese Unie een uitzonderingspositie wat betreft mest. Waar boeren in andere EU-landen 170 kilo stikstof uit dierlijke mest per hectare per jaar mogen verspreiden, ligt de grens voor Nederlandse veehouders die tenminste 70 procent grasland bezitten, bij 250 kilo. Deze zogenoemde ‘derogatie’ is in 2005 verkregen omdat de gunstige Nederlandse omstandigheden hoge grasopbrengsten opleveren en er een laag risico bestaat op negatieve milieueffecten bij gebruik van 250 kilo stikstof.
Leuk en aardig, maar toen het melkquotum voor Nederlandse boeren in 2015 werd opgeheven, verviel voor veehouders de rem op de hoeveelheid koeien die ze konden houden. Het voorspelde gevolg: melkboeren bouwden nieuwe stallen, kochten koeien bij en al die nieuwe dieren poepten samen meer dan de EU toestond. Nederland kreeg een waarschuwing: als jullie je mestoverschot niet snel terugdringen, zijn jullie op 1 januari 2018 je uitzonderingspositie kwijt.
Waarom moeten álle boeren koeien inleveren?
In paniek droeg staatssecretaris Van Dam in februari 2017 de Nederlandse boeren op 160.000 koeien te laten slachten. Iedereen die nu meer koeien heeft dan op de peildatum, 2 juli 2015, moet in 2017 gefaseerd terug naar het aantal van toen. Groot protest volgde. Waarom had de overheid niet direct na het afschaffen van het melkquotum nieuwe regels over het aantal koeien ingevoerd? Waarom moeten álle boeren koeien inleveren? Veel boeren probeerden onder de nieuwe regels uit te komen. Ook wij vinden dat we goede argumenten voor een uitzonderingspositie hebben.
Biodynamisch
Op onze biologisch-dynamische boerderij bewerken we het land op zo’n manier dat hij vruchtbaar blijft voor toekomstige generaties. Bioboeren gebruiken geen kunstmest en pesticiden op hun grond, de biodynamische boer streeft daarnaast naar evenwicht tussen mens, dier en milieu. Kringlopen worden gesloten, biodiversiteit wordt omarmd. Onze koeien hebben hoorns, onze kippen hebben snavels, onze varkens hebben staarten. Wij passen ons aan het dier aan, in plaats van andersom.
Belangrijk inzake de derogatie: biodynamische boeren mogen volgens de wet maximaal 112 kilogram stikstof uit dierlijke mest per hectare per jaar verspreiden. Dat is de helft van wat onze gangbare collega’s mogen gebruiken. We vinden dat prima: voor een biodynamische boer is derogatie een vies woord, omdat de grote hoeveelheid mest de biodiversiteit kapotmaakt. Maar terwijl wij veel minder mest gebruiken, worden we in de reductieregeling van de overheid niet ontzien en moeten we onze gangbare collega’s helpen hun derogatie te behouden. En dat moeten we doen door ónze koeien te slachten.
Een woest makende maatregel, omdat Van Dam blijkbaar alle koeien over één kam scheert. Waarom maakt Den Haag geen onderscheid tussen de derogatieboeren en hun biologische (-dynamische) collega’s? Nederland wil toch verduurzamen? Dan zou de overheid dit moment toch juist moeten aangrijpen om de biologische en biodynamische landbouw te promoten en ondersteunen?
Grens bereikt
Enfin, mijn man heeft lang voor zijn koeien gestreden. Hij demonstreerde en maakte schriftelijk bezwaar. We kregen hoop toen een soortgelijk bedrijf naar de rechter stapte en gelijk kreeg. Maar staatssecretaris Van Dam ging in beroep en de definitieve uitspraak laat op zich wachten.
Ondertussen loopt de reductieregeling gewoon door en krijgen de boeren die weigeren hun vee af te voeren, torenhoge boetes uitgedeeld. De overheid werkt daarbij samen met de grote zuivelverwerkers zoals Campina, die het boetebedrag a inhouden op het melkgeld van de boer. Uiteraard uit eigen belang, omdat zonder derogatie hun zuivelmarkt instort.
Onze boete loopt inmiddels in de duizenden euro’s. Elke maand dat we geen koeien afvoeren, komt er een paar duizend euro bij. “Geeft niet”, zei mijn man aanvankelijk, ‘nu kan ik nog voor mijn koeien vechten. Eenmaal dood blijven ze dood.” Maar afgelopen week hebben we de grens bereikt. “Als ik nu geen koeien afvoer, gaat het bedrijf kapot. We moeten wel.” En dus belde hij de slachter.
Ons vertrouwen in de overheid is ernstig geschaad. De spelletjes, de belangen, de arrogantie: inmiddels walgen we ervan. Het maakt niemand in Den Haag iets uit of je duurzaam boert of niet. Maar laat ik de staatssecretaris uit zijn droom helpen: koeien slachten om het mestoverschot terug te dringen, heeft geen zin. Een aantal boeren bedenkt andere manieren om hetzelfde aantal liters melk aan de fabriek te kunnen leveren: ze gaat de koeien driemaal per dag melken. En om een koe dat vol te laten houden, geven ze haar meer eten. Als de koe meer eten krijgt, gaat ze ook meer poepen. Dat geef ik u op een briefje. Dag derogatie.
Hanna Hilhorst woont met haar man en twee zoontjes op de biologisch-dynamische zorgboerderij De Naoberhoeve in Echten.
Foto header: Unsplash/ Agence Producteurs Locaux Damien Kühn
